Dünən Naxçıvan Muxtar Respublikası Rəssamlar Birliyinin Bəhruz Kəngərli adına Sərgi Salonunda Azərbaycan Respublikası Rəssamlar İttifaqının üzvü olmuş Qədirulla Bağırovun anadan olmasının 65 illik yubileyinə həsr olunmuş “Rənglər dünyası” adlı xatirə sərgisi təşkil edilib.
Sərginin açılış mərasimində Naxçıvan Muxtar Respublikası Rəssamlar Birliyinin sədri, Azərbaycan Respublikasının əməkdar rəssamı Ülviyyə Həmzəyeva çıxış edərək rəssamın özünəməxsus yaradıcılıq yolundan danışıb. Bildirilib ki, Qədirulla Bağırov 1968-ci ildə Ə.Əzimzadə adına Rəssamlıq Məktəbini bitirib. Naxçıvan Rəssamlar Birliyinin yaradıcılarından biri olan Q.Bağırovun indiyədək Çexiya, Rusiya, Özbəkistan və digər ölkələrdə əsərləri sərgilənib. O, 1982-ci ildə SSRİ Rəssamlar İttifaqına üzv seçilib.
Tədbirdə rəssamın yaradıcılığından bəhs edən Xalq rəssamı Hüseynqulu Əliyev onun özünə­məxsus yaradıcılıq xüsusiyyətlərindən danışıb.
Sonra sərgiyə baxış olub. Sərgidə rəssamın müxtəlif janrlarda çəkilmiş 70-dən çox əsəri nümayiş olunur. Burada yağlı boya ilə çəkilmiş peyzaj nümunələri, natürmortlar daha çox diqqəti cəlb edir. Rəsmlər arasında muxtar respublikanın təbiət və tarixi abidələri, xüsusilə “Bizim dağlar”, “Aza körpüsü”, “Batabat mənzərəsi” kimi rəsm əsərləri rəssamın fırçasında daha orijinal təsir bağışlayır.
Qeyd edək ki, sərgi qarşıdakı bir həftə müddətində Bərhuz Kəngərli adına Sərgi Salonunda davam edəcək.

 Sona MİRZƏYEVA

Bu il görkəmli pedaqoq, maarifçi və şair Məhəmməd Tağı Sidqinin anadan olmasından 160 il ötür. Bu münasibətlə Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri cənab Vasif Talıbov 2014-cü il 20 avqust tarixdə “Görkəmli pedaqoq, maarifçi və şair Məhəmməd Tağı Sidqinin 160 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında” Sərəncam imzalamışdır. Sərəncama əsasən, Tədbirlər Planı təsdiq edilmiş, görkəmli maarifçimizin yubileyinin muxtar respublikada geniş qeyd edilməsi, bu münasibətlə elmi konfrans və digər yubiley tədbirlərinin keçirilməsi, eləcə də mətbuatda M.T.Sidqinin həyatına, ədəbi, elmi və pedaqoji fəaliyyətinə həsr olunmuş məqalələrin dərc olunması nəzərdə tutulmuşdur. Qeyd olunan mövzularda qəzetimizdə silsilə yazılar dərc olunacaq. Bu silsilədən ilk yazını oxuculara təqdim edirik.

Muxtar respublikamızda fəaliyyət göstərən məktəbdənkənar tərbiyə müəssisələrindən biri də Estetik Tərbiyə Mərkəzidir.
Naxçıvan Muxtar Respublikası Estetik Tərbiyə Mərkəzinin əsas fəaliyyət istiqaməti uşaq və gənclərin mənəvi-estetik tərbiyəsinin yaxşılaşdırılması, bədii yaradıcılıq qabiliyyətlərinin inkişaf etdirilməsi və asudə vaxtlarının səmərəli təşkili üçün şərait yaradılmasından ibarətdir. Bu günlərdə mərkəzin fəaliyyəti ilə yaxından tanış olmaq üçün həmin ünvanda olduq. Mərkəzin direktoru Elxan Məmmədov söhbət zamanı bildirdi ki, mərkəz 1990-cı ildən fəaliyyətə başlayıb. Bu gün dövlətimizin təhsilə göstərdiyi yüksək diqqət və qayğıdan Estetik Tərbiyə Mərkəzinə də pay düşüb, mərkəzin fəaliyyət göstərdiyi bina əsaslı təmir olunaraq 2004-cü ildə müəllim və şagirdlərin istifadəsinə verilib.

Ordubad şəhərinin “Minkəs” məhəlləsinin Ümmül-Leyla küçəsində yaşayır Cabir usta. Onun yaratdığı sənət əsərləri haqqında çox eşitmişdim. Bu sənət nümunələrini yaxından görmək üçün Ordubad şəhərinə getdim. Ağac üzərində oyma dekorativ-tətbiqi sənəti ilə məşğul olan Cabir ustanın müxtəlif məişət əşyaları, musiqi alətləri və bu qəbildən olan sənət nümunələri ilə tanış olduq. Evinin divarlarını bəzəyən taxçalar üzərindəki sənət inciləri göz oxşayırdı. Bundan başqa, sənətkarın kitabxanası diqqətimizdən yayınmadı. Sonradan aydın oldu ki, Cabir usta fars dilinin tədrisi ilə də məşğul olur. Bu, ona Şərq aləmini daha yaxşı tanımağa imkan verib. Bədii oyma dekorativ-tətbiqi sənətin ən qədim və ən geniş yayılmış növlərindən biridir. Daş, ağac, sümük və başqa materiallar üzərində işlənilir. Bu gün qədim Naxçıvan diyarında bu sənət növünün yaşadılması qürurverici və sevindirici hadisədir. Bədii oyma sənəti haqqında Cabir usta ilə həmsöhbət olduq.

Ordubad Rayon Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sistemində bu mövzuda tədbir keçirilib. Tədbiri giriş sözü ilə rayon Mədəniyyət və Turizm Şöbəsinin müdiri Azər Əliyev açıb. Bildirilib ki, Naxçıvanın muxtariyyəti tarixi nailiyyətdir.
Ölkə Prezidenti cənab İlham Əliyevin “Azərbaycanın qədim bölgəsi olan Naxçıvan tarixən çətin sınaqlarla dolu mürəkkəb və eyni zamanda şərəfli yol qət etmişdir. Çoxəsrlik dövlətçilik ənənələri olan bu diyar həmişə xalqımızın zəngin mədəni irsini layiqincə yaşatmış, yetirdiyi çox sayda görkəmli elm xadimləri, sənətkarları, tarixi şəxsiyyətləri ilə ölkəmizin sosial-iqtisadi, ictimai-siyasi həyatında əvəzsiz rol oynamışdır”, – sözlərini xatırladan A.Əliyev bildirib ki, Naxçıvanın muxtariyyəti bu qədim diyarda yaşayıb-yaradan qələm sahiblərinin müntəzəm olaraq müraciət etdikləri mövzuya çevrilib. Həm sovetlər dönəmində, həm də müstəqillik illərində bu mövzuda gözəl əsərlər yaradılıb. Hüseyn Razi, Əliyar Yusifli, Hüseyn İbrahimov, Elman Həbib, Muxtar Qasımzadə, Asim Yadigar və başqalarının yaradıcılığına nəzər salsaq, bunun bir daha şahidi olarıq.
“Naxçıvan muxtariyyəti naxçıvanlı şair və yazıçıların yaradıcılığında” mövzusunda çıxış edən rayon Təhsil Şöbəsinin əməkdaşı Əyyar Səfərov bildirib ki, ədəbiyyatın müxtəlif janrlarında Naxçıvanın muxtariyyəti tərənnüm olunub. Bu mövzuda qələmini sınayan müəlliflər muxtariyyətin bu qədim diyara bəxş etdiyi nailiyyətləri təkcə zaman və məkan prizmasından deyil, həm də tarixi gerçəklikdən oxucuya çatdıra biliblər. Bu gün ədəbiyyatımızın mirasına çevrilən həmin əsərlər həm də öz bədii ideya istiqaməti ilə diqqəti çəkir.

 Sona MİRZƏYEVA

Culfа şəhərindən 37 kilometr şimаldа, Əlincəçаyın sаhilində, məşhur Əlincəqаlаnın şərq tərəfində qərar tutan Хаnəgah kəndi mаddi-mədəniyyət nümunələri ilə çох zəngindir. Аdını ortа əsrlər zаmаnı Nахçıvаn bölgəsində fəаliyyət göstərən və sufi məskəni kimi tanınan хаnəgаhdаn götürərək, bu səbəbdən qаynаqlаrdа “Хаnəgаh” kimi хаtırlаnаn bu kəndin ərаzisində оrtа əsrlər dövrünə аid bir nеçə qəbiristаnlıq, mеmаrlıq аbidələri, çохlu еpiqrаfik sənədlər – müsəlmаn kitаbələri vardır. Bu аbidələr аrаsındа Əlincəçаyın sоl sаhilində, kənddən, təхminən, 1 kilometr аrаlı, şimаl-şərq tərəfdə yеrləşən Хаnəgаh kоmplеksi хüsusi yеr tutur.

Mühüm ticаrət yоllаrının kеçdiyi Culfа ərаzisində, Əlincəçаy sаhilində inşа еdilən хаnəgаh uzun müddət fəаliyyət göstərmişdir. Оrtа əsrlər dövründə əhаlinin müхtəlif təbəqələri аrаsındа böyük təsirə mаlik оlаn bu хаnəgаh Nахçıvаndаkı digər хаnəgаhlаr kimi böyük şöhrət qаzаnmış, Şərq ölkələrində mövcud оlаn iri хаnəgаhlаrlа bir sırаdа durmuşdur. Аzərbаycаndа sufizm bаyrаğı аltındа хаrici işğаlçılаrа qаrşı bаş vеrmiş хаlq hərəkаtlаrının tаriхinə nəzər sаldıqdа аydın оlur ki, bu хаnəgаh хаrici müdахiləçilərə, о cümlədən mоnqоl işğаlçılаrı və Tеymurilərə qаrşı mübаrizələrdə mühüm rol oynamışdır.

Bu ilin ötən dövrü ərzində Naxçıvan şəhərindəki “Xan Sarayı” Dövlət Tarix-Memarlıq Muzeyini 20 minə yaxın insan ziyarət edib. Onlar arasında Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları ilə yanaşı, xarici ölkə vətəndaşları da vardır.
“Xan Sarayı” Dövlət Tarix-Memarlıq Muzeyinin direktoru, Azərbaycan Respublikasının əməkdar mədəniyyət işçisi Nəzakət Əsədovanın dediyinə görə, muzeyin fondunda rəsmi qeydiyyata alınmış 1125 eksponat mövcuddur. Bunların 300-ə yaxını muzeyi ziyarət edənlərə nümayiş etdirilir. Bu eksponatlar arasında arxiv sənədləri, fotoşəkillər, Naxçıvan xanlarının şəcərəsi, xanlığın xəritəsi ziyarətçilərin böyük marağına səbəb olur.
Muzey direktorunun sözlərinə görə, Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin 2010-cu il 23 oktyabr tarixli Sərəncamı ilə yaradılan “Xan Sarayı” Dövlət Tarix-Memarlıq Muzeyində mədəni tədbirlər də həyata keçirilir. Muzeydə Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyevin Naxçıvana səfərlərindən bəhs edən sərgi təşkil olunub. Sərgiyə həmçinin qiymətli fotomənbələr, ensiklopedik materiallar, bülletenlər, yeni tədqiqat kitabları daxil edilərək nümayiş etdirilib. Bundan əlavə, muzeydə Naxçıvan Muxtar Respublikasının 90 illik yubileyi ilə əlaqədar “Naxçıvanın muxtariyyəti – 90: Naxçıvan muzeylərinin inkişaf tarixi” mövzusunda sərgi təşkil olunub, müxtəlif mövzularda açıq dərslər keçilib.

Xəbərlər şöbəsi

Naxçıvan ədəbi mühiti Azərbaycan ədəbiyyatına, elminə, mədəniyyətinə bir çox sanballı şəxsiyyətlər, elm xadimləri, yazıçılar, ədəbiyyatşünaslar bəxş etmişdir. Həmçinin Naxçıvan mühitini formalaşdıran bu şəxsiyyətlər mühitin inkişafında misilsiz rol oynamışlar. XIX əsrin sonu, XX əsrin əvvəllərində yaranan maarifçilik ideyalarının reallaşdırılması bu dövr Naxçıvan ədəbi mühitini formalaşdıran sənətkar­larımızın və maarifçi yazıçılarımızın məqsədinə çevrilmişdir. Məhəmməd Tağı Sidqi, Eynəli bəy Sultanov, Cəlil Məmmədquluzadə, Məmməd Səid Ordubadi, Əliqulu Qəmküsar, Hüseyn Cavid bu amal uğrunda mübarizə aparan sənətkarlardır. Müstəqillik illərində Naxçıvan böyük inkişaf yolu keçmiş, Azərbaycanın elm, mədəniyyət, maarif və sənaye mərkəzinə çevrilmişdir. Bu illərdə Naxçıvanda, hər sahədə olduğu kimi, mədəni sahədə də yüksək inkişaf müşahidə olunmaqdadır. Bu inkişaf mühitin ziyalı və şairlərinin yaradıcılığında da özünü göstərir. Naxçıvan ədəbi mühitində yazıb-yaradan sənətkarların əsərlərində müstəqillik və vətənpərvərlik ideyalarının ön plana çıxması dediklərimizi sübut etməkdədir.

Dünən Naxçıvan Muxtar Respublikası Rəssamlar Birliyində gənc rəssamlar üçün ustad dərsi keçilib. Bakı şəhərindən dəvət olunmuş həmyerlimiz, Azərbaycan Respublikasının əməkdar rəssamı Eldar Qurbanov gənc rəssamlara abstrakt cərəyanda çəkilən rəsmlər haqqında məlumat verib, modern üslubda işlənən bu növ rəsmlərin texnikasından danışıb. Hazırda dünyada bu janra maraq göstərən xeyli rəssamın olduğunu söyləyən Eldar Qurbanov gələcəkdə bu sahədə naxçıvanlı rəssamların da uğur qazanacaqlarına əminliyini bildirib, onlara yaradıcılıqlarında müvəffəqiyyətlər arzulayıb.
Qeyd edək ki, Əməkdar rəssam Eldar Qurbanov “Naxçıvan – bəşəriyyətin beşiyi” adlı I və II Beynəlxalq Rəsm festivallarının iştirakçısı olub.

Sona MİRZƏYEVA

Dünyanın bir çox ölkələrində ilk muzeylərin yaranma tarixi XVI-XIX əsrlərə təsadüf edir. Maraqlıdır ki, bu muzeylər, ilk olaraq, təhsil müəssisələrinin nəzdində yaradılmışdır: XIV əsrin ortalarında yaradılmış Paduya (İtaliya) Universitetinin ilk təbabət bağı, 1594-cü ildə Paduya və Leyden (Niderland) universitetlərinin nəzdində təşkil edilmiş anatomiya teatrları, 1683-cü ildə isə Oksford Universitetinin nəzdində Aşimolean muzeyi.

Azərbaycanda isə ilk muzey XIX əsrin sonlarında indiki Babək rayonunun Nehrəm kənd məktəbində görkəm­li yazıçı və dramaturq Cəlil Məmmədquluzadə tərəfindən yaradılmışdır. C.Məmmədquluzadədən sonra ictimai fikri muzey probleminə yönəldənlərdən biri görkəmli maarifçi, ictimai xadim və publisist Həsən bəy Zərdabi olmuşdur. O, 1899 və 1900-cü illərdə “ Kaspi ” qəzetində dərc olunmuş məqalələrində muzey mövzusuna toxunmuş, bədii-estetik zövqün formalaşmasında muzeylərin əhəmiyyətindən və rolundan bəhs etmişdir.

Elə insanlar var ki, onlar həyatda seçdiyi sənətə o qədər vurğun olurlar ki, onların övladları da bunu görüb o adamların davamçısı olurlar. Nəticədə, bir sənətin, peşənin nəsildən-nəslə ötürülməsi ənənəsi yaranır. Naxçıvan teatrında da bu gün bu ənənə yaşamaqdadır. Bu yazıda Xalq artisti Sofya Hüseynovadan danışmaq istəyirəm.

Naxçıvan teatrının canlı korifeyi, Xalq artisti Sofya Hüseynova 1926-cı ildə Bakı şəhərində anadan olub. Sofya xanım anası, Azərbaycan Respublikasının əməkdar artisti Xədicə Qazıyevanın sənət yolunu davam etdirib. Xədicə xanım 1920-ci illərdə Bakıda teatrda fəaliyyət göstərib. Elə həmin illərdə Naxçıvana ezam olunan hərbçi həyat yoldaşı ilə muxtar respublikaya gələndə teatrda onun kimi qadın aktrisalara çox ehtiyac vardı. Xədicə Qazıyevanın peşəkarlığı ilk illərdən teatrın truppasının işini xeyli asanlaşdırıb. Çünki uzun illər Bakıdakı teatrda olduğu kimi, Naxçıvan teatrında da qadın rolunu ya gənc kişilər, ya da qeyri millətlərin nümayəndəsi olan, Azərbaycan dilində danışmaqda çətinlik çəkən qadınlar oynayırdılar. 1923-cü ildə Naxçıvan teatrına dövlət teatrı statusu verilib.

Məlum olduğu kimi, uşaqlar üçün yazılan bədii və elmi-kütləvi əsər­lər məcmusu “uşaq ədəbiyyatı” adlanır. Bədii ədəbiyyatın tərkib hissəsi olan uşaq ədə­biy­ya­tı nümunələrində xalqların və uşaqların həyatına dair, onların yaş xüsusiyyətlə­ri­nə, qav­ra­ma qabiliy­yət­lərinə uyğun janr, forma və üslubda müxtəlif problemlər qaldırılır, gənc nəsildə yüksək əxlaqi keyfiyyətlər, vətənpərvərlik, sədaqət, dostluq, doğruluq, əməksevərlik, insanpərvər­lik və humanizm kimi yüksək insani keyfiyyətlər tərbiyə edilir. Uşaqlar üçün yazılan əsər­lər xeyirxah, mərd və cəsur qəh­rəmanları, maraqlı süjet və kompozi­si­­yası, anla­şıq­lı, sadə və aydın bədii ifadə vasitə­lə­ri, səlis dili ilə seçilir. Uşaq ədəbiyyatının sələfləri sayılan M.Füzuli, Q.Zakir, A.A.Bakıxanov, S.Ə.Şirva­ni, M.Ə.Sabir, F.Köçərli, A.Səhhət, S.S.Axundov, A.Şaiq, Mir Cəlal, M.Rzaquluzadə, M.Seyidzadə, M.Dilbazi və başqalarının açdığı cığır yolunu naxçıvanlı xələflər (Asim Yadi­gar, Vaqif Məmmədov, Həsənəli Eyvazlı, Zaur Vedili, Qafar Qərib, İlyas Fərəməzoğlu və başqaları) davam etdirirlər.

Hər bir xalqın, dövlətin ən böyük və qiymətli sərvəti uşaqlardır. Uşağı sağlam, cəmiyyətə faydalı vətəndaş kimi böyütmək çətin və məsuliyyətli, mənəvi qüvvə tələb edən bir işdir. Ona görə də ölkəmizdə uşaqlara diqqət və qayğı göstərilir, onların problemlərinin həllinə dövlət səviyyəsində nəzarət edilir. Muxtar respublikada da uşaqlara olan diqqət və qayğı prioritet vəzifəyə çevrilib. Uşaqların yaxşı tərbiyə və təhsil almaları üçün  məktəbəqədər, məktəbdənkənar təhsil müəssisələri, tam orta məktəblər üçün yeni binalar tikilir, uşaqların asudə vaxtlarının səmərəli keçirilməsi üçün məqsədyönlü tədbirlər diqqət mərkəzində saxlanılır. Naxçıvan şəhərində fəaliyyət göstərən Dövlət Kukla Teatrının yaradılması da bu zərurətdən doğub.

Teatr bu il yaradılmasının 25 illiyini qeyd edəcəkdir. Bu illər ərzində kollektiv bir sıra yaradıcılıq uğurlarına imza atıb, balaca tamaşaçıları öz maraqlı tamaşaları ilə sevindirib. Teatrın kollektivi nəinki ölkəmizdə, həmçinin xarici ölkələrdə müxtəlif festivallarda muxtar respublikamızı uğurla təmsil edir. Ötən illərdə teatrın səhnəsində, orta məktəblərdə, uşaq bağçalarında kollektivin uşaqlara təqdim etdiyi Cəlil Məmmədquluzadənin “Çay dəsgahı”, Abdulla Şaiqin “Danışan kukla”, Əyyub Abbasovun “Keçinin qisası”, Tofiq Ağayevin “Cırtdanın sərgüzəştləri”, Gülnarə Kərimovanın “Nəğməkar bülbül”, Bayram İsgəndərlinin “Cırtdanın yeni sərgüzəşti”, Aybəniz Ağaqızının “Qaraca qız” və başqa tamaşalar balaca tamaşaçılar tərəfindən rəğbətlə qarşılanıb.

Naxçıvan Qızlar Liseyinin yanından keçirdim. Qadınların savadlanması uğrunda mübarizə aparan, mühitin ziddiyyətli fikirlərinə qorxmadan sinə gərən ziyalılarımız haqqında oxuduğum fikirlər yadıma düşdü.
Maarifçilərimiz həmişə xalqın, xüsusilə qadınlarımızın savadlanması istiqamətində tədbirlərlə çıxış edirdilər ki, bu da bugünkü parlaq gələcəyimizin formalaşması yolunda ilk addımlar idi. Bildiyimiz kimi, Azərbaycan qadını tarixən müdriklik, müqəddəslik simvolu olub, iti zəkası,uzaqgörənliyi və qəhrəmanlığı ilə tariximizdə iz qoyub: XII əsrdə Azərbaycan Atabəylər dövlətinin başçısı Şəmsəddin Eldənizin xanımı Möminə xatın, Gəncədə yaşayıb-yaradan Məhsəti Gəncəvi, XV əsrdə Ağqoyunlu hökmdarı Uzun Həsənin anası Sara xatın, Quba xanı Fətəli xanın həyat yoldaşı Tutubikə, 1890-cı ildə Naxçıvanda dünyaya gözlərini açan Nazlı xanım Nəcəfova və daha neçələri…

Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin 2009-cu il 7 fevral tarixli “Naxçıvan Muxtar Respublikasında Xalq yaradıcılığı günlərinin keçirilməsi haqqında” Sərəncamına uyğun olaraq keçirilən xalq teatrlarının muxtar respublika festivalı dünən başa çatıb.
Festivala bu il iyul ayının 18-də start verilmişdi. Festivalın son günü Babək Rayon Xalq Teatrı böyük dramaturqumuz Cəfər Cabbarlının “Solğun çiçəklər” tamaşasını teatrsevərlərə təqdim edib. Qeyd edək ki, Babək Rayon Xalq Teatrı 2009-cu ildə yaradılsa da, muxtar respublikanın tanınmış kollektivlərindəndir. Teatrın son 5 ildə səhnəyə qoyduğu G.Fiqeyredonun “Ezop”, B.Vahabzadənin “Yollara iz düşür”, “İkinci səs”, M.Əlizadənin “Şeyx Rəhmətullah”, S.Axundovun “Məhəbbət nişanəsi” tamaşaları rəğbətlə qarşılanıb. Kollektiv “Ezop” tamaşası ilə muxtar respublikanın rayonlarında qastrol səfərlərində olub.
2012-ci ildə hazırlanan “Solğun çiçəklər” tamaşası kollektivin maraqlı səhnə əsərlərindəndir. Peşəkar teatrımız tərəfindən dəfələrlə səhnəyə qoyulan bu tamaşa xalq tea­trı­nın ifasında maraqlı səhnə təcəssümü ilə teatrsevərlər tərəfindən rəğbətlə qarşılandı. Səhnə əsərinin quruluşçu rejissoru Yusif Əliyev, quruluşçu rəssamı Naxçıvan Muxtar Respublikasının əməkdar rəssamı Əli Səfərov, musiqi tərtibatçısı Elnur Rəhimovdur.

“Kitab bilik mənbəyidir. Bu mənbədən daim istifadə etmək insanın biliyini artırmaqla bərabər, həm də onun dünyagörüşünə təsir edir. Buna görə də uşaq və yeniyetmələrdə kiçik yaşlardan mütaliə mədəniyyətinin formalaşdırılması mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Naxçıvan şəhərində mütəmadi olaraq keçirilən kitab sərgiləri də bu amala xidmət edir”. Bu fikirlər dünən Naxçıvan şəhərindəki Dədə Qorqud meydanında təşkil edilmiş kitab sərgisində Adil Babayev adına Naxçıvan Muxtar Respublikası Uşaq Kitabxanasının direktoru Kamal Axundov tərəfindən səsləndirilib. Kitabxana direktorunun bildirdiyinə görə, sərgidə xalqımızın ümummilli lideri Heydər Əliyevə və Naxçıvan Muxtar Respublikasının 90 illik yubileyinə həsr olunmuş 250-yə yaxın kitab nümayiş etdirilib.
Sərgidə şəhər sakinləri və məktəblilər iştirak ediblər.

Xəbərlər şöbəsi

Xalq arasında yayın ortası, yay fəslinin yarı olan günü “quyruqdoğdu” adlanır. “Quyruqdoğdu” avqust ayının 5-nə təsadüf edir. El arasında deyərlər ki, bu dövr səmada quyruğa oxşayan ulduzların görünməsinə uyğun olaraq, bu cür adlandırılmışdır. Təsərrüfatın bütün sahələrində ilin bu dövrünə uyğun olaraq, müəyyən işlər görülərdi. Ancaq onu da qeyd edək ki, maldarlıq təsərrüfatında yayın ikinci dövrü “quyruqdondu” adlanır. İlin bu dövrünün maldarlıq təsərrüfatında “quyruqdondu” adlandırılmasının səbəbi aşağıdakı kimi izah edilir. Deyirlər ki, hava sərin olduğu üçün yaylaqda kəsilən heyvanın quyruğu əridildikdə donar. Demək, ad da buna görə verilib. Onu da deyə bilərik ki, Naxçıvanın bəzi bölgələrində bu dövr “quyruqdoldu” adlandırılır. Bu da onunla izah edilir ki, həmin dövrdən artıq çöldə otlayan qoç və qoyunun quyruğu dolmağa (kökəlməyə) başlayır. Lakin toplanmış materiallardan məlum olur ki, bu nə quyruğun donması, nə də quyruğun dolması ilə bağlı deyil. Çünki bu vaxtdan təsərrüfatın digər sahələrində, atmosferdə də dəyişiklik əmələ gəldiyi müşahidə edilir. Beləliklə, “quyruqdoğdu” ifadəsi daha çox yerinə düşür. Xalqımızın uzunmüddətli müşahidəsinə görə, “quyruqlu ulduzlar”ın görünməsi ilə artıq yaylaqda dəvələr üzü arana tərəf yatır. Bununla da, artıq maldarlar havaların soyuduğunu, arana köçməyin vaxtı gəlib çatdığını bilərdilər. Yay yarı olanda, quyruq doğduqda (avqustun 5-i) quzu qırxımına başlayırdılar.

Qədim Naxçıvan diyarı zəngin tarixə malikdir. Burada əldə olunan maddi-mədəniyyət nümunələri Naxçıvan ərazisinin qədim Daş dövründən başlayaraq ilkin sivilizasiyalı yaşayış məskənlərindən biri olduğunu sübut edir. Diyarımız antik, orta əsrlər və müasir dövr maddi-mədəniyyət nümunələri və tarixi abidələrlə, ilk insanların yaşadıqları mağaralar, qədim yaşayış yerləri, möhtəşəm qala divarları, qayaüstü rəsmlər, daş qoç heykəllərlə, xatirə memarlığının ən mükəmməl nümunələri olan türbələrlə, digər tarixi abidələrlə zəngindir. Naxçıvanda belə qədim tarixə malik olan daşyonma sənəti də memarlığın ən mükəmməl nümunələrindən biridir. Bununla bağlı müsahibimiz AMEA Naxçıvan Bölməsinin əməkdaşı, tarix üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Sara Hacıyevadır.

Avqustun 2-də Azərbaycan Kinosu Günü münasibətilə Naxçıvan Muxtar Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə Naxçıvan Dövlət Film Fondunda tədbir keçirilib. Tədbirdə Naxçıvan Muxtar Respublikası mədəniyyət və turizm naziri Sarvan İbrahimov “Azərbaycan kinosu xalqımızın tarixinin salnaməsidir” mövzusunda çıxış edib. Bildirib ki, 116 il bundan əvvəl yaranan milli kinomuzda xalqımızın tarixi, milli-mənəvi dəyərləri, insan və onun cəmiyyətdəki mövqeyi başlıca mövzulardan olub. Yarandığı gündən insanların dünyagörüşünü formalaşdıran, xalqın tarixini, milli adət-ənənələrini yaşadan, həyatın bütün sahələrinə nüfuz edən Azərbaycan kinosu milyonlarla insanın qəlbinə yol taparaq sevilən bir sənətə çevrilib. Azərbaycan kino sənəti, bütövlükdə, tamaşaçıların estetik zövqünün formalaşmasında mühüm rol oynamaqla, milli ruhun qorunması işinə xidmət edir, yüksək tərbiyəvi əhəmiyyət daşıyır.
Qeyd olunub ki, milli kino sənətimiz görkəmli dövlət xadimi Heydər Əliyevin ölkəmizə rəhbərlik etdiyi ötən əsrin 70-80-ci illərində əsl inkişaf və tərəqqi dövrünü yaşayıb. Bu dövr Azərbaycan kinosunun ən çox film istehsal olunan illəri kimi mədəniyyət tarixinə düşüb. Bu isə dahi rəhbərin kino sənətimizə, incəsənət və kino sahəsində çalışan insanlara göstərdiyi diqqət və qayğı sayəsində mümkün olub.

Ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin 2000-ci il 18 dekabr tarixli Sərəncamı ilə avqustun 2-si “Azərbaycan Kinosu Günü” elan edilmişdir.
Yarandığı gündən insanların dünyagörüşünü formalaşdıran, hər bir xalqın tarixini, milli adət-ənənələrini yaşadan, həyatın bütün sahələrinə nüfuz edən kino sənəti bəşəriyyətin ən böyük kəşfidir. Bu baxımdan kino özündə mədəniyyətin və incəsənətin bir neçə sahəsini birləşdirir.
Azərbaycan kino sənəti, bütövlükdə, tamaşaçıların estetik zövqü və dünyagörüşünün formalaşmasında mühüm rol oynamış, xalqımızın milli ruhunun qorunub saxlanması işinə xidmət etmişdir. Ölkəmizdə kinonun yaranma tarixi XIX əsrdən etibarən cərəyan edən maarifçilik hərəkatının, dünyəvi teatrın və mətbuatın inkişafı ilə bağlıdır. Neftin sənaye üsulu ilə hasilatına başlanması nəticəsində Bakının iqtisadi dirçəlişi milli mədəniyyətin bir çox sahələri ilə yanaşı, kino sənətinin də inkişafı üçün əlverişli zəmin yaratmış, mərhələli şəkildə müxtəlif janrlı filmlər çəkilmişdir. Bunun da nəticəsində Azərbaycanda mövcud olan ictimai-siyasi və mədəni şərait informasiya, maarifçilik və əyləncə funksiyalarını öz üzərinə götürən kino sənətini formalaşdırmışdır. Azərbaycan kino sənətinə yüksək qiymət verən ümummilli lider Heydər Əliyev deyirdi: “Azərbaycan xalqının bir çox nəsilləri kino sənəti ilə tərbiyələnib, kinonun təsiri altında formalaşıb, inkişaf edib və mədəniyyətə qovuşublar… Xalqımızın inkişafı yolunda Azərbaycan kinosunun xidmətləri əvəzsizdir”.

Dünən Naxçıvan şəhərindəki “Böyük bağ” Mədəniyyət və İstirahət Parkında Adil Babayev adına Naxçıvan Muxtar Respublikası Uşaq Kitabxanası tərəfindən 1 avqust – Azərbaycan Əlifbası və Ana Dili Günü münasibətilə kitab sərgisi təşkil olunub.
Tədbiri giriş sözü ilə kitabxananın şöbə müdiri Arifə Hüseynzadə açaraq ümummilli lider Heydər Əliyevin dilimizin inkişafında, onun qorunub saxlanılmasındakı yorulmaz fəaliyyətindən danışıb. Ulu öndər Heydər Əliyevin “Hər bir azərbaycanlı öz Ana dilini – Azərbaycan dilini mükəmməl bilməlidir” kəlamını xatırladan şöbə müdiri sərgidə 300-ə yaxın müxtəlif məzmunlu ədəbiyyatın sərgiləndiyini qeyd edib.
Kitabxananın böyük kitabxanaçısı Vüsalə Cəfərova burada sərgilənən kitablar haqqında ümumi məlumat verib, müasir dövrdə Uşaq Kitabxanasının məktəblilərin və kiçikyaşlı oxucuların tərbiyəsində, onların dünyagörüşünün formalaşmasında rolundan danışıb. Qeyd olunub ki, belə tədbirlərin keçirilməsi uşaqların estetik zövqünün formalaşması ilə yanaşı, onların kitabxanalara olan marağını da artırır.
Qeyd edək ki, təşkil edilmiş sərgidə Naxçıvan şəhərindəki 1 və 7 nömrəli uşaq bağçalarının balaca fidanları, məktəblilər, habelə şəhər sakinləri iştirak ediblər.

Xəbərlər şöbəsi

Xəbər verdiyimiz kimi, iyulun 18-də Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin 2009-cu il 7 fevral tarixli “Naxçıvan Muxtar Respublikasında Xalq yaradıcılığı günlərinin keçirilməsi haqqında” Sərəncamına uyğun olaraq, Cəlil Məmmədquluzadə adına Naxçıvan Dövlət Musiqili Dram Teatrında xalq teatrlarının muxtar respublika festivalına başlanılmışdır. Dünən Şahbuz Rayon Xalq Teatrı festivalda Zülfüqar Hacıbəyovun “Evliykən subay” pyesi əsasında hazırlanmış üçpərdəli səhnə əsərini teatrsevərlərə təqdim etmişdir.
Məlumat üçün bildirək ki, Şahbuz Rayon Xalq Teatrı 2011-ci ildən fəaliyyət göstərir.
“Evliykən subay” tamaşasında ötən əsrin əvvəllərində ailə-məişət münasibətlərində mövcud olan ziddiyyətlər, eybəcərliklər gülüş hədəfinə çevrilmişdir. Əsərin əsas konflikti Kəlbə Hacı və onun arvadları Pərzadla Hürzad üzərində qurulmuşdur. Komediyanın əsas gülüş və tənqid hədəfi Kəlbə Hacıdır. İki arvad arasında qalan, tamaşanın finalına qədər gülüşdoğuran bu obrazı Naxçıvan Muxtar Respublikasının əməkdar mədəniyyət işçisi Çingiz Haqverdiyev uğurla təqdim etmişdir.

AMEA-nın müxbir üzvü Fəxrəddin Səfərli “Ordubad şəhərinin müsəlman epiqrafikası abidələri” kitabında Ordubad şəhərinin tarixi haqqında məlumat verərkən S.Onullahiyə istinadən belə bir faktı qeyd edir: “XV-XVI əsrlərdə Ordubad o qədər gözəl, möhtəşəm və füsunkar şəhər olmuşdur ki, o, Səfəvi hökmdarı I Şah Təhmasibin diqqətini cəlb etmişdi. Buna görə də I Şah Təhmasibin fərmanı ilə 1557-ci ildə tikintisi başa çatdırılmış Qəzvin dövlətxanasının (“Çehel sütun” sarayı adı ilə məşhurdur) tavanında dövrün məşhur rəssamları və nəqqaşlarının fırçası ilə Ordubad şəhərinin təsviri mənzərəsi və plan modeli çəkilmişdir”. Müəllif bu məlumatı verərkən “Azərbaycan müəllimi” qəzetinin 5 iyun 1987-ci il tarixli sayında çap edilmiş tarixçi S.Onullahinin “Ordubad” məqaləsinə istinad etmişdir.

Bu maraqlı faktı araşdırmaq məqsədilə İran İslam Respublikasının Qəzvin şəhərində yaşayan dostlarımızla əlaqə saxladıq və xahiş etdik ki, “Çehel sütun” (“Qırx sütun”) sarayının divarlarında əks olunmuş şəhər təsvirlərini çəkərək bizə göndərsinlər. XVI əsrdən günümüzə qədər yol gələn “Çehel sütun” (“Qırx sütun”) sarayı tarixin müəyyən dövrlərində təbii təsirlərə məruz qaldığı və restavrasiya edildiyi üçün bu təsvirlərin hamısı tam saxlanılmasa da, biz hal-hazırkı dövrə qədər qorunub saxlanılmış 2 şəhər təsviri mənzərəsini əldə edə bildik.

Ötən əsrin sonlarına doğru Azərbaycanın hər yerində olduğu kimi, Naxçıvanda da əkinçilik mərasimlərimizdən olan xırmanüstü mərasimi qeyd edilərdi. Xırmanüstü mərasimi elə ilin bu dövrlərində, yəni yay fəslinin ortalarında keçirilərdi. Bu zaman el-oba çöldə biçilən taxılı xırmanlara daşıyardı. Xırman xalqımızın bərəkət yeri, səcdəgahı olmuşdur. “Xırman ətəyi, bərəkət ətəyidir”, – deyib atalarımız.
Xırman dərzlərin döyülüb təmizlənməsi üçün ayrılmış yerdir. Taxılın döyülüb hazırlanması üçün əvvəlcə yer hazırlanırdı. Xırman, əsasən, küləktutan və hündür yerdə ya əkin sahəsinin kənarında, ya da evlərin, kəndin ətrafında düzəldilərdi. Bəzi bölgələrdə hər kəsin ayrı xırman yeri, bəzi bölgələrdə isə bir neçə ailəyə mənsub şərikli xırmanlar olardı. Bu daha çox məhsulun az və ya çox olması ilə bağlıdır. Şəriklər öz dərzlərini xırmanda növbə ilə döyərdilər.

Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin 2009-cu il 7 fevral tarixli “Naxçıvan Muxtar Respublikasında Xalq yaradıcılığı günlərinin keçirilməsi haqqında” Sərəncamına uyğun olaraq, dünən C.Məmmədquluzadə adına Naxçıvan Dövlət Musiqili Dram Teatrında xalq teatrlarının muxtar respublika festivalına başlanılıb. Festivala Rza Təhmasib adına Şərur Rayon Xalq Teatrının yazıçı-dramaturq Cahangir Aslanoğlunun “Qısqanc ər” əsəri əsasında hazırladığı eyniadlı tamaşa ilə start verilib.

Zərgərlik metalişləmə sənətinin başlıca sahələrindən olub, qədim tarixə malik sənət növüdür.
Naxçıvanda zərgərliklə bağlı ilkin arxeoloji materiallar Eneolit dövrünə (e.ə. VI-V minillik) aid arxeoloji abidələrdən aşkar edilmişdir. Bu dövrdən başlayaraq cəmiyyət həyatında əkinçiliyin, maldarlığın intensiv inkişaf etməsi nəticəsində Azərbaycanın bütün bölgələrində olduğu kimi, Naxçıvanda da ilkin sənətkarlıq vərdişləri yaranmışdır. Metalişləmə ilə məşğul olan insanlar (qədim sənətkarlar) əqiq, pasta, firuzə və sair kimi qiymətli daşlarla misdən muncuq və iynələr düzəltmişlər.

Naxçıvan tarixin müxtəlif dövrlərinə aid tarix və mədəniyyət abidələri ilə zəngindir. Azərbaycan xalqı öz müstəqilliyinə qovuşduqdan sonra milli-mənəvi dəyərlərimizin qorunması istiqamətində xeyli işlər görülmüşdür. Bu baxımdan Naxçıvan Muxtar Respublikasında görülən işlər xüsusilə təqdirəlayiqdir. Milli-mənəvi dəyərlərimizin bir parçası olan tarix və mədəniyyət abidələrinin tədqiqi, bərpası və qorunması həmişə Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri cənab Vasif Talıbovun diqqət mərkəzində olmuşdur.

Qeyd etmək lazımdır ki, bu abidələr yalnız Azərbaycan tarixinin öyrənilməsi üçün deyil, həmçinin ümumdünya tarixinin öyrənilməsi üçün də əhəmiyyətlidir. Belə abidələrdən biri də Culfa rayonundakı Əlincəqala abidəsidir. 11 fevral 2014-cü ildə Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri cənab Vasif Talıbov tərəfindən “Culfa rayonundakı “Əlincəqala” tarixi abidəsinin bərpa edilməsi haqqında” Sərəncam imzalanmışdır.

Naxçıvan elmi-ədəbi, ictimai-siyasi mühitinin Azərbaycan tarixinə, ədəbiyyatına, elminə, mədəniyyətinə bəxş etdiyi ilklərdən bəhs edən budəfəki yazımızda Azərbaycan tarixi roman janrının və tarixi roman məktəbinin banisi Məmməd Səid Ordubadi haqqında danışacağıq.
Azərbaycan ədəbiyyatına tarixi roman janrının gözəl nümunələrini bəxş edən, ədəbiyyatımızda tarixi roman janrının banisi kimi tanınan Məmməd Səid Ordubadi əsərlərində bir çox məsələlərə toxunmuş, tariximizin müxtəlif dövrlərində baş vermiş hadisələri qələminin gücü ilə bədii formada təsvir etmişdir.
M.S.Ordubadi Azərbaycan və həmçinin Şərq tarixini çox gözəl bilirdi. Ərəb və fars dillərini bilməsi onu tarixi mənbələrə çəkib aparırdı. Bundan əlavə, ədib 1905-ci ildən 1920-ci ilədək həm İranda, həm də Azərbaycanda baş verən bir çox tarixi hadisələrin canlı şahidi və iştirakçısı olmuş, bu hadisələri illər sonra bədii əsərlərində əks etdirmişdir. M.S.Ordubadi uzun müddət dövlət vəzifələrində çalışmış və siyasi mühitlə yaxından tanış olmaq imkanı əldə etmişdi.
Ümumiyyətlə, onun tarixə marağı güclü idi və bir sıra dramlarını da tarixi mövzuda qələmə almışdır. Onun tarixə olan marağı tarixi roman janrının əsasının qoyulmasında təməl, bünövrə rolunu oynamışdır.

İyulun 14-də “Naxçıvanqala” Tarix-Memarlıq Muzey Kompleksində Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyevin Azərbaycanda ali hakimiyyətə gəlməsinin 45-ci ildönümünə həsr edilmiş “Milli dəyərlərimiz – yallı” Folklor Festivalı keçirilmişdir. Tədbirin aparıcısı əvvəlcə şəhərimizin sakinlərini, qonaqları bu əlamətdar gün münasibətilə təbrik etmişdir. Qeyd edilmişdir ki, ümummilli liderin 1969-cu ildə Azərbaycanda ali hakimiyyətə gəlişindən sonra xalqımızın milli-mənəvi dəyərlərinin və folklorunun qorunub-yaşadılmasına xüsusi diqqət yetirilmişdir.

2009-cu ildən fəaliyyət göstərən Babək Rayon Xalq Teatrı daim repertuarını zənginləşdirməyə çalışır, günümüzlə səsləşən əsərlərə müraciət edir, rayonun mədəni həyatında fəal iştirakı ilə diqqəti çəkir. Ötən dövr ərzində teatr bir sıra maraqlı səhnə əsərlərinə müraciət etmiş, bölgə sakinlərinin asudə vaxtlarının səmərəli keçməsinə öz töhfəsini vermişdir.
Kollektivin bu günlərdə Xalq şairi Bəxtiyar Vahabzadənin “İkinci səs” əsəri əsasında səhnələşdirdiyi tamaşa teatrsevərlər tərəfindən rəğbətlə qarşılanmışdır. Tamaşada mənəvi təmizlik, ailəyə sədaqət, vəzifə borcuna məsuliyyət, insan ləyaqətinin uca tutulması kimi dəyərlər aşılanır. Cəmiyyətin sağlam təməllər üzərində inkişafında mühüm amillər olan bu dəyərlərin tamaşaçılara təqdimində aktyorlar öz imkanlarından maksimum istifadə etməyə səy göstərmişlər. Ancaq aktyorlar sırasında bir nəfər var ki, ən çox diqqəti o çəkirdi. 11 yaşlı bu balacaboy qız rolunu o qədər məharətlə ifa edirdi ki, heyrətlənməmək mümkün deyildi. Tamaşadan sonra hamı bu balaca qızla maraqlanırdı, onu təbrik edirdi. Bu istedadlı yeni­yetməmizi oxucularımızla daha yaxından tanış etmək üçün onu redaksiyamıza dəvət etdik. Öyrəndik ki, tamaşadakı məktəbli İradə obrazını canlandırmaqla hamının sevimlisinə çevrilən bu qızın adı Mələk, soyadı isə Aslanovadır.

Milli dəyərlər bizim tariximiz, dilimiz, dinimiz, adət-ənənələrimiz, mentalitetimiz, mədəniyyətimiz, ədəbiyyat və incəsənətimizdir. Hər bir xalq kimi, Azərbaycan xalqı da özünəməxsus milli dəyərlər sisteminə sahibdir. Xalqımızın mövcudluğunun əsas göstəricisi olan milli dəyərlər onun ən qiymətli sərvətidir. Milli-mənəvi dəyərlərimizin dəqiq elmi və mənəvi-əxlaqi mahiyyətini açan ümummilli lider Heydər Əliyev deyirdi: “Milli ideologiyamızın əsas tərkib hissəsi bizim milli-mənəvi dəyərlərimizdir. Biz öz milli-mənəvi dəyərlərimizlə fəxr etməliyik. Milli-mənəvi dəyərlərimiz əsrlər boyu xalqımızın həyatında, yaşayışında formalaşıbdır, xalqımızın fəaliyyətində formalaşıbdır. Milli-mənəvi dəyərləri olmayan millət həqiqi millət, həqiqi xalq ola bilməz”.

Xalqımızın əsrlər boyu yaratdığı zəngin milli irsə yüksək qiymət verən ulu öndər arxeoloji və etno­qrafik tədqiqatları daim diqqət mərkəzində saxlamış, bu sahəyə xüsusi qayğı göstərmişdir.

Naxçıvan Muxtar Respublikası Gənclər və İdman Nazirliyi, “Gənc­lərin İntellektual İnkişaf Mərkəzi” İctimai Birliyi və “Gənc Vətənpərvərlər” İctimai Birliyinin birgə təşkilatçılığı ilə Əcəmi seyrəngahında “Tariximiz fotolarda” adlı tədbir keçirilib.
Tədbirin açılışında çıxış edən nazirliyin əməkdaşı Nicat Babayev tarixi abidələrimizin sosial şəbəkələrdə geniş təbliğ edilməsinin vacibliyini vurğulayıb və belə tədbirlərin silsilə xarakteri daşıyacağını bildirərək bunun əhəmiyyətindən danışıb. Sonra “Gənc Vətənpərvərlər” İctimai Birliyinin sədri Tahir Məmmədli çıxış edərək gənc­lərin sosial şəbəkələrdən düzgün istifadə etmələrinin, tariximizin, abidələrimizin daim təbliğ edilməsinin vacib olduğunu qeyd edib.
Daha sonra gənclərə Möminə xatın türbəsi haqda məlumat verilib.
Tədbirin sonunda gənclər sosial şəbəkələrdə paylaş­maq üçün abidənin fotolarını çəkiblər.

Ceyhun MƏMMƏDOV

Həyatda elə böyük mütəfəkkirlər, ədəbi şəxsiyyətlər olub ki, onların həyatı, yaradıcılığı öz xalqının tarixi keçmişinin bir parçasına çevrilmişdir. Belə tarixi şəxsiyyətlərdən biri də ensiklopedik biliyə malik olmuş Abbasqulu ağa Bakıxan­ovdur. O, bir çox sahələrə aid maraqlı əsərlər yazmış, yaradıcılığı ilə bütün sahələrə çox yaxşı bələd olan mütəfəkkir kimi tanınmışdır.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin “Abbasqulu ağa Bakıxanovun 220 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında” 12 fevral 2014-cü il tarixli Sərəncamında deyilir: “Ensiklopedik biliyə və əhatəli dünyagörüşünə malik şəxsiyyət kimi Abbasqulu ağa Bakıxanov elmin, mədəniyyətin ən müxtəlif sahələrinə aid zəngin bir irs yaratmışdır”.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin “Abbasqulu ağa Bakıxan­ovun 220 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında” Sərəncamını Azərbaycan ictimai-mədəni fikir tarixinin görkəmli nümayəndəsi, böyük maarifçi, tanınmış alim və şair Abbasqulu ağa Bakıxanovun tarixi fəaliyyətinə verilən böyük qiymət hesab etmək olar.

Mental dəyərlər hər bir xalqın tarixində onun milli pasportu missiyasını özündə ehtiva edir. Bu dəyərlər sonralar digər xalqların mədəniyyətlərinə daxil olsalar da, əsas ştrixləri məhz onların əsl sahibi olan xalqın mədəniyyətində zaman-zaman büruzə verir. Belə dəyərlərin içərisində xalçaçılıq sənəti mühüm yer tutur. 

Azərbaycan məişətinin tərkib hissəsi olan bu sənətin qədim tarixi köklərə malik olduğunu göstərən faktlardan biri Naxçıvan şəhəri yaxınlığında yerləşən I Kültəpə arxeoloji abidəsindən tapılan iy ucluqlarıdır. Bundan əlavə, e.ə.V-IV əsrlərdə yaşamış yunan alimi Ksenefontun farsların məşhur Midiya xalçalarından istifadə etməsi haqqında məlumatı, Mingəçevir ərazisində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı aşkar olunmuş hana hissələri, yun ip qalıqları xalçaçılıq sənətinin miladdan öncəki dövrlərdən başlayaraq orta əsrlər dövrü də daxil olmaqla əsrlər boyu türk xalqlarının əsas məşğuliyyət növü olduğunu təsdiqləyir. Ərəb müəllifləri X əsrdə xalçaları ilə məşhur olan Xoy, Ərdəbil və Muğan şəhərləri ilə yanaşı, Naxçıvan şəhərinin də adını qeyd edirlər.

Oruc Adəm Peyğəmbərdən bəri bütün peyğəmbərlərə və onların ümmətlərinə vacib buyurulmuş ibadətdir. Məsələn, Nuh Peyğəmbər bayram günlərindən başqa, bütün il boyu, Davud Peyğəmbər isə günaşırı oruc tutarmış. Bu barədə “Qurani-Kərim”də “Ey iman gətirənlər! Oruc tutmaq sizdən əvvəlki ümmətlərə vacib edildiyi kimi, sizə də vacib edildi ki, (bunun vasitəsilə) siz pis əməllərdən çəkinəsiniz!” deyə bildirilir (“əl-Bəqərə”, 183).

İslam dinində orucluq

İslam dinində hər ibadətin ayrı bir dəyəri, mənası və hikməti vardır. Oruc tutmaq İslam dininin əsas şərtlərindən biridir. Namaz qılmaq insanı pis əməllərdən uzaqlaşdıran, oruc tutmaq isə mənən Allaha yaxınlaşdıran bir ibadətdir. Oruc savab baxımından da ayrı yeri olan bir ibadətdir.

Cəlil Məmmədquluzadə adına Naxçıvan Dövlət Musiqili Dram Teatrı böyük Norveç dramaturqu Henrik İbsenin (1828-1906) “Kuklalar evi” (1879) üçpərdəli psixoloji dramı əsasında hazırladığı tamaşa ilə 131-ci teatr mövsümünü başa vurmuşdur.
Tamaşadan əvvəl C.Məmmədquluzadə adına Naxçıvan Dövlət Musiqili Dram Teatrının direktoru, Xalq artisti Rza Xudiyev çıxış edərək bu sənət ocağının tamaşaçıların estetik zövqünün formalaşmasında, maariflənməsində, mütərəqqi ideyaların təbliğindəki əhəmiyyətli rolundan danışmışdır. Xalq artisti teatrın gələcək planlarından da söhbət açaraq Naxçıvan teatrına göstərilən qayğıdan bəhs etmişdir.

Milli ədəbiyyatımızda maarifçilik ideyalarının yaranmasında müstəsna xidmətləri olmuş Abbasqulu ağa Bakıxanov elm tariximizdə də mühüm rolu olan böyük alim kimi tanınmışdır. Müəllifi olduğu “Qanuni-Qüdsi”, “Əsrarül-mələküt”, “Təhzibül-əxlaq”, “Eynül-mizan”, “Gülüstani-İrəm” kimi əsərlər ona böyük şöhrət qazandırmışdır. Abbasqulu ağa Bakıxanovun dil, coğrafiya, tarix, astronomiya, məntiq, psixologiya və sair elmlərə aid əsərləri onun hərcəhətli bir alim olduğunu göstərməkdədir.

Abbasqulu ağa Bakıxanovun yuxarıda sadalanan elm sahələrindən coğrafiya elminə aid iki elmi əsəri var. Bunlardan biri “Kəşfül-qəraib”, digəri isə “Ümumi coğrafiya”dır.
Yarımçıq qalan “Ümumi coğrafiya” əsəri haqqında müəllif özü belə məlumat verir: “Bu əsər farsca olub, dünyanın riyazi, təbii və siyasi əhvalından, ünsürlərin xassələrindən, məvalidin məhsulatından, iqlimlərin hüdudunu təyin etmək və Yer kürəsi əhalisinin siniflərini müəyyən etməkdən və hər bir ölkənin yaşayış tərzindən bəhs edir”. Təkcə bu əsər haqqında müəllifin dedikləri sübut edir ki, A.Bakıxanov nə qədər geniş dünyagörüşə və ətraflı müqayisələr aparmaq qabiliyyətinə malik olmuşdur.

Türkiyənin “ortakses.com” saytında rəssam, yazıçı Hülya Sezginin Naxçıvan haqqında yazdığı “Güllər içində gözəl Naxçıvan” məqaləsinin II hissəsi yayımlanmışdır. Həmin məqalənin oxucularımız üçün maraqlı olacağını nəzərə alaraq qəzetimizin bugünkü nömrəsində dərc edirik.

Gəzdim gözəl Naxçıvanı…
II məqalə
Bundan əvvəlki məqaləmdə qeyd etdiyim kimi, Naxçıvan Rəssamlar Birliyinin təşkil etdiyi “Naxçıvan – bəşəriyyətin beşiyi” II Beynəlxalq Rəsm Festivalına dəvət edilmişdim. Həmin festivalda iştirak etmək üçün səfər etdiyim gözəl Naxçıvan haqqında təəssüratlarımı sizinlə bölüşməyi davam etdirirəm…
Sənətə dair belə möhtəşəm təd­birlərdə müxtəlif ölkələrdən, müxtəlif mədəniyyətin təmsilçiləri olan dostlarla tanış oluram. Onlardan bəziləri ilə dostluğumuz bu gün də davam edir. Qarşılıqlı olaraq bir-birimizə qonaq gedirik. Azərbaycanlı Nəvai Mətin ilə olduğu kimi. Nəvai artıq mənim bir qardaşım kimidir. Həmin tədbirdə tanış olduğum Eldar Zeynalov da artıq belə olacaq.

Xalq təqviminə uyğun olaraq, xalqımız qış və yaz fəsillərini mərasim (çillə) və bayramla (Novruz) qarşılayır. Nədənsə yay və payız fəsillərinin qarşılanması üçün bir mərasim və yaxud bir bayram keçirilməmişdir. Keçirilmişdirsə də, bu günə qədər nə elm aləminə bəllidir, nə də xalq yaddaşında qalmışdır. Ancaq son dövrün araşdırmalarından və toplanmış etnoqrafik materiallardan məlum olur ki, Ordubad bölgəsində yayın girməsi ilə əlaqəli “susəpən” adlı mərasim qeyd edilərmiş.

İyun ayının 21-də – yazın bitib, yayın girdiyi gün Ordubad bölgəsindəki Gilançay vadisinin yuxarı hissəsində “Susəpən” adlı mərasim keçirilirmiş. Mərasim zamanı ətraf kəndlərin sakinləri də şənliyə qoşularmışlar. Mərasimdə bu bölgənin əhalisi səhər erkəndən Gəmiqaya yaxınlığındakı Bibiqətər pirini, Qara piri ziyarət edərmiş.

“Jurnalistin tək-tək dostu olmur, jurnalist hamının dostudur, hamı da jurnalistə dostdur. Əlbəttə, ara-bərədə yazı-pozusundan razı qalmayanı da tapılır, amma əksəriyyət onun tərəfindədir, bu, jurnalistin uğurudur, zəhmətinin bəhrəsidir. Və indi-indi bu sətirləri yaza-yaza xatirimə M.F.Axundovun dramaturgiyasından qalma bir fikir düşür ki, hər kəsin sənəti onun həyat iksiridir, yəni öz peşənə necə münasibət göstərirsənsə, peşən də səni elə yaşadır. Və bir də oxucu yazımın bu məqamına gəlib çatanda hökmən qəlbində mənə də bir sual ünvanlayacaqdır: bəs sən özün necə, bu peşədən nə qazandın? Əlbəttə, mən dünya malını heç vaxt qazanc, var-dövlət hesab eləməmişəm və bu barədə ən ibtidai təsəvvürüm belə, yoxdur və belə yerdə deyirlər ki, Süleymana qalmayan dünya kimə qalacaq? Amma bu Süleymana qalmayan dünyada qalası şeylər çoxdur və bunların fövqündə bir amil durur: insan olmaq amili, vətəndaş olmaq istəyi, xalqına, millətinə sədaqətlə xidmət etmək təşnəliyi, Vətən yolunda şəhidliyə hazır olmaq ucalığı və Tanrı nə ömür verirsə, bu ömrü ləyaqətlə başa vurmaq qeyrəti”.

Cəlil Məmmədquluzadə adına Naxçıvan Dövlət Musiqili Dram Teatrının böyük Norveç dramaturqu Henrik İbsenin (1828-1906) “Kuklalar evi” (1879) üçpərdəli psixoloji dramı əsasında hazırladığı tamaşaya ictimai baxış olmuşdur. Avropada yeni dramaturgiyanın yaradıcısı, sosial-psixoloji dramın banisi kimi tanınan Henrik İbsenin “Kuklalar evi” əsərində insanın daxili aləmi, sosial ziddiyyətləri, ümumbəşəri problemləri real hadisələrin inkişafı fonunda ortaya qoyulur.

Tamaşada hadisələr vəkil Torvald Helmerin ailəsinin yaşadığı evdə cərəyan edir. İlk səhnədə bu ailə xoşbəxt ailələrdən biri kimi təqdim olunur. Torvald Helmer (aktyor Elnur Rzayev) həqiqəti sevən, öz işini bilən məmur təsiri bağışlayır.

“Ensiklopedik bilik sahibi” adlanan elmi konfrans AMEA Naxçıvan Bölməsi, Naxçıvan Muxtar Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi, Naxçıvan Dövlət Universiteti, Naxçıvan Muxtar Respublikasının Yazıçılar Birliyinin birgə təşkilatçılığı ilə keçirilib.
Konfransı giriş sözü ilə açan AMEA Naxçıvan Bölməsinin sədri, akademik İsmayıl Hacıyev qeyd edib ki, elmi tədbir Abbasqulu ağa Bakıxanovun 220 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin Sərəncamı və Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri cənab Vasif Talıbov tərəfindən təsdiq edilmiş “Abbasqulu ağa Bakıxanovun 220 illik yubileyinin Naxçıvan Muxtar Respublikasında keçirilməsi ilə əlaqədar Tədbirlər Planı”na uyğun olaraq keçirilir.

Xalçaçılıq, toxuculuq, dulusçuluq, misgərlik, zərgərlik, dəmirçilik və daha sadalamadığımız neçə-neçə sənət nümunələri... Dünyamız nə qədər inkişaf etsə də, nə qədər yeniliklər baş versə də, sənət nümunələri bizi öz sehri ilə cəlb edir. O sənət ki ata-babalarımızın ustalıq məharətindən, sənətkarlıq qabiliyyətindən xəbər verir.
Hər bir sənətkar yaratdığı əl işində yaşadığı tarixi dövrün izlərini qoyub. Bəlkə də, gələcək üçün bunun əhəmiyyətli olduğunu düşünməyib. Amma onun minbir əziyyətlə hasilə gətirdiyi məhsuluna vurduğu naxışlar, cizgilər tarixilik və millilik baxımından bu gün tədqiqatçılara çox söz deyir. Qol gücü, zindan və alın təri ilə başa gələn dəmirçilik də bu baxımdan istisna deyil. Dəmirdən istifadənin tarixi çox-çox qədimlərə gedib çıxsa da, bu sənət oturaq həyat sürmüş əcdadlarımızın müəyyən əmək vərdişlərinə, o cümlədən əkinçilik ənənələrinə yiyələndiyi dövrdə təşəkkül tapıb. Torpağın əkilib-becərilməsində zaman-zaman istifadə olunmuş əmək alətləri getdikcə təkmilləşib, cilalanıb, daha əlverişli formaya salınıb. Bu gün muzeylərimizdə eksponat kimi saxlanılan kənd təsərrüfatı alətlərinin hər birində həmin şüurlu, yaradıcı əməyin izləri aydın nəzərə çarpır.

Naxçıvan şəhərindəki “Gənclik” Mərkəzində Səfər Rəcəbov adına Naxçıvan şəhər 3 nömrəli Uşaq Musiqi Məktəbinin fortepiano müəllimi Aysel Rzayevanın Naxçıvan Muxtar Respublikasının 90 illik yubileyinə həsr edilmiş solo konserti olub.
Tədbirdə məktəbin direktoru Günay Əliyeva gənc fortepianoçu haqqında məlumat verərək bildirib ki, Aysel Rzayeva musiqi təhsili aldığı illərdə Naxçıvan və Bakı şəhərlərində keçirilən respublika səviyyəli tədbirlərdə uğurla çıxış edib, mükafatlara layiq yerlər tutub.
“Görkəmli bəstəkarımız Üzeyir Hacıbəylinin anadan olmasının 125 illiyi münasibətilə təşkil edilən konsertdə ikinci dərəcəli, “Ən yaxşı konsert ifaçısı” müsabiqəsində birinci dərəcəli diploma layiq görülən Aysel Rzayeva bu uğurları “İstedadlı gənc fortepiano ifaçıları” müsabiqəsində yenidən təzələyərək Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin diplomuna layiq görülüb”, – deyən Günay Əliyeva gənc musiqiçinin məktəbdəki fəaliyyətindən də danışaraq bildirib ki, o, öz üzərində ciddi çalışır, şagirdlərin musiqinin sirlərinə dərindən yiyələnmələri üçün səy və bacarığını əsirgəmir.
Sonra solo konsert başlayıb. Konsertdə Azərbaycan və dünya bəstəkar­larının əsərləri səsləndirilib.

Sona MİRZƏYEVA

Naxçıvan Muxtar Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyində muxtar respublikanın 90 illik yubileyi ilə əlaqədar muxtar dövlətin mədəni həyatındakı xidmətlərinə görə bir qrup mədəniyyət işçisi mükafatlandırılmışdır. Heydər Əliyev Muzeyinin direktoru Ramil Oruc­əliyev, Naxçıvan Dövlət Xalça Muzeyinin direktoru Zəminə Gülməmmədova, Bəhruz Kəngərli Muzeyinin direktor əvəzi Mahir Məmməd­ov, M.S.Ordubadi adına Naxçıvan Muxtar Respublika Kitabxanasının şöbə müdiri Südabə Süleymanova, Şərur Rayon Xalq Teatrının rejissoru Nəsimi Məmmədzadə, C.Məmmədquluzadə adına Naxçıvan Dövlət Musiqili Dram Teatrının orkestr artisti Elçin Axundov “Azərbaycan Respublikasının fəxri mədəniyyət işçisi” döş nişanları ilə təltif edilmişlər.
Mədəniyyət işçilərindən Faiq Heydərov (Babək Rayon Mədəniyyət Evinin direktoru), Sevda Yusif­ova (Ordubad Şəhər Uşaq Musiqi Məktəbinin fortepiano müəllimi), Tofiq Rüstəmov (Kəngərli Rayon Mədəniyyət Evinin direktoru), Qurban Nəcəfov (Culfa Rayon Mədəniyyət Evinin bədii rəhbəri) və başqaları isə Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin fəxri fərmanları və pul mükafatına layiq görülüblər.

Naxçıvan Muxtar Respublikası
Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin mətbuat xidməti

Naxçıvan Muxtar Respublikasının 90 illiyinə həsr olunmuş “Naxçıvan – bəşəriyyətin beşiyi” II Beynəlxalq Rəsm Festivalında qardaş Türkiyə Respublikasından olan rəssamlar da iştirak etmişlər. Türkiyənin nüfuzlu “ortakses.com” informasiya portalında beynəlxalq rəsm festivalı haqqında informasiya verilmişdir. Həmin məlumatı oxucularımıza təqdim edirik.

“Naxçıvan – bəşəriyyətin beşiyi” II Beynəlxalq Rəsm Festivalı keçirilmişdir

Ən qədim dövrlərdən bəri Azərbaycan torpağı olan Naxçıvan dünyanın tanınmış mədəniyyət ocaqlarından biridir. Bu ərazidə istər ən qədim dövrlərdən qalan, istərsə də yaxın keçmişdə ərsəyə gətirilən bənzərsiz sənət əsərləri bir çox ölkələrdə yaxşı tanınır. Azərbaycan torpağı tarixin bütün dövrlərində dünya sivilizasiyasına çox dəyərli şəxsiyyətlər bəxş etmişdir. Naxçıvan isə hər biri Azərbaycan xalqının milli sərvəti olan tarixi abidələrlə zəngin bir diyardır.

Azərbaycan xalqının yaratdığı bu mədəniyyət inciləri görənləri heyran qoyur. Bu inciləri yaratmaq nə qədər çətindirsə, onları qoruyub saxlamaq və nəsildən nəslə ərməğan etmək də bir o qədər asan məsələ deyil. Muxtar respublikada digər mədəniyyət nümunələri kimi, memarlıq abidələrinin də qorunub saxlanılması üçün böyük zəhmət sərf edilmişdir.
Naxçıvan Muxtar Respublikası Rəssamlar Birliyi bu əsrarəngiz diyarda “Naxçıvan – bəşəriyyətin beşiyi” II Beynəlxalq Rəsm Festivalını təşkil etmişdi.

Türkiyənin “ortakses.com” saytında rəssam, yazıçı Hülya Sezginin Naxçıvan haqqında yazdığı “Güllər içində gözəl Naxçıvan” məqaləsi yayımlanmışdır. Hülya Sezgin təqaüddə olan bank işçisidir. Bu günə qədər rəssamın 10 fərdi sərgisi keçirilib və 50 müxtəlifsəviyyəli sərgidə əsərləri nümayiş etdirilib. O, İzmir Gözəlbağça qəsəbəsi bələdiyyəsinin üzvü, Beynəlxalq Fəal Sənətçilər Birliyinin (UASB) İzmirdəki nümayəndəliyinin rəhbəridir. Rəssamın “Güllər içində gözəl Naxçıvan” məqaləsinin oxucularımız üçün maraqlı olacağını nəzərə alaraq qəzetimizin bugünkü nömrəsində dərc edirik.

Birinci məqalə
Keçən həftə Naxçıvanda idim. Nə üçün getdim? Çünki muxtariyyətinin yaradılışının 90-cı ildönümü münasibətilə Naxçıvan Muxtar Respublikasının Rəssamlar Birliyi “Naxçıvan – bəşəriyyətin beşiyi” II Beynəlxalq Rəsm Festivalı təşkil etmişdi. Bakılı qardaşım, rəssam Nəvai Mətinin xəbər verməsi və Rəssamlar Birliyinin sədri Ülviyyə Həmzəyevanın dəvəti ilə mən də müsabiqədə iştirak etdim. Və festivalın sonunda yeddi ölkədən olan 33 qalib sənətçinin arasında mən də var idim...

Naxçıvan Muxtar Respublikası Rəssamlar Birliyinin Bəhruz Kəngərli adına Sərgi Salonunda 15 İyun – Milli Qurtuluş Gününə həsr olunmuş “Azad Azərbaycan” adlı sərgi təşkil edilib.
Sərginin açılış mərasimində Naxçıvan Muxtar Respublikası Rəssamlar Birliyinin sədri, Azərbaycan Respublikasının əməkdar rəssamı Ülviyyə Həmzəyevanın, Naxçıvan Muxtar Respublikasının mədəniyyət və turizm naziri Sarvan İbrahimovun çıxışları olub. Çıxışlarda ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin keçdiyi şərəfli həyat yolundan, siyasi fəaliyyətindən, Azərbaycan üçün göstərdiyi misilsiz xidmətlərindən söz açılıb. Qeyd edilib ki, ulu öndər Heydər Əliyevin ölkədə ali hakimiyyətə qayıdışı günü tariximizə “Milli Qurtuluş Günü” kimi daxil olub. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 1997-ci il 27 iyun tarixli Qərarı ilə dahi şəxsiyyətin ölkə rəhbərliyinə qayıdışı günü rəsmi olaraq Milli Qurtuluş Günü elan edilib. Azərbaycanın işıqlı gələcəyinin təməlinin qoyulduğu 15 iyun tarixi xalqımızın fəlakətlərdən xilas olub, qüdrətli bir dövlətin bünövrəsinin qoyulduğu gün kimi müasir tariximizə qızıl hərflərlə yazılıb. Sonra sərgiyə baxış olub.
Qeyd edək ki, 29 rəssamın portret janrında çəkilmiş 50 əsərinin nümayiş etdirildiyi sərgi iyun ayının 27-dək davam edəcək.

Sona MİRZƏYEVA

Dünən Naxçıvan Dövlət Filarmoniyasında muxtar respublikamızda fəaliyyət göstərən uşaq musiqi, incəsənət və bədii sənətkarlıq məktəbləri şagirdlərinin 15 İyun – Milli Qurtuluş Gününə həsr edilmiş konsert proqramı olmuşdur.

İyunun 5-də Naxçıvan şəhərindəki “Gənclik” Mərkəzində Naxçıvan Muxtar Respublikasının 90 illik yubileyi ilə əlaqədar Naxçıvan Musiqi Kollecinin simfonik orkestrinin konserti olmuşdur.
Konsertdən əvvəl kollecin müəllimi Səməd Əsgərov çıxış edərək bildirmişdir ki, 1924-cü il fevralın 9-da Azərbaycan SSR Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin dekretinə əsasən, Naxçıvan Muxtar Respublikası yaradılmışdır. Bununla da, qədim diyarın statusu qəti şəkildə müəyyənləşdirilmişdir. Ötən əsrin sonlarında, bölgəyə erməni hücumlarının aramsız xarakter aldığı bir dövrdə, Azərbaycanın əsas ərazisi ilə əlaqələrin kəsildiyi şəraitdə Naxçıvanın muxtariyyət statusu çevik siyasi, iqtisadi və humanitar xarakterli addımların atılmasına, muxtariyyətin ərazisinə edilən qəsdlər barədə beynəlxalq ictimaiyyətin məlumatlandırılmasına, beləliklə də, Azərbaycanın tarixi ərazisinin qorunub saxlanılmasına imkan yaratmışdır.