Tarixi yaşadanları tarix də yaşadacaqdır

Gəlimli-gedimli dünya, son ucu ölümlü dünya, – deyib ulu Dədə Qorqudumuz. Bu dünyanın pəncərəsini çox insan açıb, ancaq o insanlardan azının əməlləri həmişəyaşarlıq, əbədiyaşarlıq qazanıb. Tarix insan əməllərindən yaranıb, tarixi abidələr də. Adəm övladı bəzi zamanlarda öz tarixini unudub; ona görə də gələcəyini görə bilməyib. Ancaq tarixdə xalqın, elin taleyi həvalə edilən elə insanlar da olub ki, onlar tarixi yaşatmaqla xalqına, elinə-obasına möhtəşəm gələcək bəxş ediblər. Tarix isə belə insanları unutmayıb, kitabına onların adlarını qızıl hərflərlə yazıb. Başqa sözlə desək, bu əbədi yazılış tarixin həmin insanlara minnətdarlığıdır, onlar vaxtın, zamanın fövqündə duran, vaxtdan uca insanlardır. Nə ötən zaman onları unutdura bilər, nə də insanların onları unutması mümkündür.

Naxçıvan Muxtar Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin tabeliyində olan müəssisələrdə çalışan və ya təhsil alan fəal gənc­lərin iştirakı ilə tədbir keçirilib.
Tədbirdə Naxçıvan Muxtar Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin əməkdaşı Pərvin Həsənovun “Dövlət gənclər siyasəti”, adıçəkilən nazirliyin şöbə müdirlərindən Həsən Kərimovun “Naxçıvan mədəniyyəti bu gün”, Əkbər Novruz­ovun “Muxtar respublikanın turizm potensialının təbliğində gənclərin rolu” mövzularında çıxışları olub.
Çıxışlarda qeyd edilib ki, muxtar respublikada dövlət gənclər siyasəti uğurla həyata keçirilir. Gənc nəslin sağlam, bilikli və vətənpərvər ruhda böyüməsi diqqət mərkəzində saxlanılır, onların cəmiyyətin bütün sahələrində fəal iştirakı təmin olunur. Son illər bu məqsədlə muxtar respublikada elektron kitabxanalar, yeni məktəb binaları, mədəniyyət evləri, ali təhsil müəssisələri üçün yeni tədris korpusları, olimpiya-idman kompleksləri, idman mərkəzləri və digər obyektlər tikilərək gənclərin istifadəsinə verilib.

Naxçıvan Dövlət Universitetində Naxçıvan Muxtar Respublikasının Əməkdar incəsənət xadimi, ali məktəbin Bəstəkarlıq kafedrasının baş müəllimi, bəstəkar Yaşar Xəlilovun anadan olmasının 60 illiyi qeyd olunub.
İncəsənət fakültəsinin dekanı, dosent Günay Məmmədova “Bəstəkar Yaşar Xəlilovun yaradıcılıq portreti” adlı məruzə ilə çıxış edib. Qeyd olunub ki, 1956-cı ildə Ordubadda dünyaya göz açan Yaşar Xəlilov uşaqlıq illərindən ədəbiyyata, musiqiyə böyük həvəs göstərib. O, 1966-cı ildə Ordubad Şəhər Uşaq Musiqi Məktəbinin tar sinfinə daxil olub. Burada Kamil Qəniyev, Rəsul Məmmədov kimi tanınmış müəllimlərdən dərs alıb. 1972-ci ildə Asəf Zeynallı adına Orta İxtisas Musiqi Məktəbinin tar sinfinə daxil olub. 1976-cı ildə təhsilini başa vuraraq Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının Bəstəkarlıq fakültəsinə qəbul edilib, dahi bəstəkar Qara Qarayevin sinfində oxuyub. Elə Yaşar Xəlilovun bəstəkar kimi formalaşmasında da müəllimlərindən Qara Qarayevin, Fərəc Qarayevin, Boris Yermolayevin böyük xidmətləri olub. Vurğulanıb ki, hazırda Naxçıvan Muxtar Respublikası Bəstəkarlar Təşkilatının sədri olan Yaşar Xəlilov həm də Naxçıvan Dövlət Universitetində və Naxçıvan Musiqi Kollecində müəllim kimi fəaliyyət göstərir. Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin Sərəncamı ilə o, 2008-ci ildə muxtar respublikanın “Əməkdar incəsənət xadimi” fəxri adına, dövlət başçısı İlham Əliyevin 2013-cü il 1 may tarixli Sərəncamı ilə isə Prezident mükafatına layiq görülüb.

Konsertdən əvvəl aparıcı bildirib ki, Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəylik Gününün qeyd olunması ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin xalqımızın tarixi taleyi ilə bağlı qəbul etdiyi mühüm qərarlardan biridir.
1991-ci il dekabrın 16-da ümummilli liderimizin rəhbərliyi ilə keçirilən Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin sessiyasında qəbul edilən “31 Dekabr – Dünya Azərbaycan Türklərinin Həmrəylik və Birlik Günü haqqında” Qərara əsasən, 1991-ci ilin son günü – 31 dekabrda həmrəylik bayramı ilk dəfə muxtar respublikada kütləvi tədbirlərlə qeyd olunub. Dünya azərbaycanlılarının birlik və həmrəyliyi istiqamətində atılmış ilk addım olan bu bayram sonrakı dövrlərdə bu sahədə həyata keçirilən tədbirlərin kütləvi xarakter almasında, xalqımızın vahid ide­ologiya ətrafında birləşməsində mühüm rol oynayıb.
Naxçıvan Dövlət Uşaq Filarmoniyasının solistləri Kənan Əkbərov və Səfər Cəfərov “Heyratı” ritmik muğamını ifa ediblər. Sonra Naxçıvan Dövlət Uşaq Filarmoniyasının solisti Fuad Məmiyev Polad Bülbüloğlunun “İlk görüşdən gəlirəm” mahnısını səsləndirib. Şahbuz rayonunun Kolanı Kənd Uşaq Musiqi Məktəbinin xanəndəlik ixtisası üzrə III sinif şagirdi, bu il muxtar respublikamızda keçirilən xalq mahnı və təsniflərinin ifaçılıq müsabiqəsinin iştirakçısı Təyyar Mədətlinin oxuduğu “Qarabağ” şikəstəsi alqışlarla qarşılanıb. Onların ifasını Naxçıvan Dövlət Filarmoniyasının xalq çalğı alətləri ansamblı müşayiət edib.
Naxçıvan Musiqi Kollecinin istedadlı tələbələrinin çıxışları da maraqla qarşılanıb. Bir saatdan artıq davam edən konsert Naxçıvan Şəhər 2 nömrəli Uşaq Musiqi Məktəbinin nağaraçalanlar ansamblının ifa etdiyi “Azərbaycan ritmləri” ilə başa çatıb.

Əli RZAYEV

Muzeylər keçmişimizi bu günə daşıyan, qoruyan, öyrənən və nümayiş etdirən maddi-mənəvi dəyərlər xəzinəsidir. Yeni muzey şəbəkələrinin yaradılması, mövcud olanların ekspozisiyalarının daim zənginləşdirilməsi mədəniyyətimizin ümumi yüksəlişini, milli şüurun inkişafını əks etdirməklə yanaşı, həm də muxtar respublikanın turizm potensialının artırılmasına xidmət edir. Muxtar respublika sakinlərinin maddi-mədəni irsimizin qorunmasında və təbliğində səylərini artırmaları, bu istiqamətdə həyata keçirilən tədbirlərdə fəallıq göstərmələri, əldə olunan maddi-mədəniyyət nümunələrini muzeylərimizə hədiyyə etmələri mədəniyyət müəssisələrinin qədim keçmişimizlə bu günümüz arasında oynadığı körpü rolunu daha da möhkəmləndirir. 

Dekabrın 26-da Cəlil Məmmədquluzadənin ev-muzeyinə Naxçıvan şəhər sakini, təqaüdçü müəllim Rafiq Qasımov tərəfindən qədim mədəniyyətimizi və tariximizi əks etdirən, 1888-ci ilə aid, kənarları taxta və oyma işləməli bir ədəd güzgü, ayaqları oyma işləməli güzgü altlığı, eyni zamanda dairəvi taxta masa təqdim olunub.
Bununla əlaqədar Cəlil Məmmədquluzadənin ev-muzeyində keçirilən tədbirdə çıxış edən Naxçıvan Muxtar Respublikasının mədəniyyət və turizm naziri Natəvan Qədimova bildirib ki, Naxçıvan Muxtar Respublikasında 29 muzey və muzey­tipli müəssisə fəaliyyət göstərir. Burada 112 mindən çox xalqımızın tarixini, həyat tərzini, adət-ənənələrini özündə əks etdirən maddi-mədəniyyət nümunələri mühafizə olunaraq qorunub saxlanılır.

Maddi-mədəni irsimizin qorunmasında və təbliğində muxtar respublika sakinləri də səylərini əsirgəmir, bu istiqamətdə həyata keçirilən tədbirlərdə fəallıq göstərir, əldə olunan maddi-mədəniyyət nümunələrini muzeylərimizə hədiyyə edirlər.

Dekabrın 23-də Nehrəm kənd sakini, Naxçıvan Muxtar Respublikasının Əməkdar mədəniyyət işçisi Akif Hacıyev tərəfindən XIX əsrin sonuna aid yun palaz, XX əsrin əvvəllərinə aid parça arxalıq, XX əsrə aid dəmir həvə, XX əsrin ortalarına aid qadın yun corabı, XX əsrin əvvəllərinə aid açıqqızılı rəngli parça örtük, Sədərək kənd sakini Kəmalə Əliyeva tərəfindən ağ rəngli toxuma əl işi, Nəhəcir kənd sakini Qalib Nağıyev tərəfindən, təxminən, 200 illik tarixi olan cəhrə, Axura kənd sakini Firuzə Mehdiyeva tərəfindən yun darağı, Şahbuz şəhər sakini Vahab Hüseynov tərəfindən XIX əsrin sonu, XX əsrin əvvəllərinə aid xalça Naxçıvan Dövlət Xalça Muzeyinə təqdim olunub.

Dekabrın 22-də Şərur şəhərindəki “Bahar” kinoteatrında Rza Təhmasib adına Şərur Rayon Xalq Teatrının yaradılmasının 35 illiyinə həsr olunmuş tədbir keçirilib. Tədbiri giriş sözü ilə Naxçıvan Muxtar Respublikasının mədəniyyət və turizm naziri Natəvan Qədimova açıb. Bildirilib ki, Naxçıvan Muxtar Respublikasında mədəniyyət və incəsənətin bütün sahələrinə göstərilən diqqət və qayğı mədəni yüksəlişi təmin edib. Bunun nəticəsidir ki, muxtar respublikada fəaliyyət göstərən 3 dövlət teatrı, 5 xalq teatrı, 1 dövlət filarmoniyası, 1 dövlət uşaq filarmoniyası, 28 muzey və 1 rəsm qalereyası, 225 klub və mədəniyyət evi, 234 kitabxana,  27 uşaq musiqi, incəsənət və bədii sənətkarlıq məktəbi regionun mədəni həyatında mühüm rol oynayır. 

Dekabrın 22-də Ərtoğrol Cavid adına Naxçıvan Şəhər Uşaq Musiqi və Bədii Sənətkarlıq Məktəbində Naxçıvan Musiqi Kolleci tələbələrinin konserti olub.

Dünən Naxçıvan Muxtar Respublikası Rəssamlar Birliyinin Bəhruz Kəngərli adına Sərgi Salonunda rəsm müsabiqəsi keçirilib.

Naxçıvan Muxtar Respublikası Gənclər və İdman, Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi nazirlikləri, Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri yanında Gənclər Fondu və Rəssamlar Birliyinin təşkilatçılığı ilə keçirilən müsabiqədə yaradıcı gənclərin, həmçinin fiziki imkanları məhdud gənclərin 40 əl işi nümayiş olunub.
Naxçıvan Muxtar Respublikası Rəssamlar Birliyinin sədri, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar rəssamı Ülviyyə Həmzəyeva Naxçıvan Muxtar Respublikasında yaradıcı gənclərə göstərilən böyük dövlət qayğısından danışıb. Bildirilib ki, məhz bu qayğı nəticəsində gənc rəssamların yaradıcılıq qabiliyyətləri daha yaxşı inkişaf edir, eləcə də sağlamlıq imkanları məhdud uşaqların, gənclərin cəmiyyətə inteqrasiyası təmin olunur. Elə bunun nəticəsidir ki, hər il gənclər təşkil olunan sərgi və müsabiqələrdə daha fəal iştirak edirlər.
Naxçıvan Muxtar Respublikası Gənclər və İdman Nazirliyi Aparatının Gənclərlə iş şöbəsinin müdiri Nicat Babayev çıxış edərək muxtar respublikamızda uğurla həyata keçirilən sosial-iqtisadi islahatlar, təhsil infrastrukturunun yenilənməsi, kadr potensialının təkmilləşdirilməsi və hər bir təhsil alan şəxsin layiqli vətəndaş kimi cəmiyyətə inteqrasiyası üçün əlverişli şəraitin yaradılması barədə danışıb, keçirilən rəsm müsabiqəsinin gənclərin bacarıq və qabiliyyətlərinin üzə çıxmasında mühüm rol oynadığını bildirib.
Müsabiqədə İsmayıl İsmayılov I, Sulayə Alməmmədova II, Nigar Vəliyeva III, 10 gənc isə həvəsləndirici yerlərə layiq görülüblər. Qaliblərə diplom və qiymətli hədiyyələr təqdim edilib.
Sonda sərgiyə baxış olub. Qeyd edək ki, müsabiqəyə ölkəmizin, muxtar respublikamızın tarixinə və təbiətinə həsr olunmuş yağlı və sulu boya ilə çəkilmiş rəsmlər çıxarılmışdı.

 Hafizə Əliyeva

 Muxtar respublikamızın muzey bələdçiləri üçün seminar-treninqlərin keçirilməsi davam etdirilir. Növbəti belə tədbirin ünvanı “Naxçıvanqala” Tarix-Memarlıq Muzey Kompleksi olub. 

Naxçıvan Muxtar Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə keçirilən seminar-treninqdə nazirliyin Mədəni irs və muzey işi üzrə baş məsləhətçisi Qumral Məmiyeva “Muzey bələdçisinin davranış qaydaları” mövzusunda çıxış edib.
Qeyd olunub ki, ötən ildən başlayaraq muzey bələdçiləri üçün seminar-treninqlərin keçirilməsində əsas məqsəd muzeylərdə ekskursiya işinin təşkili ilə bağlı mövcud nöqsan və çatışmazlıqları aradan qaldırmaq, muzey bələdçilərinin nəzəri və praktik bilik səviyyəsini yüksəltməkdir.
Bildirilib ki, muxtar respublikamızda muzey fəaliyyətinin yüksək səviyyədə təşkil edilməsi üçün ardıcıl tədbirlər həyata keçirilir. Muzeylərimiz üçün yeni binaların inşa olunması, onların təmiri, yenidən qurulması və maddi-texniki bazasının möhkəmləndirilməsi işin səviyyəsinin yüksəldilməsinə xidmət edir.
Görülən işlər muzey işçiləri qarşısında da mühüm vəzifələr qoyur. Bu gün muzeylərimizdə hazırlıqlı, bilikli, xarici dilləri bilən, işlədiyi mədəniyyət ocağı haqqında ətraflı məlumata malik bələdçilərə ehtiyac çoxdur.
Diqqətə çatdırılıb ki, muzey bələdçiləri müxtəlif səviyyəli insanlarla, məktəbli və tələbələrlə, yaşlı nəsillə işləməyi bacarmalı, nəzakət və davranış qaydaları ilə muzeyə gələnlərdə xoş təəssürat yaratmalıdırlar.
Sonra “Naxçıvanqala” Tarix-Memarlıq Muzey Kompleksində muzey bələdçisinin təqdimatında muzey ekspozisiyasına baxış olub və ekskursiya mətni müzakirə edilib, muzey bələdçilərinə metodik tövsiyələr verilib.

Naxçıvan Muxtar Respublikası
Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin mətbuat xidməti

Son illər Naxçıvanın tarixi abidələrinin təmir və bərpası istiqamətində dövlət tərəfindən həyata keçirilən möhtəşəm tədbirlər təkcə turizm sektorumuzun inkişafına öz təsirini göstərmir, həmçinin ədəbi mühit üçün də yeni və maraqlı mövzular verir.
“Əlincəqala” tarixi abidəsinin bərpa edilməsi də bu baxımdan biz şair və yazıçılar üçün çox əlamətdar və sevimli bir hadisə kimi yadda qaldı. Tələbəlik illərində bir neçə dəfə olduğum “Əlincəqala” abidəsinə bərpa prosesi zamanı da ayrı-ayrı vaxtlarda iki dəfə getmişdim. Və gördüklərim, təəssüratlarım bir poema şəklində üzə çıxdı.
Mənimlə bərabər yazar həmkarlarım tərəfindən də bu mərhələdə bir çox şeirlər yazıldı. Tarixin qanlı-qadalı əsrlərinə şahidlik etmiş bu möhtəşəm abidə müxtəlif nəsillərin şair və yazıçılarını da məftun etmiş, bu barədə onlarla şeirlər yazılmışdır.
Bu günlərdə nəşr olunan və müxtəlif şeirlərin, poemaların və bir pyesin toplandığı “Əlincəqala” kitabında da bu günədək həmin qala haqqında yazılmış nümunələr yer alıb.
Bu yerdə iki tarixi gündən iki sitatı xatırlatmaq istərdim. Birincisi, Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin “Culfa rayonundakı “Əlincəqala” tarixi abidəsinin bərpa edilməsi haqqında” 2014-cü il 11 fevral tarixli Sərəncamıdır ki, həmin sərəncamda deyilir: “Əlincəqala” tarixdə Azərbaycan xalqının əyilməzlik və mübarizlik rəmzi kimi böyük şöhrət qazanmışdır”. İkinci sitat isə bu il iyun ayının 17-də “Əlincəqala” tarixi abidəsi və muzeyinin açılışı mərasimində Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri tərəfindən söylənən bu fikirdir: “Tarixi qaynaqlar əsas götürülərək dünya əhəmiyyətli abidə olan Əlincəqalanın bərpa edilməsi xalqımızın çox­əsrlik tarixi-mədəni irsinin gələcək nəsillərə çatdırılması və tanıdılması baxımından mühüm əhəmiyyətə malikdir”.

Dekabrın 21-də Naxçıvan Dövlət Filarmoniyasının zalında Naxçıvan Musiqi Kollecinin “Buta” muğam ansamblının konserti olub.
Tədbirdən əvvəl konsertin aparıcıları bildiriblər ki, Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin sərəncamlarına əsasən bu təhsil ocağının 30 və 40 illik yubileyləri qeyd olunub. Bu illər ərzində kollecdə milli musiqi alətlərimizin və xalq mahnılarımızın yaşadılması, eləcə də klassik və müasir dünya bəstəkarlarının öyrənilməsi, gənc musiqiçi kadrların yetişdirilməsi sahəsində uğurlar əldə edilib. Məktəbin məzunları ölkəmizin mədəniyyət müəssisələrində, uşaq musiqi məktəblərində çalışaraq musiqi mədəniyyətimizə xidmət göstərirlər. Kollec təhsil müəssisəsi kimi fəaliyyəti ilə bərabər, həm də respublika üzrə keçirilən mötəbər tədbirlərdə, el şənliklərində konsert proqramları ilə çıxış edir. 40 ildən artıqdır ki, kollecdə müxtəlif musiqi kollektivləri də yaradılıb. “Buta” muğam ansamblı da bu kollektivlərdən biridir. Kollektivin üzvləri muğam-dəsgahlar, xalq mahnı və təsniflərindən ibarət maraqlı konsert proqramı ilə ictimaiyyət qarşısında çıxış edirlər. “Buta” muğam ansamblı kollektivinin Naxçıvan Dövlət Televiziyasındakı çıxışları da maraqla qarşılanır. Gənc muğam ifaçıları muğam sənətimizi geniş təbliğ etməklə yanaşı, keçirilən müsabiqələrdə də iştirak edirlər. Qeyd olunub ki, Yaxın və Orta Şərq musiqisində segah yalnız bir növdən ibarət olduğu halda, Azərbaycan musiqisində segahın bir neçə növü vardır. Özünəməxsus tonallıq sistemi olan Azərbaycan segahı variantlarının xarakteri, səslənməsi, yozumu cəhətdən fərqlənir. Böyük bəstəkarımız Üzeyir Hacıbəyov segah muğamının estetik psixoloji əhəmiyyətini xüsusilə qeyd edib.
Vurğulanıb ki, ilk dəfə XVIII əsrdə yaşamış Azərbaycan xanəndəsi Mirzə Hüseyn tərəfindən ifa olunan və onun adı ilə adlandırılan bu segah bu gün də sevilə-sevilə ifa edilir. Bu gün kollecin “Buta” ansamblı “Mirzə Hüseyn segahı” dəsgahı ilə muğamsevərlərin görüşünə gəlib.
Sonra kollecin “Buta” ansamblının ifasında “Mirzə Hüseyn segahı” dəsgahı səslənib. Naxçıvan Musiqi Kollecinin xanəndəlik ixtisasları üzrə təhsil alan tələbələri Mürsəl Tağılı, Pərviz Quliyev, Cavid Babayev və vokal ixtisası üzrə təhsil alan tələbəsi Anar Rzayevin təqdimatında “Mirzə Hüseyn segahı” dəsgahı alqışlarla qarşılanıb. Kollektivin Azərbaycan klassik poeziyasından seçdiyi qəzəllər də xoş təsir bağışlayıb.

Naxçıvan Muxtar Respublikası
Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin mətbuat xidməti

Oktyabrın 15-də Vaşinqtonun Smitsonian Artur M.Sackler Qalereyasında “Quran sənəti: Türk və İslam memarlıq muzeyindən xəzinələr” adı altında 48 əlyazma nümayiş etdirilmişdir. Bu kolleksiyalar Smitsonian muzeyində Sakler və Frira Rəsm Qalereyasının əlyazmaları ilə birgə nümayiş etdirilmişdir. Digər İslam əsərlərindən fərqli olaraq “Qurani-Kərim” Naxçıvan Muxtar Respublikasının memarlığı, mədəniyyəti, dini adət-ənənələri və insanlarının həyatına çox güclü təsir etmişdir. Naxçıvan şəhəri Nuh Peyğəmbərin vətənidir. Nuh Peyğəmbərin türbəsinin yerləşdiyi Naxçıvan 2018-ci ildə dünya İslam mədəniyyətinin paytaxtı olacaqdır. Azərbaycanın bu regionu İslam mədəniyyətini qiymətləndirənlər, Avropa memarlığında İslam mədəniyyətinin rolunu tədqiq edənlər və qitələrarası ticarət marşrutu ilə maraqlanan beynəlxalq tədqiqatçılar üçün mühüm bir ərazidir.
1901-1902-ci illərdə Ordubad şəhərində olan Cümə məscidinin təmiri zamanı, Naxçıvanın tanınmış xəttatı Məhəmməd Təqi tərəfindən məscidin daxili divarlarına Qurandan bir neçə xətt sənəti ilə cümlə yazılmışdır. Bu kalliqrafik yazı Azərbaycan cəmiyyətinin və Naxçıvanın tarixi abidələrinin “Qurani-Kərim”lə dərin köklü bağlılığını ifadə edir. Bundan başqa, “Qurani-Kərim”də qeyd olunan Əshabi-Kəhf mağarası Naxçıvan şəhərindən 13 kilometr məsafədə yerləşir. Bu ziyarətgahda “Qurani-Kərim”dən çoxlu sayda frazalar qeyd edilmiş məscid inşa olunmuşdur.

Dekabrın 19-da Nehrəm kənd sakini, Naxçıvan Muxtar Respublikasının Əməkdar mədəniyyət işçisi Akif Hacıyev, Ordubad rayon Nüsnüs kənd sakini Oruc Əliyev, Kəngərli rayon sakini Tünzalə Ağayeva, Şərur rayonundakı Cəlilkənd sakini Tofiq Mirzəyev tərəfindən qədim mədəniyyətimizi və tariximizi əks etdirən 10 numizmatika nümunəsi, eləcə də mis kasa, şamdan, qılınc, süngü, dolça və sair olmaqla, 47 eksponat Naxçıvan Dövlət Tarix Muzeyinə təqdim edilib.

Bu münasibətlə keçirilən tədbirdə çıxış edən Naxçıvan Muxtar Respublikasının mədəniyyət və turizm naziri Natəvan Qədimova bildirib ki, 5 minillik tarixi olan, özündə qədim, antik və orta əsr şəhər mədəniyyətini əks etdirən, tarixin müxtəlif dövrlərində Atabəylər dövlətinin, Naxçıvan xanlığının paytaxtı olmuş qədim Naxçıvan şəhəri tarix və mədəniyyət abidələri ilə də zəngindir. Arxeoloji ekspedisiyalar zamanı tapılmış yüzlərlə gil qab, boyalı qablar, tunc heykəllər, əşyalar və bəzək nümunələri vaxtilə bu torpaqda müxtəlif mədəniyyətlərin mövcudluğunu göstərir. Nuh Peyğəmbərin qəbrinin burada olması, Gəmiqaya ərazisindəki məşhur qayaüstü rəsmlər Naxçıvanı bəşər sivilizasiyasının mühüm ocaqlarından biri kimi tanımağa imkan verir. Naxçıvan Muxtar Respublikasında 29 muzey və muzeytipli müəssisə fəaliyyət göstərir ki, burada xalqımızın tarixini, həyat tərzini, adət-ənənələrini özündə əks etdirən 112 mindən çox maddi-mədəniyyət nümunəsi mühafizə olunaraq qorunub saxlanılır. Əgər müstəqillik illərinə qədər muxtar respublika ərazisində 13 muzey fəaliyyət göstərirdisə, müstəqillik dövrünə qədəm qoyduqdan sonra Naxçıvanın tarixini və görkəmli şəxsiyyətlərinin yaradıcılığını əks etdirən 16 muzey yaradılıb.

Kəngərli Rayon Mədəniyyət Evində Naxçıvan Dövlət Musiqili Dram Teatrında səhnələşdirilən yazıçı-dramaturq Elçin Əfəndiyevin “Arılar arasında” əsəri əsasında hazırlanan eyniadlı tamaşa nümayiş etdirilib.
Xalq artisti Kamran Quliyevin quruluş verdiyi tamaşanın rəssamı Naxçıvan Muxtar Respublikasının Əməkdar rəssamı Əbülfəz Axundov, musiqi tərtibatçısı Azərbaycan Respublikasının Əməkdar mədəniyyət işçisi İmamqulu Əhmədovdur. Xalq artisti Həsən Ağasoy, Əməkdar artist Əbülfəz İmanov, aktyorlardan Zülfiyyə Zeynalova, Zəminə Baxşəliyeva, Səyyad Məmmədov, Şölə Novruzbəyli, Nurbəniz Niftəliyeva və Anar Eyvazov öz ifaları ilə uğurlu səhnə həllinə nail olublar.
“Arılar arasında” pyesində kənd və şəhər, eləcə də nəsillər arasında uzaqlaşma öz əksini tapıb. Tamaşada müəllif bütün problemlərin müqabilində arı ailəsini nümunə kimi götürür. Göstərilir ki, istər cəmiyyətdə, istərsə də ailədə hər bir fərd ona həvalə edilmiş işin öhdəsindən gəlməyə, nizam-intizamlı olmağa, qarşıya çıxan çətinliyi dəf etməyə çalışmalı, bunun üçün iradə nümayiş etdirməlidir. Tamaşada təbiətə və insanlara sevgi, gənclərə yüksək amallar uğrunda yaşamaq tövsiyə olunur.
Qeyd edək ki, bu il noyabrın 26-da Cəlil Məmmədquluzadə adına Naxçıvan Dövlət Musiqili Dram Teatrında ilk dəfə təqdim edilən “Arılar arasında” tamaşasının muxtar respublikanın digər bölgələrində də nümayişi nəzərdə tutulur.

Xəbərlər şöbəsi

Bu günlərdə Bakıda “1969” qalereyasında gənc Azərbaycan fotoqraflarının “İslam dünyası və Azərbaycanda multikulturalizm dəyərləri” mövzusunda sərgisi açılıb.
Azərbaycan Respublikası Gənclər və İdman Nazirliyi və Azərbaycan Foto­qraflar Birliyinin birgə layihəsi kimi təşkil olunan sərgi “Multikulturalizm ili” çərçivəsində keçirilir. Sərgidə naxçıvanlı gənc fotoqraf, “Şərq qapısı” qəzetinin əməkdaşı Əli Xudiyevin də müxtəlif dövrlərdə bu mövzuda çəkdiyi fotoşəkillər nümayiş etdirilib.
Sərgi təşkilatçılarının verdiyi məlumata görə, burada iştirak etmək üçün əvvəlcədən müsabiqə elan edilib. Müsabiqəyə təqdim olunmuş 300-ə yaxın fotoşəkildən 50-si yüksəkixtisaslı münsiflər heyəti tərəfindən seçilərək sərgilənmək üçün tövsiyə olunub. Azərbaycan xalqının malik olduğu tolerantlıq, digər xalqların və dinlərin nümayəndələrinə qarşı münasibətdə hörmət sərgilənən fotoşəkillərin əsas motivini təşkil edib. Qeyd edək ki, sərgidə fotoqraf Əli Xudiyevlə yanaşı, daha 21 peşəkar fotoqrafın çəkdiyi şəkillər nümayiş olunub.

Xəbərlər şöbəsi

Dekabrın 16-da Ordubad Rayon Mədəniyyət Evində Ordubad Şəhər Uşaq Musiqi Məktəbinin 50 illik yubiley tədbiri keçirilib.

Noyabr ayında muzeyləri 2303-ü əcnəbi vətəndaş olmaqla, ümumilikdə, 28 min 925 tamaşaçı ziyarət etmiş, muzey fondlarına 150 yeni eksponat daxil edilmişdir.
Naxçıvan Dövlət Rəsm Qalereyasında, Culfa Rayon Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyində muzey bələdçilərinin peşə biliklərinin artırılması, təcrübə mübadiləsinin aparılması məqsədilə dəyirmi masa və seminar-treninq, o cümlədən muzeylərdə 24 açıq dərs keçilmişdir. Kitabxanaların fəaliyyəti də diqqət mərkəzində saxlanılmış, 56 mədəni-kütləvi tədbir keçirilmiş, 28 sərgi təşkil olunmuşdur. Bu dövrdə kitabxanalara 97 adda 1972 nüsxə çap məmulatı daxil olmuş, oxucu sayı 284, oxucu gəlişi 17 mindən artıq, kitab verilişi 50 min 987 nüsxə təşkil etmişdir. Naxçıvan Dövlət Musiqili Dram Teatrında 4, Naxçıvan Dövlət Kukla Teatrında isə 26 tamaşa teatrsevərlərə təqdim olunmuşdur.

Dekabrın 15-də Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının (AMEA) Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunda akademik Çingiz Qacarın rus dilində çapdan çıxmış “Naxçıvan. Dünyanın ən qədim şəhərlərindən biri” kitabının təqdimatı olub.
Ədəbiyyat İnstitutunun direktoru, AMEA-nın vitse-prezidenti, Milli Məclisin deputatı, akademik İsa Həbibbəyli kitabın məziyyətlərindən danışıb, Naxçıvanın tarixi ilə bağlı həqiqətlərin dünyaya çatdırılmasında bu nəşrin əhəmiyyətini qeyd edib. Akademik bildirib ki, kitab bu il Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri Vasif Talıbovun qayğısı ilə Naxçıvanda fəaliyyət göstərən “Əcəmi” Nəşriyyat-Poliqrafiya Birliyində yüksək səviyyədə çap olunub. Kitabda Naxçıvanın qədim dövrdən bu günədək keçdiyi tarixi inkişaf yolu, Azərbaycan və dünya tarixində tutduğu şərəfli yeri, mövqeyi arxiv materialları və nadir sənədlərlə, mətn və fotoşəkillərlə müşayiət olunur. Kitab Naxçıvan haqqında elmi yolla ümumiləşdirilmiş təsəvvür yaratmağa imkan verir. Burada bu qədim diyarın tarixinin inkişaf mərhələləri, həmin mərhələlərdə baş verən hadisələrin dəqiq təyinatı, onları təsdiqləyən memarlıq abidələri və sənədlər əksini tapıb.

 Akademik Çingiz Qacarın yeni işıq üzü görmüş “Naxçıvan. Dünyanın ən qədim şəhərlərindən biri” kitabı kulturoloji yönümlü nəşrdir. Onun səhifələrində Naxçıvan diyarının təbiəti, tarixi, arxeologiyası, memarlığı, xalq sənəti və peşəkar incəsənəti, adət-ənənələri və bayramları, mətbəxi, numizmatikası və heraldikası ardıcıl surətdə və böyük məhəbbətlə təsvir edilmişdir.

Əlbəttə, burada Naxçıvanın görkəmli yetirmələrindən – dövlət xadimlərindən və hərbçilərdən, filosof, dilçi, tarixçi və ədəbiyyatçı alimlərindən, yazıçı və rəssamlarından da söz açılıb. Bütün bunlar birlikdə Naxçıvanın çoxcəhətli və vahid formalarda təzahür edən mədəniyyətidir, çoxəsrlik davamlı ənənələrdir və bir çox nəsillərin topladığı böyük sosial təcrübədir.
Azərbaycanın ayrılmaz tərkib hissəsi olan qədim və müasir Naxçıvanın çoxəsrlik tarixi inkişaf yolu akademik Çingiz Qacarın təqdim etdiyi “Naxçıvan. Dünyanın ən qədim şəhərlərindən biri” kitabının ana xəttini təşkil edir. Bir çox əsaslı dəlillərə istinad edərək və çox haqlı olaraq müəllif Naxçıvanın tarixini Dünya tufanı və Nuh Peyğəmbərin əfsanəvi səfəri ilə əlaqəli şəkildə oxuculara çatdırıb. Kitabda Naxçıvanın çoxəsrlik tarixinin bütün mərhələləri, eyni zamanda müasir dövrdəki inkişafı öz əksini tapıb.
Naxçıvan mədəniyyəti bu diyarın mənəvi sərvətlərinin ayrılmaz hissəsidir. Rəngarəng və sərt təbiəti bu yerlərin əhalisinin xarakterini də müəyyən edib. Məğrur dağ landşaftı naxçıvanlıların mentalitetində, memarlıq və incəsənət formalarında öz izini qoyub. Müəllif mövzunu dağ mənzərələrinin memarlıq abidələri ilə səsləşən cizgilərindən tutmuş Naxçıvan tarixi və mədəniyyətinin görkəmli xadimlərinin por­tret cizgilərinə qədər geniş miqyasda dəyişməklə oxucunu tədricən bu aləmə çəkib aparıb.

Dünən Naxçıvan Muxtar Respublikası Rəssamlar Birliyinin Bəhruz Kəngərli adına Sərgi Salonunda muxtar respublikanın uşaq incəsənət və bədii sənətkarlıq məktəblərində rəsm ixtisası üzrə təhsil alan və ustad dərslərində iştirak etmiş şagirdlərin çəkdikləri rəsm əsərlərindən ibarət “Mənim yaradıcılığım” adlı sərgi təşkil olunub.
Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri yanında Gənc­lər Fondunun, Təhsil, Mədəniyyət və Turizm nazirliklərinin və Naxçıvan Muxtar Respublikası Rəssamlar Birliyinin birgə təşkilatçılığı ilə keçirilən tədbirdə Rəssamlar Birliyinin sədri, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar rəssamı Ülviyyə Həmzəyeva çıxış edərək bildirib ki, bu gün ölkəmizdə, o cümlədən muxtar respublikamızda həyata keçirilən dövlət uşaq siyasəti uğurla davam etdirilir. Uşaqların istedadlarının üzə çıxarılması, mənəvi inkişafı, asudə vaxtının düzgün təşkili, cəmiyyətin mədəni həyatındakı iştirakını təmin etmək bu siyasətin tərkib hissəsidir. Naxçıvan Muxtar Respublikası Rəssamlar Birliyinin tədbirlər planına əsasən təşkil olunan “Mənim yaradıcılığım” adlı uşaqların rəsm sərgisi bu istiqamətdə həyata keçirilən tədbirlərdən biridir.
“Xüsusi istedad tələb edən bir sənət kimi rəssamlığa uşaqların da böyük maraq göstərmələri çox sevindirici haldır”, – deyən Rəssamlar Birliyinin sədri vurğulayıb ki, onların sənət bacarıqlarının düzgün formalaşdırılması üçün muxtar respublikada hərtərəfli şərait yaradılıb.

Naxçıvan Muxtar Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə Naxçıvan Musiqi Kollecində təhsil alan bir qrup gəncin Naxçıvan şəhərindəki Möminə xatın türbəsinə ekskursiyası təşkil edilib.

Naxçıvan Muxtar Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi aparatının Turizm şöbəsinin müdiri Əkbər Novruzov gənclərə bu möhtəşəm abidə haqqında məlumat verərək bildirib ki, Şərq memarlığının incilərindən olan bu türbə 1186-cı ildə inşa olunub. Abidənin memarı Əcəmi Əbubəkr oğlu Naxçıvani bu türbəni Atabəylər dövlətinin banisi Şəmsəddin Eldənizin xanımı Möminə xatının qəbri üzərində ucaldıb. Abidənin baştağında kufi xətti ilə bu sözlər yazılıb: “Biz gedirik, ancaq qalır ruzigar. Biz ölürük, əsər qalır yadigar”.
Qeyd edilib ki, bu möhtəşəm sənət abidəsi yeraltı və yerüstü hissələrdən ibarətdir. Sərdabə hissəsi onbucaqlı olan abidə bir sıra memarlıq xüsusiyyətləri ilə seçilir. 8 əsrdən artıq keçməsinə baxmayaraq, abidə öz zərifliyini itirməyib. Türbənin səthi quruluşu həndəsi ornamentlərin kompozisiyasından ibarət olub, kaşılarla daha da zənginləşdirilib.
Gənclərə məlumat verilib ki, türbənin sadə quruluşu, kompozisiya yetkinliyi, zərif işlənmiş naxışlar abidənin orta əsrlər memarlığının şah əsərlərindən biri olmasına əsas verir. Bu monumental abidə haqqında Naxçıvana səyahət etmiş Şərq və Avropa səyyahlarının, tədqiqatçılarının əsərlərində maraqlı məlumat və qeydlərə rast gəlinir. Azərbaycanın qədim tarixini, möhtəşəm dövlətçilik ənənələrini, yüksək mədəniyyətini, böyük memarlıq məktəbinə malik olduğunu göstərən abidə dünya əhəmiyyətli memarlıq incisi kimi dövlətimiz tərəfindən qorunur.
Sonra gənclər Möminə xatın türbəsinin daxili və xarici quruluşu ilə tanış ediliblər.

Əli RZAYEV

Ötən həftənin şənbə günü Naxçıvan Dövlət Uşaq Teatrının Naxçıvan Muxtar Respublikasının Əməkdar mədəniyyət işçisi, şair-dramaturq Həsənəli Eyvazlının “Nadan Xoruz” mənzum nağıl pyesi əsasında hazırladığı tamaşa uşaqlara təqdim edilib.

Tamaşanın məzmunu çox sadədir. Bir sıra nağıllarımızda rast gəldiyimiz Tülkü burada da hiyləgərliyi ilə seçilir. Kələkbaz Tülkü bu dəfə Nənənin toyuq-cücələrinin axırına çıxmaq üçün Xoruzla yalançı dostluq qurmaq istəyir. Nadan, eyni zamanda lovğa və təkəbbürlü Xoruz da buna inanır. Son anda Nənənin sadiq köpəyi Bozdar onları Tülkünün kələyindən xilas edir. Tamaşada lovğalıq, nadanlıq, kələkbazlıq, özünə arxayın olub, heç kəsə inanmamaq kimi mənfi xüsusiyyətlər tənqid edilir.
Tamaşada Nənə surəti Naxçıvan Dövlət Universitetinin tələbəsi Mehri Nəbiyevaya tapşırılıb. O, bu rolu balaca tamaşaçılara özünəməxsus sevgi ilə təqdim edə bilir.
Tamaşanın ən maraqlı surəti olan Tülkünü Naxçıvan şəhər 4 nömrəli tam orta məktəbin şagirdi Nurgül Müslümova təbii və səmimi oyun tərzi ilə canlandırır. Nurgülün aydın diksiyası, hərəkət tərzi, mimikası uşaqlarda emosional təsir yaradır.
Tamaşanın quruluşçu rejissorları Tofiq Seyidovun və Nurbəniz Niftəliyevanın uşaqlarla işləmək bacarıqları maraqlı səhnə əsərinin yaranmasına səbəb olub. Tamaşanın musiqi tərtibatı da xoş təsir bağışlayır. Xüsusilə görkəmli bəstəkarımız Qəmbər Hüseynlinin dünya şöhrətli “Cücələrim” mahnısının səslənməsi uşaqlarda şən əhval-ruhiyyə yaradır.
Gənc rəssam Bəhruz Quliyevin dekor işi də diqqəti cəlb edir. Kənd həyatını, kənd məişətini xatırladan mənzərələr nağıl dünyası ilə vəhdətdə maraqlı görünür.
Bu il 10 yaşı tamam olan Naxçıvan Dövlət Uşaq Teatrının hazırladığı səhnə əsəri balacaların nağıl dünyasını genişləndirmək baxımından gözəl tamaşa kimi diqqəti cəlb edir.

Əli RZAYEV

Naxçıvan Dövlət Universitetində Təsviri incəsənət kafedrasının müəllim və tələbələrinin əsərlərindən ibarət hesabat sərgi təşkil edilib.
Universitetin rektoru, AMEA-nın müxbir üzvü Saleh Məhərrəmov sərginin açılışında çıxış edərək təsviri sənət əsərlərinin bədii-estetik baxımdan mühüm dəyər kəsb etdiyini vurğulayıb. Rektor hesabat sərgisini tələbələr üçün sənət sınağı kimi dəyərləndirib, onlara öz yaradıcılıqları ilə müstəqil Azərbaycanı, milli-mənəvi dəyərlərimizi, Naxçıvanın qədim tarixi abidələrini, müasir inkişafını, əsrarəngiz təbiətini təbliğ etməyi tövsiyə edib.
Təsviri incəsənət kafedrasının müdiri, Xalq rəssamı, dosent Hüseynqulu Əliyev kafedranın illik fəaliyyəti, istedadlı tələbə-rəssamların müxtəlif sərgilərdə uğurla iştirak etmələri barədə məlumat verib. Kafedra müdiri yola salmaqda olduğumuz 2016-cı ildə universitetdə müxtəlif sərgilərin təşkil edildiyini xatırladıb, muxtar respublikada yaradıcı gənclik üçün yaradılan hərtərəfli şəraitdən danışıb.
Sonra sərgiyə baxış olub. Sərgidə dekorativ-tətbiqi sənət, rəngkarlıq, qrafika növünə aid əsərlər, mənzərə, plakat, natürmort janrlarında müxtəlif mövzularda əl işləri nümayiş etdirilib. Tələbələrdən Aynur İmanova, Maisə Şirinova, Gülnar Mahmudova, Nurlan Hüseynli, Gülçöhrə Bağırova və digərlərinin yağlı və sulu boya ilə çəkdikləri rəsm əsərləri, Aysel Süleyman­ova, Turanə Hüseynova, Nuray Cavadova, Vüsalə Musayevanın vitraj, mozaika növlərində işlədikləri əsərlər sərgi iştirakçılarında maraq doğurub.

Mehriban SULTAN

Tanınmış rejissor, Azərbaycan Respublikasının Xalq artisti Vaqif Əsədov Naxçıvan Dövlət Universitetində İncəsənət fakültəsinin Aktyor sənəti ixtisasının tələbələri üçün ustad dərsi keçib.

Naxçıvan Muxtar Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə keçilən dərsdən əvvəl nazirliyin əməkdaşı, Azərbaycan Respublikasının Xalq artisti Kamran Quliyev tanınmış sənətkar haqqında tələbələrə məlumat verib. Qeyd olunub ki, 20 ilə yaxın Cəlil Məmmədquluzadə adına Naxçıvan Dövlət Musiqili Dram Teatrında aktyor, rejissor kimi fəaliyyət göstərən Vaqif Əsədov burada P.Messianinin “Sükut divarı”, Sofoklun “Elektra”, Y.Onilin “Qarağaclar altında məhəbbət”, H.Cavid adına Naxçıvan Poeziya Teatrında isə “Azər”, “Mənim tanrım gözəllikdir, sevgidir”, “Yenə o bağ olaydı” əsərlərinə quruluş verib. Vaqif Əsədov özünəməxsus sənət dəst-xətti ilə böyük aktyor nəslinin yetişməsinə də töhfəsini verib. Bildirilib ki, hazırda Azərbaycan Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrında quruluşçu rejissor kimi fəaliyyət göstərən Vaqif Əsəd­ovun teatr sənətinin inkişafındakı xidmətləri yüksək qiymətləndirilib. O, 1978-ci ildə “Azərbaycan Respublikasının Əməkdar artisti”, 2006-cı ildə “Azərbaycan Respublikasının Xalq artisti” fəxri adlarına layiq görülüb, “Şərəf nişanı” ordeni ilə təltif edilib.

Babək Rayon Xalq Teatrı 2009-cu ildə yaradılsa da, muxtar respublikanın tanınmış teatr kollektivlərindən biridir. Teatrın müxtəlif illərdə hazırladığı tamaşalar ictimaiyyət tərəfindən maraqla qarşılanıb. “Ezop”, “Yollara iz düşür”, “İkinci səs”, “Şeyx Rəhmətullah”, “Ana”, “Məhəbbət nişanəsi”, “Solğun çiçəklər”, “Durna”, “Yağışdan çıxdıq yağmura düşdük”, “Xəcalət” və başqa tamaşalar öz uğurlu səhnə həllini tapıb.
Dekabrın 7-də Babək Rayon Xalq Teatrının yeni hazırladığı görkəmli yazıçı-dramaturq İlyas Əfəndiyevin “Unuda bilmirəm” tamaşasının premyerası olub.
“Unuda bilmirəm” pyesi uzun illər bundan əvvəl qələmə alınsa da, öz aktuallığını bu gün də saxlayır. Belə ki, cəmiyyət və gəncliyi düşündürən məsələlər, insanları narahat edən mənəvi-əxlaqi problemlər tamaşanın əsas mövzusudur.
Səhnə əsərində hadisələr professor Möhsünzadənin (İsmayıl Qurbanov) ailəsi ətrafında cərəyan etsə də, daha çox ictimai məsələlər, əxlaqi-mənəvi problemlər, gənclərin həyata ziddiyyətli baxışları ön plana çəkilir. Elə professor Möhsünzadə ilə ömür yoldaşı Səadət (Stella Babayeva) arasında olan düşüncə müxtəlifliyi, həyata baxış tamaşada xarakterik insan obrazlarının psixoloji dünyasını ortaya qoyur.

Dekabrın 6-da AMEA Naxçıvan Bölməsində Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri yanında Bilik Fondunun Tədbirlər Planına uyğun olaraq nəfis tərtibatla çap olunmuş “Əlincəqala” şeir, poema, pyes kitabının və “Əlincəqala” Tarix-Mədəniyyət Muzeyinin internet saytının (elinceqala.naxcivan.az) təqdimatı olmuşdur.

Tədbiri giriş sözü ilə açan Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri yanında Bilik Fondunun Himayəçilik Şurasının üzvü, AMEA Naxçıvan Bölməsinin sədri, akademik İsmayıl Hacıyev qeyd etmişdir ki, muxtar respublika ərazisində yerləşən tarix və mədəniyyət abidələri bu gün tariximizin daş yaddaşı kimi qorunur, onların bərpası diqqət mərkəzində saxlanılır. Son 20 ildə muxtar respublikada 70-ə yaxın tarix və mədəniyyət abidəsi əsaslı təmir və bərpa edilmiş, 1200-dən çox dünya, ölkə və yerli əhəmiyyətli tarixi abidə qeydə alınaraq pasportlaşdırılmışdır. Həmin abidələrdən Azərbaycan xalqının əyilməzlik simvolu olan Əlincə qalasının bərpa edilməsi və yenidən ölkəmizə qazandırılması çox mühüm tarixi hadisədir. Bu gün təqdimatına toplaşdığımız “Əlincəqala” şeir, poema, pyes kitabı və “Əlincəqala” Tarix-Mədəniyyət Muzeyinin internet saytı bərpa edilən tarixi abidə haqqında əsərlərin, məlumatların daha geniş kütləyə çatdırılmasına xidmət edir.

Dekabrın 6-da Cəlil Məmmədquluzadə adına Naxçıvan Dövlət Musiqili Dram Teatrında Naxçıvan Muxtar Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi, Naxçıvan Muxtar Respublikası Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Komitəsinin təşkilatçılığı ilə keçirilən “Xalq mahnı və təsniflərinin ifaçılıq müsabiqəsi – 2016”nın yekun mərhələsi olub.

Ordubad şəhərinin mərkəzində müasir arxitektura üslubunda inşa olunmuş bir binanın qarşısında dayanıb düşüncələrə dalmışam. Daha dəqiq desəm, xəyallar məni 8-10 il əvvələ aparıb. O vaxt Ordubad Şəhər Uşaq Musiqi Məktəbi uyğunlaşdırılmış binada fəaliyyət göstərirdi. Mən də həmin məktəbdə təhsil alırdım. 2009-cu ildə indi qarşısında dayandığım bina tikilərək bizim istifadəmizə verildi. Bu gün öz uğurları ilə ölkə səviyyəsində tanınan Ordubad Şəhər Uşaq Musiqi Məktəbi müasir standartlara cavab verən, hər cür şəraitlə təmin olunmuş binada öz fəaliyyətini davam etdirir. Keçmişdəki kiçik, soyuq sinif otaqları bu gün öz yerini geniş və işıqlı, istilik sistemi ilə təmin olunmuş otaqlara, siniflərdəki köhnə alətlər isə yeni musiqi alətlərinə verib.

Xatirimdədir, məktəbin fəaliyyət göstərdiyi köhnə binada qış fəslində çətinliklə, əllərimiz üşüyə-üşüyə birtəhər dərs keçməyə çalışardıq. İndi uşaqlar fəsildən asılı olmayaraq, hər zaman sinif otaqlarında rahat şəkildə dərslərini keçə bilirlər. Köhnə binada olan şəraitsizlik uşaqlar qədər müəllimləri də narahat edirdi. Yeddiillik musiqi təhsilimin 6 ilini məktəbin köhnə binasında, sonuncu ilini isə bu binada aldım.

“Şərurun səsi” qəzetinin nəzdində fəaliyyət göstərən “Şərur” ədəbi birliyinin yola salmağa hazırlaşdığımız təqvim ilində son məşğələsi olub.

Məşğələdə birliyin rəhbəri, şair-publisist İbrahim Yusifoğlu 2016-cı ildə görülən işlərdən, keçirilən tədbirlərdən danışıb, birlik üzvlərinin çap olunan əsərləri haqqında məlumat verib.
Qeyd olunub ki, bu il də “Şərur” ədəbi birliyinin məşğələləri hər ay keçirilib. İl ərzində birlik üzvlərinin bir neçə kitabı nəşr edilib, almanax və toplularda, müxtəlif qəzet və jurnallarda silsilə şeirləri, publisistik yazıları dərc olunub. Birliyə gənc yazarların cəlb edilməsi istiqamətində də tədbirlər davam etdirilib.
Birlik üzvlərinin yaradıcılıq məziyyətlərindən danışan İbrahim Yusifoğlu deyib ki, İlyas Fərəməzoğlu, Əziz Kərimoğlu, Siyafər Xələcli, Mehman Cəfərzadə, Yaşar Cəliloğlu, Qurban Məhərrəmoğlu, Qafar Alışarlı, Püstə Gülsevən, Elmira Rzayeva, Humay Nur, Sürəyya Nəsib və başqaları bu il də məhsuldar işləyiblər.
Tədbirdə Naxçıvan Muxtar Respublikası Yazıçılar Birliyinin sədri Asim Yadigar, yazıçı-publisist Hüseyn Əsgərov, şairlərdən Muxtar Qasımzadə, Əbülfəz Ülvi, Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, Əməkdar mədəniyyət işçisi Ünbülbanu Musayeva, “Şərurun səsi” qəzetinin redaktoru Elman Telmanoğlu və başqaları çıxış edərək birlik üzvlərinə bundan sonra da yaradıcılıq uğurları arzulayıblar.
Birlik üzvləri yaradıcılıq planlarından danışıblar, qələmə aldıqları şeirlərini müzakirə üçün təqdim ediblər.

Xəbərlər şöbəsi

Artıq bir neçə ildir ki, muxtar respublikada ümumtəhsil məktəbləri şagirdlərinin mütaliə vərdişlərinin təkmilləşdirilməsi və onlarda mütaliə mədəniyyətinin formalaşdırılması üçün silsilə tədbirlər həyata keçirilir, məktəb kitabxanalarının kitab fondu zənginləşdirilir, bu kitabxanaların müasir texnologiyalarla təchizatı diqqət mərkəzində saxlanılır, müsabiqələr, viktorinalar təşkil edilir.
Bu tədbirlərin davamı olaraq Naxçıvan Muxtar Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən şagirdlərin kitaba marağının artırılması məqsədilə “Kitab bilik mənbəyidir” devizi altında yeni layihəyə start verilib. Layihənin əsas məqsədi kitabxanalara oxucu cəlbinin artırılmasına, kitaba marağın yüksəldilməsinə və kitab oxumanın kütləviliyinə nail olunmasıdır. Bunun üçün təhsil müəssisələrində sərgilər təşkil edilib, fəal oxucuların, kitabxana işinin təşkilində fərqlənən məktəb və kitabxanaçıların mükafatlandırılması nəzərdə tutulub.
Ötən gün Naxçıvan şəhərinin bir neçə məktəbində olduq, “Kitab bilik mənbəyidir” devizi altında təşkil edilən sərgilərə məktəblilərin böyük maraq göstərməsinə şahidlik etdik. İlk baş çəkdiyimiz təhsil ocağı Naxçıvan şəhər 4 nömrəli tam orta məktəb oldu. Burada təşkil edilən sərgidə aşağı sinif şagirdləri Hüseyn Mahmudovun, Özləm Hacıyevanın, Samir Bağırzadənin tənəffüs dəqiqələrində sərgidəki kitablarla maraqlandığını gördük. Onlar kitabları səhifələyir, özləri üçün maraqlı olan hissələri oxuyurdular.

Qalxım Qalacığa - üzü yuxarı,
İzin ver, tamaşa edim bu yurda.
Qarabağlar-mənim sirli keçmişim,
İnsan qucaqlaşır tarixlə burda.

Qapıdan içəri keçib elə bir-iki addım atıb dayanıram. İri hərflərlə yazılmış “Milli dəyərlərimiz” ifadəsi gözümə sataşır, ayaq saxlayıb bu guşəyə diqqətlə baxıram. Balaca samovar, uşaqlar üçün milli geyimlər və sair. Bütün bunlar sanki qapıdan içəri keçənlərə “bura uşaqlara xidmət edir” mesajını verir. Bəli, çox gözəl və uğurlu bir məlumatlandırma üsuludur. Bura, doğrudan da, uşaqlara xidmət edir. Söhbət Adil Babayev adına Naxçıvan Muxtar Respublika Uşaq Kitabxanasından gedir.

Geri qayıdıb koridorun sağ tərəfindəki otaqdan oxu zalına keçmək istəyirəm. Elə içəri keçməklə bir guşə yenə ayaq saxlamağıma səbəb olur. Bu guşə kitabxananın adını daşıdığı Adil Babayevə həsr olunub. Burada onun fotoları və müxtəlif kitabları sərgilənib. Xeyli dayanıb onlara nəzər saldıqdan sonra, nəhayət ki, oxu zalına keçirəm.
Zalda əyləşib mütaliə ilə məşğul olan uşaqlara yaxınlaşıram. Üçüncü sinif şagirdi olan Nizami Hacıyev dərslərini hazırladıqdan sonra asudə vaxtını səmərəli keçirmək məqsədilə buraya üz tutduğunu bildirir. O deyir ki, çox vaxt nağıl kitabları oxuyur. Tərbiyəvi əhəmiyyətli nağılları oxumağı sevən Nizami yaşına uyğun olan ədəbiyyatlar seçdiyini və oxuduğu hər kitabdan nəticə çıxarmağa çalışdığını vurğulayır.

Maddi-mədəni irsimizin qorunmasında və təbliğində muxtar respublika sakinləri də səylərini əsirgəmir, bu istiqamətdə həyata keçirilən tədbirlərdə fəallıq göstərir, əldə olunan maddi-mədəniyyət nümunələrini muzeylərimizə hədiyyə edirlər.

Noyabrın 30-da Nehrəm kənd sakinləri, Naxçıvan Muxtar Respublikasının Əməkdar mədəniyyət işçisi Akif Hacıyev tərəfindən qədim mədəniyyətimizi əks etdirən dekorativ- tətbiqi sənət nümunələri – 1 ədəd xalça və 8 misgərlik nümunəsi, kənd ziyalılarından Həsən Həsənov və Mehralı Cəfərov tərəfindən isə 1 ədəd qədim xalça “Xan Sarayı” Dövlət Tarix-Memarlıq, Möminə Xatın və Açıq Səma Altında Muzey Kompleksinə təqdim edilib.
Bu münasibətlə keçirilən tədbirdə çıxış edən Naxçıvan Muxtar Respublikasının mədəniyyət və turizm naziri Natəvan Qədimova bildirib ki, muxtar respublikada bütün sahələr, o cümlədən mədəniyyət sahəsi də inkişaf etdirilir. Qeyd edilib ki, bu gün tariximizin, mədəniyyətimizin, adət-ənənələrimizin qorunub gələcək nəsillərə çatdırılması daim diqqət mərkəzindədir. Naxçıvan Muxtar Respublikasında 29 muzey və muzeytipli müəssisə fəaliyyət göstərir. Həmin mədəniyyət müəssisələrində xalqımızın tarixini, həyat tərzini, adət-ənənələrini özündə əks etdirən 112 mindən çox maddi-mədəniyyət nümunələri qorunub saxlanılır. Müstəqillik illərinə qədər muxtar respublika ərazisində 13 muzey fəaliyyət göstərirdisə, ötən dövrdə Naxçıvanın tarixini və görkəmli şəxsiyyətlərinin yaradıcılığını əks etdirən 16 muzey yaradılıb.

Naxçıvan Şəhər Mədəniyyət və Turizm Şöbəsinin tabeliyində olan uşaq musiqi, incəsənət və bədii sənətkarlıq məktəbləri şagirdlərinin Naxçıvan şəhərində fəaliyyət göstərən məktəbdənkənar müəssisələrin dərnək üzvləri üçün konserti olub.
Ərtoğrol Cavid adına Naxçıvan Şəhər Uşaq Musiqi və Bədii Sənətkarlıq Məktəbində keçirilən konsert başlanmazdan əvvəl Naxçıvan Muxtar Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin əməkdaşı Leyla Əlimərdanova çıxış edərək bildirib ki, konsert təhsil, mədəniyyət və turizm müəssisələrinin qarşılıqlı fəaliyyətinin səmərəli təşkili ilə bağlı 2016-2017-ci tədris ili üçün hazırlanmış tədbirlər planına əsasən keçirilir. Konsertin təşkilində məqsəd ümumtəhsil məktəblərində Azərbaycan və dünya musiqisini təbliğ etmək, məktəblərin istedadlı şagirdlərini uşaq musiqi, incəsənət və bədii sənətkarlıq məktəblərinə cəlb etmək, şagirdlərdə musiqi zövqünü formalaşdırmaqdır.

Əhalinin aparıcı təsərrüfat sahələrindən biri tarixən maldarlıq olduğundan insanların qidaya olan tələbatının bir hissəsi maldarlıq (ət, süd) məhsulları ilə ödənilib. Buna görə də xalqımızın mətbəxində bu məhsullar ayrıca yer tutub. Onu da qeyd edək ki, bütün növ məhsullar kimi, heyvan mənşəli məhsullar da mövsümə uyğun istifadə edilib. Mövsümdən asılı olaraq yazın axırı, yay və payız aylarında daha çox ətdən təzə halda, qış və yazın əvvəllərində isə ətdən qovurulmuş halda istifadə olunub. 

Əhali ət yeməklərindən yayda az, qışda isə çox istifadə edir. Ət tədarükü qovurma, qaxac, cızdıq etmə və sair üsulla həyata keçirilir. Qışda daha çox işlədilən ət məhsullarından biri qovurmadır. Qış üçün ət tədarükü payızın son aylarından görülür. Çünki qovurmalıq üçün bəslənilən heyvanlar ilin bu dövründə, el arasında deyildiyi kimi, “özünü basmağa” hazır olur. Ona görə də qovurmalıq heyvanları payızın son aylarında kəsirlər. Çalışırlar ki, qovurma yaza qədər qalsın. Bu dövrə qədər qovurmasını qurtaranlar haqqında deyərdilər:

Çillə çıxıb, bayrama bir ay qalıb,
Pinti arvad qovurmasın qurtarıb.

Qovurmanın hazırlanması. Qovurmalıq üçün bəslənilmiş heyvanlar (qovurmalıq heyvan, əsasən, xırdabuynuzlu heyvanların erkəyindən hazırlanır) kəsilib bir gün saxlanılır. Deyirlər ki, bu müddətdə ətin suyu çəkilir.

XX əsrin əvvəllərindən başlayaraq Tiflis Qafqazın inzibati və mədəni paytaxtı olmuşdur. Təxminən, 1828-ci ildən Tiflisin ədəbi-ictimai mühiti Azərbaycanın və onun ayrılmaz tərkib hissəsi olan Naxçıvanın milli mədəniyyətinin inkişafında böyük rol oynamışdır. Qeyd edək ki, 1840-cı ildən başlayaraq “Kavkaz”, “Novoye obozreniye”, “Tiflisskoye vedomosti”, “Zakavkazskiy vestnik” qəzetlərində Naxçıvan tarixi və mədəniyyəti, həmçinin folklor nümunələri haqqında maraqlı məqalələr çap olunmuşdur. Başqa sözlə, naxçıvanlı müəlliflər ancaq Tiflis mühiti vasitəsilə Rusiyada və Avropada yazdıqlarını təbliğ edə bilirdilər.

Ədalət naminə deyək ki, Tiflisdə yaşayan xalqların bütün nümayəndələri birlikdə çarizmin müstəmləkəçilik siyasətinə qarşı mübarizə aparmışlar.
Gürcüstanın Qori şəhərindəki Zaqafqaziya Müəllimlər Seminariyasının, Tiflis Aleksandr Müəllimlər İnstitutunun və Nucabə Qızlar Seminariyasının şöbələrində naxçıvanlı gənclər təhsil almış və Azərbaycanda maarifin, həmçinin mədəniyyətin inkişafında əvəzsiz xidmətlər göstərmişlər. Bu haqda Azərbaycanın tədqiqatçı alimləri xeyli kitablar və monoqrafiyalar yazmışlar.
Amma Azərbaycanın ayrılmaz tərkib hissəsi olan Naxçıvanın Gürcüstanla, onun mərkəzi olan Tiflis mühiti ilə əlaqələri çox az tədqiq edilmişdir.
Hələ Naxçıvan xanlığı dövründən başlayaraq Gürcüstanla Naxçıvanın bir çox sahədə, o cümlədən hərbi sahədə də sıx əməkdaşlığı olub. Bu tarixi mövzu çoxəhatəli və genişdir. Bunu bir-iki yazıya sığışdırmaq olduqca müşkül məsələdir. Ancaq Gürcüstanın arxivlərində XVIII əsrin ortalarından başlayaraq XX əsrin əvvəllərinə aid qiymətli arxiv sənədləri vardır.

Dünən Naxçıvan Muxtar Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə Şərur şəhərindəki Bəhruz Kəngərli adına Uşaq İncəsənət Məktəbində bu mövzuda dəyirmi masa keçirilib.
Muxtar respublikanın mədəniyyət müəssisələrinin, yaradıcı təşkilatlarının nümayəndələrinin iştirak etdikləri tədbiri giriş sözü ilə nazirlik aparatının şöbə müdiri Həsən Kərimov açıb.
Qeyd olunub ki, Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyev həmişə gənc bəstəkarlara, musiqiçilərə və müğən­nilərə xüsusi diqqət və qayğı göstərərək deyirdi ki, istedadlara yol açmaq, onları dəstəkləmək lazımdır. Çünki dahi Üzeyir Hacıbəyov, Müslüm Maqomayev, Rəşid Behbudov, Qara Qarayev, Fikrət Əmirov, Niyazi, Tofiq Quliyev, Arif Məlikov kimi sənətkarların əldə etdikləri yüksək nailiyyətlər inkişaf etdirilməsə, musiqi mədəniyyətimizdə ənənələr davam etdirilməsə irəliyə gedə bilmərik. Ölkəmizə rəhbərlik etdiyi dövrlərdə ulu öndər bu istiqamətdə mühüm tədbirlər həyata keçirib. Görkəmli dövlət xadimi Heydər Əliyev “Azərbaycanda gənc istedadlara dövlət qayğısı haqqında” Fərman imzaladıqdan sonra onlarla istedadlı gənc musiqiçimiz fəxri adlara, Prezident təqaüdünə layiq görülüb. Onlara diqqət və qayğı göstərilməsi bu gün ölkəmizdə dövlət siyasətinin əsas istiqamətlərindən biridir. Bütün bunlar ulu öndər tərəfindən yaradılmış gözəl ənənələrin davamıdır.

Culfa Rayon Gənc­lər və İdman İdarəsi, Təhsil, Mədəniyyət və Turizm şöbələrinin is­tedadlı yeniyetmə və gənclərin üzə çıxarılması məqsədilə təşkil etdikləri milli mahnılar və rəqs müsabiqəsinə yekun vurulub.
Culfa Rayon Mədəniyyət Evində keçirilən tədbirdə 30-a yaxın yeniyetmə və gənc iştirak edib. 2 nominasiya üzrə keçirilən tədbirdə Culfa şəhərindəki uşaq bağçasının “Körpə fidanlar” rəqs qrupu birinci yerə layiq görülüb. Gülüstan kənd mədəniyyət evinin yetirməsi İnci Quluzadə ifa etdiyi “Ana Vətən” rəqsinə görə ikinci, rayon Uşaq Yaradıcılıq Mərkəzi “Arşın mal alan” rəqs qrupu üçüncü olub.
Yekunda qalib və fərqlənən iştirakçılara təşkilatçılar tərəfindən diplomlar təqdim edilib.

Ceyhun Məmmədov

Naxçıvan şəhərindəki Gənclər Mərkəzində Naxçıvan Muxtar Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə uşaq musiqi, incəsənət və bədii sənətkarlıq məktəblərinin şagirdləri arasında növbəti “Lira” musiqili-intellektual oyunu keçirilib.
Oyun başlanmazdan əvvəl Naxçıvan Muxtar Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin əməkdaşı Leyla Əlimərdanova çıxış edərək bildirib ki, 2016-2017-ci tədris ili ərzində keçirilən oyunların nəticəsinə əsasən, I yer tutan komandalar 2017-ci ilin ortalarında keçiriləcək final oyununda iştirak edəcəklər. Bu oyunların keçirilməsində məqsəd şagirdlərin biliyinin artırılmasına, onların intellektual səviyyəsinin yüksəldilməsinə kömək göstərməkdir.
Sonra oyunda yarışacaq “Dəstgah” (Babək Rayon Cəhri Kənd Uşaq Musiqi Məktəbi), “Ovşarı” və “Köçəri” (Şərur Rayon Ələkli və Şəhriyar Kənd Uşaq Musiqi məktəbləri), “Nuh yurdu” (Kəngərli Rayon Qıvraq Qəsəbə Uşaq Musiqi Məktəbi), “Ballada” və “Ruhani” (Naxçıvan Şəhər 1 nömrəli və Qaraçuq Kənd Uşaq Musiqi məktəbləri), “Melodiya” (Ordubad Şəhər Uşaq Musiqi Məktəbi) komandaları iştirakçılara təqdim edilib.

Naxçıvan Muxtar Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə Ordubad Rayon Uşaq Musiqi Məktəbində rayonun uşaq musiqi məktəblərinin müəllim və şagirdləri üçün ustad dərsləri keçilib.
Dərslər başlanmazdan əvvəl Naxçıvan Muxtar Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin əməkdaşı Leyla Əlimərdanova bildirib ki, bu dərslərin keçilməsində əsas məqsəd tədrisin keyfiyyətinin yüksəldilməsinə, şagirdlərin bacarıq və qabiliyyətlərinin inkişaf etdirilməsinə nail olmaqdır.
Sonra muxtar respublikanın tanınmış müəllim və musiqiçilərindən vokal ixtisası üzrə Azərbaycan Respublikasının Əməkdar artisti Tural Nəcəfov, qarmon ixtisası üzrə Naxçıvan şəhərindəki Səfər Rəcəbov adına 3 nömrəli Uşaq Musiqi Məktəbinin müəllimi Bəhruz Xəlilov, fortepiano ixtisası üzrə Naxçıvan Muxtar Respublikasının Əməkdar müəllimi Nərminə Qədimova, skripka ixtisası üzrə Naxçıvan Musiqi Kollecinin müəllimi İlahə Əliyeva, klarnet ixtisası üzrə Naxçıvan Şəhər 2 nömrəli Uşaq Musiqi Məktəbinin direktoru Səməd Əsgərov müəllim və şagirdlərə ustad dərsi keçiblər.
Azərbaycan Respublikasının Əməkdar artisti Tural Nəcəfov bildirib ki, müəllim tədris prosesində şagirdə yalnız elmi bilikləri deyil, təcrübə vərdişlərini də aşılamalı, onların dünyagörüşünü formalaşdırmalı, şagirdlərin psixoloji, vokal, fiziki və digər fərdi xüsusiyyətlərini nəzərə alaraq onlara yaradıcı mövqedən yanaşmalıdır.

Sənət bəzən nəsilliklə, bir ailənin daxilində, qiymətli bir nəsnə kimi böyükdən kiçiyə ötürüləndə bu məfhumun uzun illər yaddaşlarda yaşaması, davam etməsi üçün əsas qayəyə çevrilir. Təməli bu cür qoyulan sənət ənənəsinin bəhrəsi hər kəsin hörmətini və sevgisini qazanmaq olur. Nəticədə, hər hansı bir sahədə mükəmməl sənət ənənəsi ilə bərabər, “yaxşı ustad-şəyird münasibəti” də formalaşır.

Cəlil Məmmədquluzadə adına Naxçıvan Dövlət Musiqili Dram Teatrında uzun illər aktyor kimi fəaliyyət göstərən Xalq artisti Əyyub Haqverdiyev də öz sənətini övladına miras qoyan sənətkardır. Xalq artistinin səhnə fəaliyyəti Naxçıvan teatrının peşəkar kollektiv kimi yeni formalaşdığı dövrə – 1930-cu illərə təsadüf edir. 19 yaşından taleyini teatra bağlayan Əyyub Haqverdiyev 1911-ci ildə Naxçıvan şəhərində doğulub. Yaxşı musiqi duyumu, cəlbedici zahiri görkəmi, səhnəyə olan vurğunluğu onun teatra gəlişində mühüm rol oynayıb. O zaman səhnəyə qoyulan əsərlərin mövzusu dövrə uyğun, sosialist cəmiyyətinin mahiyyətini özündə əks etdirən əsərlər olsa da, hələ də milli ruhu özündə yaşadan rejissorlar tarixi mövzulara, klassik əsərlərə müraciət edir, bir-birindən maraqlı tamaşalar hazırlayırdılar. Həmin illərdə Əyyub Haqverdiyev gənc olmasına baxmayaraq, rejissorların etimadını doğruldub, bir-birindən maraqlı komik və dramatik rollar oynayıb.

Araz mənim dünənimin, bu günümün şahidi.
Araz mənim sevincimi, dərdlərimi daşıyır.
Xan Arazın sahiliylə addımlasan görərsən
Bu sahildə min kitablıq cild-cild tarix yaşayır.

Əslində, Araz boyunca yerləşən Naxçıvan özü bir abidədir və yaxud Naxçıvan ərazisində yerləşən bütün abidələri Araz hövzəsi abidələr qrupuna aid edə bilərik. Lakin bu yazımızda Naxçıvanın birbaşa olaraq Araz sahilində yerləşən abidələrindən bəhs edəcəyik. O abidələrdən ki, tarixin müxtəlif dövrlərinə şahidlik ediblər və bəzən təkcə tarixin deyil, coşqun Xan Arazın sularının izlərini də özlərində yaşadıblar. Araz Naxçıvanın cənub sərhədləri boyunca Qərbdən Şərqə doğru axır. Elə biz də sözlü səyahətimizə məhz qərbdən şərqə doğru başlayacağıq.
Araz çayı bugünkü Naxçıvan torpaqlarına qeyrət qalası Sədərəkdən daxil olur. Burada Arazın sahilində yerləşən əsas abidə Sədərək qalasıdır. Bu abidə Araz çayına doğru uzanan Vəlidağın cənub-qərb silsiləsi üzərindədir. Arxeoloqların fikrincə, bu qalanın tarixi eramızdan əvvəl II-I minilliklərdən başlayır. “Naxçıvan Abidələri Ensiklopediyası”nda göstərilir ki, 2001-ci ildə Naxçıvan arxeoloji ekspedisiyası tərəfindən aşkar edilmiş bu qala qədim dövrdə Şərqi Anadolu və Şərur ərazisində yaranmış güclü tayfa ittifaqları arasında münasibətlərin gərginləşməsi səbəbindən yadelli basqınlarının qarşısının alınması üçün tikilmişdir. Orta əsrlərdə isə Sədərək qalası İpək Yolu üzərində yerləşən əsas nəzarət-gözətçi qalalarından biri funksiyasını yerinə yetirmişdir.

Muxtar respublikada mədəni-kütləvi tədbirlərin keçirilməsi oktyabr ayında da davam etdirilmişdir. Ötən ay Naxçıvan Dövlət Musiqili Dram Teatrında yeni teatr mövsümünün açılışı olmuş, Nəriman Nərimanovun “Nadir şah” tarixi faciəsi əsasında hazırlanmış tamaşa teatrsevərlərə təqdim edilmişdir. 

Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyinin 25-ci ildönümü münasibətilə muzeylərdə 50, kitabxanalarda 10 tədbir keçirilmiş, sərgilər təşkil edilmişdir. Bununla yanaşı, Naxçıvan Muxtar Respublika Uşaq Kitabxanasının əməkdaşları Naxçıvan şəhərindəki tam orta məktəblərdə müstəqillik tariximizdən bəhs edən mövzularda mühazirələr oxumuşlar.
Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin “Ali və orta ixtisas təhsili müəssisələrində ixtisasların müvafiq təşkilatlara hamiliyə verilməsi haqqında” 2015-ci il 27 iyul tarixli Sərəncamından irəli gələn vəzifələrin icrası ilə bağlı “Naxçıvan” Universitetində Turizm və otelçilik ixtisası üzrə təhsil alan tələbələrlə görüş keçirilmiş, Heydər Əliyev Muzeyində Naxçıvan Dövlət Universitetinin Muzeyşünaslıq, arxiv işi və tarixi abidələrin qorunması ixtisası üzrə təhsil alan tələbələr üçün açıq dərs təşkil edilmişdir. Naxçıvan Dövlət Musiqili Dram Teatrında Naxçıvan Dövlət Universitetinin Aktyor sənəti ixtisasında təhsil alan tələbələrə ustad dərs keçirilmiş, Naxçıvan Muxtar Respublika Kitabxanasında Naxçıvan Dövlət Universitetinin Kitabxanaçılıq və biblioqrafiya ixtisasında təhsil alan tələbələri üçün kitab müzakirəsi keçirilmiş, 10-31 oktyabr tarixlərində Naxçıvan Dövlət Universitetinin Turizm və otelçilik ixtisası üzrə IV kurs tələbələrinin nazirliyə tabe müəssisələrdə və turizm obyektlərində təcrübə keçmələri təmin olunmuşdur.

Noyabrın 17-də Naxçıvan Dövlət Universitetində “Mərkəzi Araz hövzəsi tarix və mədəniyyət fonunda” adlı ikigünlük beynəlxalq elmi simpozium öz işinə başlayıb. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Tarix İnstitutu, Naxçıvan Dövlət Universiteti, Türkiyə Respublikası Nazirlər Kabinetinin Atatürk Kültür, Dil və Tarix Yüksək Qurumu, Atatürk Araşdırma Mərkəzi və İqdır Universitetinin birgə təşkilatçılığı ilə keçirilən simpoziumun açılış mərasimində Azərbaycanın və Türkiyənin Dövlət himnləri səsləndirilib.
Atatürk Araşdırma Mərkəzinin rəhbəri Mehmet Ali Beyhan çıxış edərək bildirib ki, tarixboyu türklər öz tarixi və mədəniyyətləri ilə seçiliblər. Dünya sivilizasiyasının əsas məskənlərindən hesab edilən Dəclə və Fərat çayları arasındakı ərazidən – Mesopotamiyadan yayılan Şumer mədəniyyəti türk mədəniyyətinin nə qədər qədim tarixə söykəndiyini göstərir. Ümumiyyətlə, qədim türklər, əsasən, çay vadilərində məskunlaşıblar. Çünki su ehtiyacını təmin etmək, əkin-biçinlə məşğul olmaq, həyatı davam etdirmək üçün çay hövzələri mühüm əhəmiyyətə malikdir. Mərkəzi Araz hövzəsində min illərdir, qədim şəhər mədəniyyəti ilə diqqətçəkən Naxçıvan diyarı da bu bölgənin qədimlərdən üzübəri türk tarixi və mədəniyyətində mühüm rolu olan ərazilərindəndir. Naxçıvan torpağının qədim tarixi bu ərazidə formalaşmış ilkin sivilizasiyanın mövcudluğundan xəbər verir. Naxçıvan türk toplumları üçün istər tarixi, istərsə də müasir əlaqələr baxımından əvəzolunmaz məkandır. Bu mənada, Naxçıvanın ortaq türk tarixində yeri danılmazdır. Buna görə də Naxçıvanda belə bir nüfuzlu beynəlxalq elmi simpozi­umun keçirilməsi hər birimiz üçün xüsusi əhəmiyyətə malikdir.

Gün olub yağmalanıb bu ulusun sərvəti, gün olub talanıbdı tarixin səltənəti. Yazılıb yad əlilə mənim ulu keçmişim, yaddaşlardan silinib böyük, şanlı tarixim. Daşınıb əllər üstə kitabələr, əsərlər, unudulmaq istənib mənim milli kimliyim. Duyulmayıb illərcə tariximin harayı, uçulub kərpic-kərpic yaddaşımın sarayı, yaşayıb var olmağı haqq edən tariximə Yaşa! – deyən olmayıb bir İnsandan savayı...

Əlincə həm müqəddəsliyi, həm də qəhrəmanlığı ilə Naxçıvanın əsas rəmzlərindən biridir. Xalqımızın yenilməzlik simvolu, Azərbaycanın alınmaz qalası olan Naxçıvanın məğlubedilməzlik nişanəsidir. Əsrlərlə Azərbaycanın ərazisində mövcud olmuş neçə-neçə feodal dövlətin məhz Əlincəni strateji ərazi kimi nəzarətdə saxlamağa çalışması təsadüfi hesab edilə bilməz. Azərbaycan Atabəylər dövlətinin ən qüdrətli dövrlərində buranın xüsusi iqamətgaha çevrilməsi ərazinin və qalanın əhəmiyyətindən xəbər verir. 

Əlincə qalası Naxçıvanın ağır və keşməkeşli tarixinin də, inkişaf və intibah tarixinin də şahididir. Əsrlər boyunca Əlincəqala təkcə işğalçıların, fatehlərin hücumlarına deyil, həm də sərt təbiətin sınaqlarına sinə gərmişdir. Bu gün isə Əlincəqala Naxçıvanla birlikdə özünün yeni intibah dövrünü yaşayır. Əlincəqala bərpa olunub. Muxtar respublikaya dünyanın və ölkənin müxtəlif yerlərindən gələn insanlar bu gün fatehlərin və qəhrəman qala müdafiəçilərinin addımladıqları Əlincəqalada tarixin nostalgiyasını hiss etməyə çalışırlar. Əgər Əlincə­qaladakı tarixin izlərini qorumaqla onun bərpası mümkün olmasaydı, yəqin ki, neçə-neçə insanın bu qala haqqında təəssüratları kitab səhifələrindən o tərəfə keçməyəcəkdi. Bəzilərinin fiziki, digərlərinin isə mənəvi ruhu Əlincəqalaya qalxmağa imkan verməyəcəkdi.
Bəs əsrlərin şahidi olan bu qala tarixdə neçə dəfə bərpa olunmuşdur? Adını tarixə yazdıra bilən bərpaçılar kimlərdir? Bu suallara cavab tapmaq üçün tarixin səhifələrini vərəqləyirik.

Bu yurd qucaq açıb gör bir kimlərə,
Bu yoldan nə qədər karvan keçibdir.
Gömürdən şimala üz tutan karvan,
Karvan bulağının suyun içibdir.

Bəli, uzun bir tarixi dövr boyunca Şərqdən Qərbə, Cənubdan Şimala gedən neçə-neçə karvanın izi var bu torpaqlar üzərində. Bu karvanlar bu torpaqlardan təkcə yolların qısalığına görə keçməyiblər, həm də yurdumuzun insanlarının qonaqpərvərliyi, bu yerlərin səfası çəkib gətirib neçə-neçə karvanları buralara. Elə Naxçıvanın müxtəlif ərazilərində qalıqları günümüzə qədər gəlib çatmış neçə-neçə karvansaraylar, ovdanlar, karvansaray bulaqları da məhz buraya bir zamanlar dünyanın ən müxtəlif ölkələrindən yüzlərlə karvanların gəldiyinin xəbərçisidir.
Naxçıvanda İpək Yolu üzərindəki karvansarayların fəaliyyətindən bəhs edən tarix üzrə fəlsəfə doktoru Elbrus İsayev yazır ki, burada indi də yerli əhali arasında yaşayan rəvayətdə I Şah Abbas zamanı Səfəvilər dövləti ərazisində 999 karvansaray tikilməsi haqqında bəhs edilir.

Son illər muxtar respublikamızda mədəniyyətin, incəsənətin inkişafı üçün mühüm işlər görülüb. Görülən işlər sırasında yeni musiqi kollektivlərinin yaradılmasını da göstərmək olar. Çoxsaylı folklor kollektivləri, Naxçıvan Dövlət Filarmoniyasının Kamera Orkestri, Naxçıvan Dövlət Uşaq Filarmoniyası, Aşıqlar Birliyi və başqa kollektiv yaradıcı təşkilatlar bunun bariz nümunəsidir.
Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri cənab Vasif Talıbovun “Naxçıvan Dövlət Filarmoniyasının Estrada Orkestrinin yaradılması haqqında” 10 yanvar 2012-ci il tarixli Sərəncamı musiqi mədəniyyətimizin inkişaf etdirilməsi baxımından böyük əhəmiyyət daşıyır. Naxçıvan Dövlət Filarmoniyasının Estrada Orkestri muxtar respublikada istedadlı gənclərin yaradıcılıq potensialına əsaslanaraq qısa vaxt ərzində təşkil olunub və öz konsertləri ilə tamaşaçı rəğbətini qazana bilib. Bu musiqi kollektivinin fəaliyyəti üçün lazımi şərait yaradılıb, orkestrin musiqiçiləri və solistləri üçün geyim dəstləri hazırlanıb, musiqi alətləri alınaraq kollektivin istifadəsinə verilib.

Naxçıvan Musiqi Kollecində Naxçıvan Muxtar Respublikasının Əməkdar artisti, tanınmış tarzən Zöhrab Axundovla görüş keçirilib.
Tədbiri giriş sözü ilə Naxçıvan Muxtar Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin əməkdaşı, Xalq artisti Kamran Quliyev açaraq Zöhrab Axundovu anadan olmasının 70 illik yubileyi münasibətilə təbrik edib, ona yaradıcılıq uğurları arzulayıb. Qeyd edilib ki, Zöhrab Axund­ov tar ifaçılığı sahəsində seçilən sənətkarlardan olmaqla gənc tar ifaçılarının yetişməsinə böyük zəhmət sərf edib.
Sonra Naxçıvan Dövlət Filarmoniyasının direktoru, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar artisti Elman Əliyev “Zöhrab Axundovun həyat və yaradıcılığı” mövzusunda çıxış edib. Bildirilib ki, Zöhrab Axundov 1946-cı ildə Naxçıvan şəhərində dünyaya göz açıb. Onun atası muxtar respublikanın tanınmış tarzənlərindən olub, həm də bəstəkarlıq edib, gözəl mahnılar müəllifi kimi tanınıb.