Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin “Eynəli bəy Sultanovun 150 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında” 2016-cı il 15 fevral tarixli Sərəncamına əsasən, görkəmli yazıçının yubileyi muxtar respublikada qeyd olunmuş, həyat və yaradıcılığı haqqında geniş tədqiqatlar aparılmışdır. Bununla da, unudulmaqda olan ziyalımız daha geniş şəkildə ictimaiyyətə təqdim olunmuş, xalqımız qarşısındakı xidmətləri layiqincə qiymətləndirilmişdir. 

Eynəli bəy Sultanovla bağlı araşdırmaların davam etdirilməsi, xüsusilə də görkəmli ziyalının həyat və fəaliyyətinin Tiflis dövrünün geniş tədqiq olunması bu gün qarşıda duran əsas vəzifələrdəndir. 1908-ci ildə Naxçıvandan Tiflisə köçən və ömrünün sonuna qədər bu şəhərdə yaşayan ədibin həyatının bəzi məqamlarının araşdırılmasına böyük ehtiyac vardı. Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri Vasif Talıbovun tapşırığına uyğun olaraq Gürcüstan Milli Arxivində və Gürcüstan Parlamentinin Kitabxanasında araşdırmalar aparılmış, Eynəli bəy Sultanovla bağlı bir sıra sənədlər aşkarlanmışdır. Tapılan yeni sənədlərin bəziləri o dövrdə rus dilində nəşr olunan və illik ümumi statistik yekunlara həsr olunmuş sənədlərdən ibarət “Qafqaz təqvimi” məcmuəsində (1909, 1912, 1913, 1914-cü illər üzrə) yer almışdır.

Böyük yazıçı, dramaturq və publisist Cəlil Məmmədqulu­zadənin anadan olmasının 148-ci ildönümü münasibətilə ədibin Naxçıvan şəhərindəki ev-muzeyində tədbir keçirilib.
Tədbiri giriş sözü ilə muzeyin direktoru Aytən Ələkbərova açıb.
Tədbirdə Azərbaycan Respublikasının Əməkdar elm xadimi, filologiya üzrə elmlər doktoru Hüseyn Həşimlinin “Cəlil Məmmədquluzadə və Azərbaycançılıq”, AMEA Naxçıvan Bölməsi İncəsənət, Dil və Ədəbiyyat İnstitutunun əməkdaşı, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Aygün Orucovanın “Cəlil Məmmədquluzadə və klassik ədəbi irsimiz” mövzularında çıxışları olub.
Bildirilib ki, Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyev həmişə Cəlil Məmmədquluzadə irsinə, onun əsərlərinin tədqiqi və nəşri məsələlərinə böyük diqqət, qayğı göstərirdi. 1994-cü il dekabrın 18-də Bakıda Cəlil Məmmədquluzadənin anadan olmasının 125 illiyi ərəfəsində burada ev-muzeyi açılıb. Görkəmli dövlət xadimi Heydər Əliyevin 1998-ci il 19 iyun tarixli Sərəncamına əsasən, Naxçıvan şəhərində də Cəlil Məmmədquluzadənin ev-muzeyi yaradılıb, 1999-cu il oktyabrın 13-də muzeyin açılışı olub, böyük yazıçının vaxtilə müəllimlik etdiyi Nehrəmdə və Cəlilkənddə ədibin xatirə muzeyləri yaradılıb, Naxçıvan Muxtar Respublikası Ədəbiyyat Muzeyinə və Naxçıvan Dövlət Musiqili Dram Teatrına Cəlil Məmmədquluzadənin adı verilib. Bakıda və Naxçıvanda ədibin heykəlləri ucaldılıb.
Sonda muzeyin ekspozisiyasına baxış olub.

Əli Rzayev

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev 24 yanvar 2017-ci il tarixdə “Xocalı soyqırımının iyirmi beşinci ildönümü haqqında” Sərəncam imzalayıb. Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin 31 yanvar 2017-ci il tarixli Sərəncamı ilə təsdiq olunmuş “Xocalı soyqırımının iyirmi beşinci ildönümü ilə bağlı Naxçıvan Muxtar Respublikasında həyata keçiriləcək Tədbirlər Planı”na uyğun olaraq muxtar respublikamızda silsilə tədbirlər keçirilir.
1992-ci il fevralın 25-dən 26-na keçən gecə erməni işğalçıları öz havadarlarının köməyi ilə Azərbaycanın qədim və zəngin mədəniyyətə malik yaşayış məskəni olan Xocalıda soyqırımı törədərək XX əsrin ən böyük hərbi cinayətini həyata keçiriblər. Törədilmiş cinayətin qəddarlığı həm də onda özünü göstərib ki, şəhərdə bütün tarixi-mədəniyyət abidələri vəhşicəsinə dağıdılıb, yaşayış məskəni yer üzündən silinib. Təbii ki, vaxt gələcək bu hadisəni törədənlər Azərbaycan xalqı, haqq-ədalət qarşısında cavab verəcəklər. Xocalı Azərbaycanın qədim tarixini, maddi-mədəniyyət nümunələrini köksündə yaşadan bir diyar olub. Xocalı-Gədəbəy mədəniyyəti kimi tarixə düşən bütöv bir tarixi mədəniyyətin izləri məhz bu yaşayış məskənində qeydə alınıb. Məlumat üçün bildirək ki, Azərbaycanda Kiçik Qafqaz dağ və dağətəyi rayonlarında, Kür-Araz çayları arasında Son Tunc və İlk Dəmir dövrlərinə aid arxeoloji mədəniyyət Xocalı-Gədəbəy mədəniyyəti abidələri adlandırılır. Xocalı-Gədəbəy mədəniyyətinin izləri Naxçıvanın arxeoloji abidələrində, Naxçıvanın Boyalı qablar mədəniyyəti isə Xocalı-Gədəbəy mədəniyyətində öz izini buraxıb. Bəs son illər muxtar respublikada aparılan arxeoloji tədqiqatlar bu sahədə daha hansı xarakterik xüsusiyyətləri ortaya çıxarıb?

Belə bir deyim var ki, musiqi insanları birləşdirir, musiqi sərhəd tanımır. Bəli, bu, doğrudan da, belədir. İnsanların musiqi barədə tək fərqliliyi, sadəcə, janr seçimidir. Yəni elə bir insan tapılmaz ki, musiqini sevərək dinləməsin. Bütün insanlar musiqinin ona ruhən yaxın olan müəyyən bir janrını seçir və həmin janra aid nümunələri dinləməkdən zövq alır. Keçmişə ötəri bir nəzər salaq. Qədim zamanlardan bu günümüzə qədər gəlib çatmış qaynaqlarda qeyd olunur ki, əmək mahnıları insanların yorğunluqlarını yaddan çıxarmaq məqsədilə məhz elə ağır şəraitdə çalışan həmin insanlar tərəfindən yaradılaraq iş prosesində istifadə olunurdu. Bildiyimiz kimi, folklorun bir növü olan xalq mahnılarının hamısı bax belə yaradılıb, xalqın yaradıcılıq məhsulu olaraq dildən-dilə keçərək təkmilləşib, zamanla nota köçürülərək xalqın mədəni mirası kimi əbədiləşdirilib. Bu deyilənlərdən belə qənaətə gəlmək olar ki, musiqi insanın mənəvi tələbatından yaranıb.
Musiqinin insanlara təsir gücü barədə müxtəlif mənbələrdə, xüsusilə də qədim yunan əfsanələrində kifayət qədər materiallar var. Həmin əfsanələrin birində qeyd olunur ki, məlahətli səsi olan Orfey öz səsi ilə allahları ram edir, beləliklə, qarşısında olan maneələri aradan qaldırırdı.

Su gözəllər yüküdü

Xalqımızın ən qədim və ən əziz bayramı olan Novruz həm də insanın inkişaf dövrlərini, təbiətin canlanma ardıcıllığını özündə əks etdirir. Xüsusilə Novruzdan əvvəlki boz ay adlandırdığımız son dörd həftənin çərşənbələri bu baxımdan xüsusi mənalar kəsb edir. Artıq biz boz ayın ilk çərşənbəsini yaşayırıq.
Su çərşənbəsi boz ayın əzəl çərşənbəsidir. Xalq arasında “Əvvəl çərşənbə”, “Gözəl çərşənbə”, “Su çərşənbəsi”, “Sular Novruzu”, “Gül çərşənbə” kimi də adları mövcuddur.
Qədim türk inamlarına görə, əzəl çərşənbədə təzə ilin gəlməsi münasibətilə əvvəlcə su oyanır, təzələnir, elə buna görə də bu çərşənbə su ilə, suyun təzələnməsi ilə əlaqələndirilir. Təbii ki, türk xalqlarının mifik düşüncəsində su kultu ən qədim kultlardan sayılır.
Su çərşənbəsi suya tapınma inamı ilə başlanır. İnsanlar gün doğmamışdan su üstünə gedir, təzə suda əl-üzünü yuyur, bir-birinin üzərinə su çiləyir, su üstündən atdanır, yaralıların yarasına su səpirdilər. İnama görə, “təzə su”, daha doğrusu, əzəl çərşənbənin sübh tezdən köpüklənən ağ suyu dərdlərə dərman olarmış. Ehtimal ki, Xızırın dirilik çeşməsindən, Koroğlunun “Qoşa bulaq”dan su içdiyi gün də elə su çərşənbəsi günü baş vermişdir.

İnsanlar arasında ünsiyyət vasitəsi olan dil həm də hər bir xalqın milli varlığı, milli kimliyidir. Hər il dünyada fevral ayının 21-nin Beynəlxalq Ana Dili Günü kimi qeyd olunması da dilə böyük ehtiramın ifadəsidir.
Xalqımızın milli varlığının, Azərbaycançılıq məfkurəsinin əsasını dilimiz təşkil edir. Harada yaşamasından asılı olmayaraq, milyonlarla soydaşımızın mədəni inkişaf və ünsiyyət vasitəsi olan dilimiz tarixən böyük inkişaf yolu keçmiş, zaman-zaman ən müxtəlif təqib və təzyiqlərə məruz qalmış, lakin öz varlığını qoruyub saxlamışdır.
Azərbaycan tarixboyu yadelli işğalçıların təsirinə məruz qalmış, nəticədə, doğma dilimiz də çətin sınaqlarla üzləşmişdir. Lakin milli dəyərlərini heç zaman unutmayan xalqımız dilimizin məhv olmasına, yad dillərin təsirinə düşməsinə yol verməmiş, onu qoruyub saxlamış, saflığını, şirinliyini bu günədək gətirib çıxartmışdır. Ona görə də dil və xalq ayrılmaz məfhumlardır. Xalqın tarixi taleyini onun dili də yaşadır. 1919-1920-ci illərdə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dilimizi dövlət dili kimi təsdiqləyib. 1936-cı ildən sonra isə Azərbaycan dili rəsmən dövlət dili sayılsa da, bu, formal xarakter daşımış və dövlət idarələrində məhdud çərçivədə işlənmişdir.

Naxçıvan Dövlət Universitetində 21 fevral – Beynəlxalq Ana Dili Gününə həsr olunmuş tədbir keçirilib.
Universitetin rektoru, AMEA-nın müxbir üzvü Saleh Məhərrəmov ana dilinin hər bir xalqın həyatındakı rolundan bəhs edib. Bildirilib ki, dil millətin maddi və mənəvi irsini qoruyan və inkişaf etdirən ən mühüm və ən güclü vasitədir. Hər bir insan öz ana dilini yaxşı bilməli və onu qorumalıdır.
Vurğulanıb ki, dilimiz dünyanın ən musiqili dili adlandırılır. Bu isə təsadüfi deyil. Çünki bu dildə sait səslərin çoxluğu onun ahəngdarlığını daha da artırır. Azərbaycan dili həm də lüğət tərkibinə və sintaktik quruluşuna görə zəngin bir dildir. Ümumiyyətlə, Azərbaycan dili statuslu, minillik yaddaş tariximizin bütün incəliklərini ifadə etmək iqtidarında olan, həyatın bütün sahələrinin modullarını özündə əks etdirən, bütün təqiblərə, təzyiqlərə müqavimətli, dünya dilləri sırasında bərabərhüquqlu mövqeyə malik zəngin yazılı və şifahi ədəbiyyatı olan dildir.

Azərbaycan qədim tarixə və mədəniyyətə malik olan ölkədir. Respublikamızın hər bir bölgəsinə xas olan yüksək mətbəx mədəniyyəti bunun bariz nümunəsidir. Bu baxımdan Naxçıvan Muxtar Respublikası da özünəməxsus mətbəxi ilə fərqlənir. Arxeoloji qazıntılar zamanı muxtar respublika ərazisində aşkar olunmuş gil ocaq qurğusu, kələ-kötür divarlı qazan, çölməktipli qab qırıntıları, keramika məmulatları, dulusçuluq nümunələri və bu gün mətbəximizdə işlədilən avadanlıqlar Naxçıvanın mətbəx mədəniyyəti tarixinin çox qədimlərə dayandığını sübut edir.
Naxçıvan diyarının mətbəx mədəniyyətində bu bölgəyə xas olan yeməklər nənələrimizin yaradıcılıq dünyasının genişliyindən xəbər verir. Qədim diyarımızın mətbəx mədəniyyətində rəngarənglik, müxtəlif əşyaların işlənməsi, qida məhsullarının çoxluğu min illər boyu formalaşmış zəngin irsin böyük inkişaf yolu keçdiyinin, qorunaraq, yad təsirlərə müqavimət göstərərək bu günə gəlib çatdığının sübutudur. Ləziz mətbəx nümunələrinə qonaqpərvərlik, qonağa ehtiram duyğularının da əlavə olunması isə insanlarımızın mənəvi zənginliyinin göstəricisidir.

Şərur şəhərindəki Bəhruz Kəngərli adına Uşaq İncəsənət Məktəbində rayon Mədəniyyət və Turizm Şöbəsinin tabeliyində olan uşaq musiqi və incəsənət məktəblərinin müəllimləri üçün musiqi ədəbiyyatı fənni üzrə metodik kurs keçirilib.
Əvvəlcə Naxçıvan Muxtar Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi Aparatının aparıcı məsləhətçisi Leyla Əlimərdanova bildirib ki, uşaq musiqi məktəblərində musiqi ədəbiyyatı fənninin tədrisində əsas məqsəd şagirdlərin bu sahə üzrə dünyagörüşünü zənginləşdirməkdir. Şagirdlərin Azərbaycan musiqi ədəbiyyatı ilə dərindən tanışlığı onların musiqi tərbiyəsinin formalaşmasında və hərtərəfli inkişafında əhəmiyyətli rol oynayır. Metodik kursların keçirilməsində məqsəd müəllimlərin bilik səviyyəsinin yüksəldilməsidir.

AMЕA Naxçıvan Bölməsinin Mərkəzi elmi kitabxanasında sərgi təşkil olunub. Xocalı faciəsinin 25-ci ildönümünə həsr edilən sərgidə “Tarixi həqiqətin soyqırımı”, Azərbaycan və rus dillərində “Ermənilərin Azərbaycana qarşı ərazi iddiaları və qanlı cinayətləri”, Azərbaycan, rus və ingilis dillərində “Azərbaycanlılara qarşı soyqırımı gerçəklikləri”, “Xocalı soyqırımı” (sənədlər, faktlarda və xarici mətbuatda), “Türkün Xocalı soyqırımı”, “Erməni terroru”, “Ermənilər və həqiqətlər: rəsmi sənədlərlə”, “Qarabağ həqiqətləri”, “Qarabağ düyünü”, “Qarabağ harayı” və digər kitablar nümayiş etdirilir.
Bir neçə bölmədən ibarət olan sərgidə həmçinin türk, rus və ingilis dillərində çap olunan kitablar da nümayiş olunur.
Öz faciəviliyinə görə dünyada analoqu olmayan Xocalı hadisəsini əks etdirən sərgi fevral ayının sonunadək davam etdiriləcək.

AMEA Naxçıvan Bölməsinin
İnformasiya şöbəsi

Arxeoloq Osman Həbibullayevin 1951-1964-cü illərdə apardığı qazıntılar zamanı I Kültəpə yaşayış yerindən aşkar olunan və Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyinin Arxeologiya fondunda saxlanılan arxeoloji materiallar Fransa arxeoloqu Remi Berthon və AMEA-nın müxbir üzvü Vəli Baxşəliyevin hazırladığı layihə əsasında 2015-ci ildən tədqiq edilməyə başlanıb. Layihə 2017-ci ildə başa çatır. Tədqiqatların nəticələri ingilis dilində üç kitab halında nəşr ediləcək.
Layihənin Azərbaycan tərəfdən rəhbəri Vəli Baxşəliyev bildirib ki, bu, Azərbaycanın ayrılmaz tərkib hissəsi olan Naxçıvanın həm tarixinin öyrənilməsində, həm də təbliğində əhəmiyyətli rol oynayacaq. Onun sözlərinə görə, bu il tədqiqatlarda Fransa tərəfdən Catherine Marro, Nicilas Gailhard, Marie Orange və Naxçıvan Muxtar Respublikası Rəssamlar Birliyinin üzvü Fizzə Quliyeva iştirak edirlər. Tədqiqatlarda yaşayış yerindən tapılan minlərlə keramika, daş, sümük, metal və obsidiandan hazırlanmış arxeoloji materialların fotosu, qrafik rəsmi, metal və obsidianların isə kimyəvi tərkibi analiz olunur.

Naxçıvan teatrında uzun illər öz sənət bacarığı, istedadı ilə tamaşaçıların sevimlisinə çevrilən Xədicə Qazıyeva  ömrünü  bu teatra həsr edən Xalq artisti Sofya Hüseynovanın anası, Naxçıvan teatrının təkrarolunmaz sənətkarı, Xalq artisti Rövşən Hüseynovun nənəsidir. Bu gün Naxçıvanda çox az ailə var ki,  üç nəsil bir sənətin davamçılarını yetişdirsin. 

Məmməd Səid Ordubadi adına Naxçıvan Muxtar Respublika Kitabxanasında Əməkdar incəsənət xadimi Zərifə Salahovanın 85 illik yubileyi münasibətilə tədbir keçirilib.
Tədbirdə Naxçıvan Muxtar Respublikasının mədəniyyət və turizm naziri Natəvan Qədimovanın, Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin sədri Ramilə Seyidovanın və muxtar respublika Rəssamlar Birliyinin sədri Ülviyyə Həmzəyevanın çıxışları olub. Çıxışlarda Azərbaycanda maarifçi, naşir, pedaqoq kimi tanınan Zərifə xanım Salahovanın həyat və yaradıcılığından bəhs olunaraq bildirilib ki, Azərbaycan qadınları həmişə özlərinin ictimai fəallığı, Vətənə sədaqəti, ailəyə bağlılığı və fədakar­lıqları ilə seçiliblər. Belə qadınlardan biri də Zərifə Salahovadır. O, 1932-ci il fevralın 2-də Bakı şəhərində dövrünün nüfuzlu ziyalısı olan Teymur Salahovun ailəsində doğulub. Azərbaycana dünya şöhrətli rəssam Tahir Salahov, rəssam-kallioqraf Sabir Salahov, sənətşünas Mahir Salahov, ədəbiyyatçı Leyla Salahova kimi şəxsiyyətlər bəxş edən bir ailədə böyüyən Zərifə Salahova hələ gənclik illərindən ictimai həyatda fəallığı ilə seçilib. Mətbuat orqanlarında, Sumqayıt Şəhər Partiya Komitəsində müxtəlif vəzifələrdə çalışıb. Moskva şəhərində ali partiya məktəbini bitirdikdən sonra Sumqayıt Şəhər Partiya Komitəsinin ikinci katibi, Azərbaycan KP MK-nın təşkilat partiya işi şöbəsində bölmə müdiri vəzifəsində işləyib. Zərifə xanım incəsənətin, mədəniyyətin, ədəbiyyatın təbliği sahəsində mühüm xidmətlər göstərib, nadir formatlı kitablar toplayıb nəşr etdirərək nəcib bir işlə məşğul olub.

Ərəb xilafətinin parçalandığı dövrdə yeni yaranan feodal dövlətləri bir-biri ilə ərazi üstündə çəkişirdilər. Bundan istifadə edən feodallar mülkün sahibi tabeliyində olan torpaqları müstəqil idarə etməyə cəhd edir və müstəqil olmağa çalışırdı. Belə mülk sahiblərindən biri də Əmir Əbu Duləf idi. Əbu Duləf adına ilk dəfə IX-X əsrlər ərəb müəlliflərinin əsərlərində rast gəlinir. Duləfilər xanədanı Həmədanla İsfahan arasında olan yerlərə sahib idi.

Naxçıvan Kəmaləddin Naxçıvani, Nəcməddin Naxçıvani, Nəsirəddin Tusi, Hinduşah Naxçıvani, Məhəmməd Naxçıvani, Sadiq bəy Ordubadi, Baba Nemətullah Naxçıvani, Fəzlullah Nəimi kimi alim və mütəfəkkirlərin yetişib formalaşdığı yurd yeridir. Bu yazımızda sizə onların götürdükləri təxəllüs, nisbə, ad və titullardan söhbət açacağıq.
Təxəllüs nədir? Təxəllüs (ərəbcədən tərcüməsi, təxmis edilmiş, yəni götürülmüş ad), adətən, şairlərin, yazıçıların, rəssamların və digər yaradıcı sənət adamlarının işlətdikləri obrazlı ləqəbdir. Təxəllüslər müxtəlif şəraitdə meydana çıxır. Naxçıvanın tarixinə, ədəbiyyatına müraciət etdikdə bu torpaqda yaşayan bir çox mütəfəkkirin “Naxçıvani” təxəllüsünü götür­düyünü görürük.
Naxçıvanilər və Hinduşahlar. Mirzə Məhəmməd Haşim ibn Müseyib Naxçıvani, İzzəddin Naxçıvani Əbülfəzl Dövlətşah ibn Səncər Abdulla əs-Sahibi ən-Naxçıvani, Əkmələddin Naxçıvani, Fəxrəddin Hinduşah Naxçıvani, Məhəmməd Hinduşah Naxçıvani, Baba Nemətullah Naxçıvani, Molla Məhəmməd Naxçıvani, Mirzə Məhəmməd Haşim ibn Müseyib Naxçıvani, Fazil Naxçıvani və başqaları “Naxçıvani” titulunu daşıyan görkəmli şəxsiyyətlərdir. Bu təxəllüs onlar tərəfindən hansı məkandan gəldikləri, harada doğulduqları bütün cahana agah olsun deyə qəbul edilib.

Muxtar respublikamızda fəaliyyət göstərən muzeylərə sakinlər tərəfindən eksponatların təqdim edilməsi bir ənənəyə çevrilməkdədir. Bu, qədim tariximizi özündə yaşadan muzeylərimizin zənginləşdirilməsində, belə mədəniyyət müəssisələrinə ziyarətçi axınının gücləndirilməsində, xalqımızın öz təfəkkür süzgəcindən keçirməklə yaratdığı müxtəlif əl işlərinin mühafizə edilib gələcək nəsillərə ötürülməsində mühüm rol oynayır. Növbəti belə bir tədbir Ordubad Rayon Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyində keçirilib.
Ordubad rayon sakinləri Zenfira Quliyeva və Əyyar Səfərov tərəfindən muzeyə yundarağı, su kuzəsi, müxtəlif küplər, mis qablar, neft lampası, toxuculuq məmulatları və sair olmaqla, 18 eksponat verilib.

Yola saldığımız 2016-cı ildə muxtar respublikada mədəniyyətin inkişafı təmin edilmiş, silsilə tədbirlər keçirilmiş, tarixi-mədəni irsimizin qorunub-yaşadılması qayğısına qalınmışdır. Aparılan quruculuq işləri zamanı yeni mədəniyyət obyektləri də istifadəyə verilmiş, tarixi abidələrimiz bərpa olunmuşdur.

Fevralın 26-da Avropa Azərbaycan Cəmiyyəti Parisdə Xocalı soyqırımı qurbanlarının xatirəsinə həsr edilən musiqi proqramı təqdim edəcək.

Serqqapisi.az xəbər verir ki, bu barədə məlumatı Avropa Azərbaycan Cəmiyyəti özünün "Facebook" səhifəsində yerləşdirib.

  Xocalı soyqırımının 25-ci ildönümü ilə əlaqədar təqdim ediləcək musiqi proqramında Nəzrin Rəşidova (skripka), Lionel Andrey (klarnet) və “CHAGALL” kvarteti çıxış edəcək.

İslam Səfərli şeirində Naxçıvan

Bu gün görkəmli şair İslam Səfərlinin anadan olmasının 94-cü ildönümüdür. O, 1923-cü il fevral ayının 12-də Naxçıvanın Şəkərabad kəndində anadan olmuşdur. İslam Səfərli ilk təhsilini həmin kənddə almış, sonra Naxçıvan şəhərindəki 1 nömrəli məktəbdə oxumuşdur. Müharibə illərində 416-cı atıcı diviziyanın sıralarında şərəfli döyüş yolu keçən İslam Səfərli azərbaycanlıların alman faşizminə qarşı mübarizədə göstərdikləri şücaəti şair və publisist kimi vəsf etmişdir.

Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin “İslam Səfərlinin 90 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında” 2013-cü il 18 yanvar tarixli Sərəncamında deyildiyi kimi: “17 yaşında ədəbi yaradıcılığa başlayan İslam Səfərli böyük bir yaradıcılıq yolu keçmiş, Azərbaycan ədəbiyyatının və mədəniyyətinin inkişafında mühüm rol oynamışdır. İslam Səfərlinin mükəmməl bədii obrazlılığı ilə seçilən poeziyası bitkin vətənpərvərlik nümunəsidir. Nəğməkar şairin poetik nümunələrinə məşhur bəstəkarlarımız tərəfindən 200-ə yaxın mahnı bəstələnmişdir. Bu mahnılar bu gün də öz populyarlığını itirməmişdir. Bir-birindən maraqlı poemalar müəllifi kimi Azərbaycan ədəbiyyatında özünəməxsus yer tutan İslam Səfərli dramaturq kimi də böyük uğurlar qazanmışdır. Onun pyesləri dəfələrlə Azərbaycan Akademik Milli Dram Teatrında və Naxçıvan Dövlət Musiqili Dram Teatrında səhnəyə qoyulmuşdur. İslam Səfərlinin müxtəlif vaxtlarda qələmə aldığı şeir və poemaları, dram əsərləri, oçerk, novella, libretto və kino ssenariləri, rus və türkdilli klassiklərin əsərlərindən etdiyi tərcümələr onu öz dövrünün böyük ədibi kimi məşhurlaşdırmışdır”.

Muxtar respublikamızda fəaliyyət göstərən muzeylərin bələdçiləri üçün seminar-treninq­lərin keçirilməsi davam etdirilir. Növbəti belə tədbirin ünvanı Naxçıvan Dövlət Tarix Muzeyi olub.
Naxçıvan Muxtar Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə keçirilən seminar-treninqi giriş sözü ilə açan Naxçıvan Dövlət Tarix Muzeyinin direktoru, Naxçıvan Muxtar Respublikasının Əməkdar mədəniyyət işçisi Nizami Rəhimov bildirib ki, muxtar respublikamızda muzey fəaliyyətinin yüksək səviyyədə təşkil edilməsinə göstərilən qayğını müxtəlif istiqamətlərdə görmək olar. Belə mədəniyyət müəssisələri üçün müasir tələblərə cavab verən yeni binalar inşa olunur, onların maddi-texniki bazası möhkəmləndirilir. Muzeylərimizə ixtisaslı bələdçilərin işə götürülməsi diqqət mərkəzində saxlanılır.

Müxtəlif vaxtlarda Orbad, Urdubad, Orduvad və sair adlandırılan Ordubad Naxçıvan torpağının ən gözəl məkanlarındandır. Tədqiqatçı Ə.Hüseyni isə bu toponimin əvvəl “Ordubad” adlanıb “Bəyin qalası” mənasını verdiyini bildirir. Ancaq bu toponimlə bağlı əslən ordubadlı olaraq bir çox fərqli fikirlər eşidə-eşidə böyümüşəm. Ordubadın möcüzəli təbiəti, sirli aləmi və təbii gözəlliyi XIX-XX əsrlərdə buraya səyahət etmiş bir sıra səyyahları da təəccübləndirmişdir.

Naxçıvan Muxtar Respublikası Rəssamlar Birliyinin Bəhruz Kəngərli adına Sərgi Salonunda rəssam Kirman Abdinin Məmməd Araz poeziyasına həsr etdiyi qrafika janrında çəkdiyi əsərlərinin əsasında çap olunmuş “Məmməd Araz qrafik albomu”nun təqdimat mərasimi keçirilib.

Tədbirdə çıxış edən birliyin sədri, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar rəssamı Ülviyyə Həmzəyeva bildirib ki, Məmməd Araz yaradıcılığı Kirman Abdin üçün hər zaman maraqlı olub. O, Məmməd Araz yaradıcılığına 3 aspektdən yanaşıb, bu görkəmli şairi həyata gülən, həyatda qəm çəkən və həyatda düşünən aspektdə göstərməyə çalışıb. Onun üçillik zəhmətinin bəhrəsi hədər getməyib. Şairin odda qovrulmuş misralarının hərarətini rəssam bədii təxəyyülü ilə duyub, gözəl tablolar yaradıb və məqsədinə nail olub. Kirman Abdinin bədii axtarışları və Məmməd Araz poeziyası ilə üst-üstə düşən, bədii estetikliyi ilə diqqəti cəlb edən “Dünya heç kimin”, “Şəhriyar gəlmədi”, “Qayalara həkk olmayan söz itər, Bu bahardan o bahara iz itər” və digər tablolarda Məmməd Araz poeziyasının nəhayətsizliyini və rəssam təxəyyülünün çalarlarının vəhdətini görmək və sezmək mümkündür.

Naxçıvan şəhərindəki Gənclər Mərkəzində Naxçıvan Muxtar Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə uşaq musiqi, incəsənət və bədii sənətkarlıq məktəblərinin şagirdləri arasında növbəti “Lira” musiqili-intellektual oyunu keçirilib.
Oyun başlanmazdan əvvəl komandalar arasında seçim turunun keçirilməsi haqqında məlumat verilib. Bildirilib ki, burada ən çox bal toplayan 4 komanda, II mərhələdə isə 3 komanda iştirak edəcək. Hər mərhələdə iştirakçılara 25 sual veriləcək və ən çox bal toplayan komandalar oyunun əsas turunda iştirak etmək hüququ qazanacaqlar.
Oyunda “Turan” (Babək Rayon Uşaq Musiqi Məktəbi), “Rast” (Şərur Rayon Çərçiboğan Kənd Uşaq Musiqi Məktəbi), “Segah” (Kəngərli Rayon Çalxanqala Kənd Uşaq Musiqi Məktəbi), “Alleqro” (Naxçıvan Şəhər Uşaq İncəsənət Məktəbi), “Əlincə” (Culfa Rayon Bənəniyar Kənd Uşaq Musiqi Məktəbi), “Xəmsə” (Naxçıvan Şəhər Ə.Cavid adına Uşaq Musiqi və Bədii Sənətkarlıq Məktəbi), “Arazbarı” (Şərur Rayon Yuxarı Daşarx Kənd Uşaq Musiqi Məktəbi) komandaları yarışıb.

Ötən il yaradılmasının 35 illiyi qeyd olunan Şərur Rayon Xalq Teatrının muxtar respublikada teatr sənətinin inkişafında və təbliğində özünəməxsus yeri vardır. Teatr bu illər ərzində hazırladığı müxtəlif məzmunlu tamaşalarla rayon sakinlərinin estetik zövqünün formalaşmasında, gənc nəslin milli dəyərlər ruhunda tərbiyəsində, insanların asudə vaxtının mənalı və səmərəli keçirilməsində əhəmiyyətli rol oynayıb. Xalq teatrının “Hekayəti-Müsyö Jordan və Dərviş Məstəli şah”, “Çimnaz xanım yuxudadır”, “Quyruqlu ulduz”, “Rəhmə gəl, mələyim”, “Qısqanc ər”, “Ac həriflər”, “Yuxu” və başqa tamaşaları teatrsevərlər tərəfindən rəğbətlə qarşılanıb.
Görkəmli dramaturq Nəcəf bəy Vəzirovun “Dələduz” kiçikhəcmli komediyası ədibin vəfatından sonra onun arxivindən tapılaraq 1954-cü ildə ilk dəfə nəşr edilib. Fransız xalq dramı olan “Cənab Pantelen” əsərinin süjet xəttindən iqtibas edilən “Dələduz” komediyasının mövzusu tacir həyatından götürülüb. Lakin komediyada milli kolorit də nəzərə alınıb. Tacir mühitindəki fırıldaqçılığın ifşası komediyanın əsas ideyasını təşkil edir.

Təqdimat mərasimini giriş sözü ilə AMEA Naxçıvan Bölməsinin sədri, akademik İsmayıl Hacıyev açaraq bildirib ki, Naxçıvan ərazisi tarix və mədəniyyət abidələri ilə çox zəngin olan bir diyardır. Belə abidələrdən Möminə xatın, Yusif Küseyir oğlu, Darkənd türbələrini, Əlincəçay xanəgahını, Qarabağlar Türbə Kompleksini və onlarla nadir sənət incilərini qeyd edə bilərik. Həmin abidələr içərisində Gülüstan türbəsinin öz yeri və mövqeyi var. Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin “Gülüstan türbəsinin bərpası və tədqiq edilməsi haqqında” 7 oktyabr 2015-ci il tarixli Sərəncamına uyğun olaraq Gülüstan türbəsi tədqiq və bərpa edilib.

Naxçıvanın bir sıra kəndlərində və Naxçıvan şəhərində fеvral ayında, yəni “qışın оğlan çağında”, “kiçik çillə tüğyan еdən vaxt” xalq arasında “Xıdır Nəbi” adı ilə bilinən mərasim qеyd еdilir. Tоplanmış еtnоqrafik matеriallara əsaslanaraq dеmək оlar ki, bayram Xızır Pеyğəmbərin şərəfinə kеçirilir.

Xızır Pеyğəmbər ən çоx çətinlik anında insanlara yardıma gəlir. Qədim Azərbaycan və Anadоlu türklərinin inamına görə, qışın çətin dövründə, hazırlanmış qida, yanacaq və yеm еhtiyatının azaldığı vaxt Xızır Pеyğəmbərin çağırılması оnun yardımına böyük еhtiyacla bağlıdır. Qışın ağırlığını bilən xalq darda qalanlara yardıma çatan Xızır Pеyğəmbəri çağırmaq üçün оnun şərəfinə mərasim kеçirir. Еtnоqrafik matеriallara əsaslanaraq dеmək оlar ki, bayram kiçik çillənin 10-cu günü, yəni fеvralın 9-da qеyd оlunur. Bir məsələ xüsusi qеyd еdilməlidir ki, Naxçıvan şəhərində yanlış оlaraq mərasim İslamla əlaqələndirilərək kiçik çillənin ilk cümə axşamında qеyd edilir. Hətta xalq arasında “bəylərin xıdırı”, “nökərlərin xıdırı”, “rəiyyətin xıdırı” dеyə mərasimin üç cümə axşamı qеyd еdildiyi də söylənməkdədir. Ədəbiyyat matеriallarına söykənərək dеmək оlar ki, şimal yarımkürəsinin bir sıra xalqlarında fеvralın 9-u və 10-da buna bənzər mərasimlər vardır. Həmin mərasimlərdə məqsəd istiliyi çağırmaq, qışı yоla salmaqdır. Hətta gеniş mеydanda qışın müqəvvasını düzəldib yandırırlar. Dеməli, mərasim müəyyən cəhətdən bəşəri xaraktеr daşımaqla sırf astrоnоmik məsələlərlə bağlıdır. Yəni bu, sabit vaxta malikdir.

Yeni nəşrlərdən olan “Gülüstan türbəsi”, “Naxçıvan dünya mətbuatında” kitabları və “Məmməd Araz qrafik albomu” muxtar respublikanın tarixi və mədəniyyətinin təbliği baxımından əhəmiyyətli mənbələrdirlər.

Naxçıvan Muxtar Respublikası Mədəniyyət və Turizm, Təhsil nazirliklərinin tədbirlər planına əsasən muxtar respublikada fəaliyyət göstərən orta ümumtəhsil məktəblərinin şagirdləri arasında 1 noyabr 2016-cı il tarixdə start verilmiş “Naxçıvan – doğma yurdum” mövzusunda müsabiqədə Naxçıvan şəhəri və muxtar respublikanın bütün rayonları üzrə 186 məktəbli iştirak edib.
Müsabiqəyə qədim diyarımızın təbiəti, Naxçıvanın tarix və memarlıq abidələri, şəhər və kəndlərimizin abadlıq və quruculuq həyatını əks etdirən mövzularla bərabər, bu yurdun mərd və mübariz insanlarının əks olunduğu rəsmlər də təqdim edilmişdi.

Rəqslər bilavasitə xalq musiqisi zəminində yaranıb və inkişaf edib. Əsrlərin sınağından keçmiş Azərbaycan xalq rəqsləri daim inkişafda olub, öz məna və vüsətini, forma və məzmununu dəyişib, təravətlənib.
Ölkəmizin elə bir bölgəsi tapılmaz ki, orada xalq rəqslərimiz sevilməsin, onlardan istifadə olunmasın. Xalq şənliklərini, toy mərasimlərini, bayramları rəqssiz təsəvvür etmək mümkün deyil. Rəqslərimiz ürkək baxışlarla, odlu qəlblərlə, çevik gəzişmələrlə, zərif qollarla, oynaq hərəkətlərlə daha da mənalıdır.
Alimlər Nuhun torpaq üzərinə çıxdığı Gəmiqayada, Bakının yaxınlığındakı Qobustanda qədim rəqslərdən xəbər verən qaya təsvirlərini – rəqs edən fiqurları aşkara çıxarıblar. Bu tapıntı bir qaynaqda belə ifadə olunur: “Uzaq keçmişin rəssamı bu rəsm təsvirini, təqribən, səkkiz-on min il bundan əvvəl yaradıb”.
Belə fərz edilir ki, qədim dövrün rəqsləri yalnız mərasim xarakterli rəqslər olub. Rəqs heç də tamaşa edilmək üçün deyildi, əksinə, müəyyən bir mərasimin vacib elementi kimi lazım gəlirdi.
Qədimdə dünyanın bir çox yerlərində oda, atəşə pərəstiş edilsə də, bu pərəstişkarlıq Şərq aləmində, eləcə də Azərbaycanda daha geniş yayılmışdı. Burada müxtəlif adət-ənənələr və rəqslər oda həsr edilər, tonqallar yandırılar, mərasim mahnıları və rəqslər icra olunar, odun gücünə inanan insanlar tonqal qalayıb onun ətrafına toplanaraq rəqs edərdilər.

Cəlil Məmmədquluzadə adına Naxçıvan Dövlət Musiqili Dram Teatrında Əli Əmirlinin “Onun iki qabırğası” adlı komediyasının məşqlərinə başlanılıb.

Tamaşanın quruluşçu rejissoru Xalq artisti Kamran Quliyev, quruluşçu rəssamı Naxçıvan Muxtar Respublikasının Əməkdar rəssamı Əbülfəz Axundov, musiqi tərtibatçısı Azərbaycan Respublikasının Əməkdar mədəniyyət işçisi İmamqulu Əhmədovdur.
Yeni tamaşada rolları Azərbaycan Respublikasının Əməkdar artistləri Əbülfəz İmanov və Behruz Haxverdiyev, aktyor və aktrisalar Zəminə Baxşəliyeva, Nurbəniz Niftəliyeva, Zakir Fətəliyev və Nazlı Hüseynquluyeva ifa edirlər. Komediyanın premyerası mart ayının sonlarında nəzərdə tutulub.
Qeyd edək ki, bu tamaşa ilə bərabər, Naxçıvan Dövlət Musiqili Dram Teatrında Tofiq Seyidovun rejissorluğu ilə Moris Meterlinqin “Göy quş” əsərinin də məşqləri davam edir. Hər iki tamaşa teatrın builki repertuarına salınıb. Bundan başqa, teatrsevərlər bu il Məmməd Səid Ordubadinin “Qılınc və qələm” əsəri və Hüseyn Cavidin “İblis” dramı əsasında səhnələşdirilən tamaşalara da baxa biləcəklər.

Səməd Canbaxşıyev

1924-cü ildə yaradılan Naxçıvan Dövlət Tarix Muzeyi ötən illər ərzində formalaşaraq xeyli zənginləşdirilib. Hazırda muzeyin fondunda 49 minə yaxın eksponat var. Onların 34 mindən çoxu əsas fondlarda mühafizə olunur. Muzeyin zəngin və çoxçeşidli kolleksiyaları içərisində rəsm əsərləri xüsusi yer tutur. Muzeyin fondunda 150-yə yaxın rəsm əsəri qorunub saxlanılır və onların da bir qismi ekspozisiyada nümayiş etdirilir. 

Görkəmli Xalq rəssamları Tahir Salahovun, Toğrul Nərimanbəyovun, Naxçıvan Muxtar Respublikasının Əməkdar incəsənət xadimi Şamil Qazıyevin, rəssamlardan Eyyub Hüseynovun, Davud Kazımovun, Yuran Məmmədovun və digərlərinin əsərləri muzeyə gələn tamaşaçıların marağına səbəb olur.

“Atasının, anasının əlini öpdü, halallaşdı, “salamat qalın!” – dedi. Təpəgözün olduğu Salaxana qayasına gəldi”.
Sivilizasiyasının ilkinliyini bu gün də qoruyub saxlayan çoxlu sayda tarixi abidələr var ki, onlardan biri də mağaralardır. Azərbaycanda belə mağaraların sayı kifayət qədərdir. Böyük və Kiçik Qafqaz sıra dağlarının ətəklərində, Naxçıvan Muxtar Respublikasında, Kəlbəcər, Zəngilan, Gədəbəy, Göygöl, Şamaxı və Füzulidə aşkar edilmiş mağaraların yaşı minilliklərə gedib çıxır.
Naxçıvan Muxtar Respublikasında yerləşən, qədim tarixi abidəmiz olan, “Kitabi-Dədə Qorqud”un “Basatın Təpəgözü öldürdüyü boyu”nda adıçəkilən Salaxana mağarası da bunlardan biridir.
AMEA-nın müxbir üzvü, mərhum Səfərəli Babayevin müəyyən etdiyi indiki Babək və Şərur rayonlarının qovuşduğu ərazidə yerləşən Salaxana mağarası Naxçıvanın qədim tarixinə nəzər salmaq üçün güzgüdür.
Bəzi tədqiqatçıların fikrincə, “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanında Təpəgözün iki mağaradan – böyük və kiçik mağaralardan istifadə etdiyi göstərilir. Akademik İsa Həbibbəyli bu barədə yazır: “Kitabi-Dədə Qorqud”un həmin boyundakı Basatın oturduğu, yəni yaşadığı yurd kimi təsvir edilən Günortac yer adının da Salaxana – Qazma mağaraları ərazisinə yaxın olması bu ehtimalı daha da dərinləşdirir. Çox ehtimal ki, Salaxana qayası, bütövlükdə, Təpə­gözün oğuzların arasından qovularkən gəlib yerləşdiyi “uca dağ məskəni” olan ərazinin ümumi adıdır”.

Ötən şənbə günü “Gənclik”Xalq Teatrı Naxçıvan şəhərindəki Zabitlər evində yazıçı-dramaturq Məhərrəm Əlizadənin “Şeyx Rəhmətullah” komediyasının motivləri əsasında hazırlanmış “Qəşəmin yuxusu”tamaşasını əsgər və zabitlərə təqdim edib.
Tamaşadan əvvəl bildirilib ki, Naxçıvan şəhərində fəaliyyət göstərən “Gənclik” Xalq Teatrı 1973-cü ildən Naxçıvan Şəhər 1 nömrəli Mədəniyyət Evində dram dərnəyi kimi fəaliyyətə başlayıb, 1978-ci ildə kollektivə xalq teatrı statusu verilib. Teatrın səhnəsində müxtəlif illərdə maraqlı səhnə əsərləri oynanılıb. “Ezop”, “Bəxtsiz cavan”, “Ölülər”, “Kamança”, “Ana”, “Məhəbbət nişanəsi”, “Durna”, “Yollara iz düşür”, “Vaqif” və başqa pyeslər tamaşaçılar tərəfindən rəğbətlə qarşılanıb. Teatrın səhnəsində vaxtilə maraqlı obrazlar yaratmış aktyor və aktrisaların çoxu Azərbaycan Respublikasının və Naxçıvan Muxtar Respublikasının fəxri adlarına layiq görülməklə bu gün də teatr səhnəmizə öz töhfələrini verirlər. Xalq teatrının kollektivi müxtəlif illərdə ölkəmizin paytaxtı Bakı şəhərində, respublikanın Mingəçevir, Şamaxı, Qazax, Zaqatala və digər rayonlarında qastrol səfərlərində olub.

Xalqımızın ümummilli lideri Heydər Əliyevin “Azərbaycanın incisi” adlandırdığı Ordubad təkcə təbii gözəllikləri, relyefi, flora və faunası ilə deyil, həmçinin tarixilik və memarlıq baxımından ekzotik abidələri ilə göz oxşayır. Ordubadın elə məhəlləsi yoxdur ki, orada tarixin sirli nəfəsi duyulmasın. Qoca və əsrarəngiz çinarlar keşiyini çəkir bu diyarın…
Ordubad ərazisində orta əsrlərə aid Cümə məscidi, Qeysəriyyə, Eyvaz türbəsi, Zorxana və sair tarixi-memarlıq abidələri var. Bu abidələr Azərbaycan memarlığının dəyərli nümunələri, möhtəşəm sənət əsərləridir.

Eyvaz türbəsi

Belə abidələrdən olan Ordubad şəhərinin cənub hissəsində, Pir Eyvaz qəbiristanlığının şimal tərəfində yerləşən, el arasında “Eyvaz türbəsi” adı ilə tanınan memarlıq abidəsi xüsusilə diqqətimizi cəlb etdi.

Naxçıvan Dövlət Uşaq Teatrında Naxçıvan Muxtar Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin Gənclər Təşkilatı 2 fevral – Gənclər Günü münasibətilə tədbir keçirib.
Tədbir Naxçıvan Dövlət Uşaq Filarmoniyasının Xalq çalğı alətləri ansamblının ifa etdiyi “Çahar­­gah” rəngi ilə başlayıb, ümummilli lider Heydər Əliyevin gənclər haqqında dediyi fikirlər səsləndirilib: “Hər bir xalq özünün xoşbəxt gələcəyə olan ümidlərini, ilk növbədə, gənc nəsillə bağlayır. Gənc nəslin vətənpərvərlik ruhunda tərbiyə olunması onun mənsub olduğu xalqın rifahının, ölkənin çiçəklənməsinin rəhnidir. Bu gün iftixar və qürur hissi ilə bildirmək istəyirəm ki, müasir Azərbaycan gəncliyi milli-mənəvi dəyərlərimizi, doğma ana dilimizi, ata-babalar­dan qalan gözəl adət-ənənələrimizi göz bəbəyi kimi indi də qoruyub yaşadır”.
Naxçıvan Muxtar Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi Aparatının Yaradıcı gənclərlə iş üzrə baş məsləhətçisi, nazirliyin Gənclər Təşkilatının sədri Pərvin Həsənov çıxış edərək bildirib ki, müstəqil ölkəmizin hər yerində olduğu kimi, Naxçıvan Muxtar Respublikasında da gənc nəsil hərtərəfli qayğı ilə əhatə edilib. Muxtar respublikada gənclər üçün yeni mərkəzlərin, kitabxanaların, olimpiya-idman komplekslərinin tikilərək istifadəyə verilməsi regionumuzda onlara göstərilən qayğının ifadəsidir. Bütün bu işlərin görülməsində əsas məqsəd sağlam, müasir biliklərə yiyələnmiş, dünyada ölkəmizi layiqincə təmsil edə biləcək gənc nəslin formalaşdırılmasıdır.
Tədbirin bədii hissəsində Naxçıvan Dövlət Uşaq Filarmoniyasının konserti olub. Filarmoniyanın Xalq çalğı alətləri ansamblının ifasında səslənən mahnılar, muğamlar, rəqslər tədbir iştirakçılarında xoş əhval-ruhiyyə yaradıb. Azərbaycan bəstəkarları Şəfiqə Axundova, Rauf Hacıyev, Polad Bülbüloğlu, Mehriban Əhmədova və başqalarının mahnılarının ifasından sonra səhnədə Naxçıvan Dövlət Uşaq Filarmoniyasının rəqs qrupunun şən rəqsləri konsert proqramına rəngarənglik gətirib.

Əli Rzayev

Bu yaxınlarda Bakıda “Elm və təhsil” nəşriyyatında Azərbaycanın görkəmli maarifçi-ziyalısı, yazıçı-publisist, eyni zamanda folklorşünas və tərcüməçi Eynəli bəy Sultanovun (1866-1935) publisistik yaradıcılığı küll halında nəşr olundu. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının vitse-prezidenti, AMEA-nın Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun direktoru, akademik İsa Həbibbəylinin tərtib etdiyi və nəşrə hazırladığı, Eynəli bəy Sultanovun tədqiqatçısı Elxan Məmmədovun redaktoru olduğu “Eynəli bəy Sultanov: Publisistika” kitabında görkəmli publisistin müxtəlif illərdə qələmə aldığı, dövrünün ayrı-ayrı qəzet və jurnallarında dərc olunan məqalələri toplanmışdır. Qeyd edək ki, Eynəli bəy Sultanov Azərbaycan, fars, ərəb, yunan, latın və rus dillərini mükəmməl bilirdi. Onun qəzetçilik fəaliyyətinin böyük bir qismini də Tiflisdə və Bakıda nəşr olunan rusdilli mətbuatda çap olunan məqalələri təşkil edir. Haqqında danışdığımız kitabda da məhz Eynəli bəy Sultanovun rus dilində nəşr olunan məqalələri toplanmışdır.

Kitab haqqında danışmazdan əvvəl bildirək ki, E.Sultanov 1887-ci ildən başlayaraq dövrünün mətbuat orqanları ilə əməkdaşlıq etmişdir. Çox güclü publisist olan E.Sultanov haqqında aşağıdakı bir fikri xatırlatmaqla onun hansı səviyyəli mətbuat insanı olduğunu təsəvvür edə bilərik. XIX əsrin sonları, XX əsrin əvvəllərindəki ədəbi-mədəni mühitin əhatəli tədqiqatçılarından olan Aida Feyzullayeva E.Sultanovdan bəhs edərkən qeyd edir ki, “Şübhəsiz, bu istedadlı jurnalistin fəaliyyətini nəzərə almadan XX əsrin ilk 20 illiyinə qədər demokratik Azərbaycan publisistikasının keçirdiyi inkişaf yolunu təsəvvürə gətirmək çətindir”.

Xəbər verdiyimiz kimi, Rusiyanın Xalq artisti, tanınmış xoreoqraf Dikalu Muzakayev ötən həftə Naxçıvanda səfərdə olub. Səfərin son günü Şərurda yallı ansambllarının və folklor qruplarının rəqslərini izlədikdən sonra onunla görüşüb təəssüratlarını öyrəndik:

– Səhv etmirəmsə, bu, sizin Naxçıvana ilk səfərinizdir. Buraya gəlməmişdən əvvəl Naxçıvan haqqındakı təsəvvürləriniz necə idi?
– Buraya səfər etməmişdən Naxçıvanın Azərbaycanın əsas hissəsindən ayrı düşdüyü, buranın xüsusi statusu, yəni muxtariyyəti haqqında məlumatım var idi. Həmçinin Naxçıvan adının Nuh Peyğəmbərlə bağlı olan maraqlı tarixi mənim diqqətimi cəlb edib. Diyarınız çox maraqlıdır. Xüsusən buradakı mədəni inkişafın səviyyəsi çox yüksəkdir. Əlbəttə, hər bir insanın təbiətində onun xalqına yüksək hörmət bəslənilməsi istəyi vardır. Bu, təbiidir. Amma deyə bilərəm ki, bunun yolu mədəni əlaqələrdən keçir. Məhz başqa xalqların mədəniyyətinin öyrənilməsi və öz mədəniyyətinin digər xalqlara tanıdılması bunun ən asan yoludur. Bu mənada, bir çox mədəniyyətlərin kəsişdiyi bir nöqtədə region ölkələrinə Azərbaycanın milli mədəniyyətinin tanıdılması baxımından Naxçıvanın mövqeyini yüksək qiymətləndirirəm. Mədəniyyət baxımından Naxçıvanın blokadada yaşamadığını düşünürəm. Naxçıvanlılar niyə blokadada yaşamalıdırlar? Bu, tarixi ədalətsizlikdir.

Yaxın Şərqin mühüm mədəniyyət mərkəzlərindən biri olan Azərbaycan ərazisi qədim və orta əsrlər zamanı yaradılmış tarix-mədəniyyət abidələri, o cümlədən müxtəlif təyinatlı memarlıq nümunələri ilə çox zəngindir. Ərazidə qədimdən memarlıq sahəsində başlanan inkişaf orta əsrlər zamanı özünün yüksək səviyyəsinə çatmışdır. VII yüzilliyin ortalarından başlayaraq islamlaşan Azərbaycanda bütün qurucu­luq işləri, o cümlədən memarlıq abidələri özündə yerli türk ənənələrini saxlamaqla bərabər, həm də islami xarakter daşımağa başlamışdır.
Memarlıqda yaranan qədim ənənələri qoruyub saxlayan və yaradıcılıqla inkişaf etdirən orta əsr Azərbaycan sənətkarları yaranmış yeni şəraitdə bu ənənələri ümum­islam mədəniyyətinə xas çalarlarla bacarıqla zənginləşdirmiş, onların sintezinə nail olmuş, nəticədə, Azərbaycan memarlığı abidələri həm də ümumislam mədəniyyətinin tərkib hissəsinə çevrilmişdir. Məhz bütün bunları nəzərə alaraq Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev 2017-ci ilin Azərbaycan Respublikasında “İslam Həmrəyliyi İli” elan edilməsi haqqında 10 yanvar 2017-ci ildə imzaladığı Sərəncamın preambula hissəsində qeyd etmişdir ki, “Azərbaycan uzun əsrlərdən bəri İslam sivilizasiyasının mərkəzlərindən biri olmuşdur. O, İslam dininin yayılmasında və eyni zamanda müsəlman intibahının bərqərar olmasında mühüm rol oynamışdır. Bütün bunlar Azərbaycan ərazisində ilk vaxtlardan İslam dininin maddi və qeyri-maddi irsinin formalaşmasına zəmin yaratmışdır”.

Rusiyanın Xalq artisti Dikalu Muzakayev və bəstəkar, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar artisti Vüqar Camalzadə Naxçıvan Muxtar Respublikasına səfərə gəliblər. Səfərin məqsədi Naxçıvan Muxtar Respublikasındakı mədəniyyət müəssisələrinin, rəqs qruplarının fəaliyyəti ilə tanış olmaq, bu sahədə çalışanların yaradıcılıq səviyyəsinin yüksəldilməsinə töhfə verməkdir.

Qonaqlar əvvəlcə Naxçıvan şəhərindəki Heydər Əliyev Muzeyini ziyarət ediblər.
Dünən bəstəkar Vüqar Camalzadə Naxçıvan Muxtar Respublikası Bəstəkarlar Təşkilatının üzvləri ilə görüşüb. O, çıxışında bildirib ki, musiqi folklorunun bir növü də xalq rəqsləridir. Ən qədim tarixi dövrlərdən günümüzə qədər yaşayan Naxçıvan rəqsləri bu regionun spesifik musiqi üslubunu və ifaçılıq ənənələrini özündə əks etdirir. Naxçıvan rəqsləri bütün dövrlərdə folklorşünasların, filoloqların, etnoqrafların, arxeoloqların diqqətini cəlb edib. Bu zəngin irs haqqında müxtəlif məqalələr yazılıb, onların tarixi, etimologiyası, etnoqrafiyası, poetik mətni barədə müəyyən fikirlər irəli sürülüb. Naxçıvan rəqslərinin janr, ifaçılıq, ifadə vasitələri baxımından ən qədim növlərindən biri də “Yallı”dır. Bir çox bölgələrimizdə “Yallı” rəqsi ifa olunmasına baxmayaraq, onun vətəni Naxçıvan hesab edilir. Əbəs deyil ki, əsrlər boyu Naxçıvan istər Qafqaz, istər Yaxın və Orta Şərq, istərsə də Avropa xalqları arasında “yallıların vətəni”, “yallıların məskəni” kimi tanınıb. Ona görə də, demək olar ki, “Yallı” ənənəvi Naxçıvan musiqi irsinin qədim abidəsidir.

Naxçıvan şəhərində fəaliyyət göstərən “Gənclik” Xalq Teatrı Şərur Rayon Mədəniyyət Sarayının səhnəsində yazıçı-dramaturq Məhərrəm Əlizadənin “Şeyx Rəhmətullah” komediyasının motivləri əsasında hazır­lanmış “Qəşəmin yuxusu” tamaşasını teatrsevərlərə təqdim edib.
“Qəşəmin yuxusu” tamaşasındakı hadisələr ötən əsrin 30-40-cı illərində cəhalət və xurafatın hökm sürdüyü bir mühitdə baş verir. Dinin əsl mahiyyətini bilməyən, əhalinin cahil və savadsız təbəqəsinin avamlığından faydalanan və müqəddəs dini dəyərləri anlamayan, insanların sadəlövhlüyündən istifadə edərək öz mənafeyini düşünən Molla Qılınc (Azərbaycan Respublikasının Əməkdar artisti Bəhruz Haxverdiyev) əslində din adamı deyil, fırıldaqçı, yalnız özünü düşünən, dini dəyərləri qazanca çevirən bir tipdir. Əslində, Molla Qılınc M.F.Axund­ov, C.Məmmədquluzadə, N.Vəzirov, Ə.Haqverdiyev və başqa böyük yazıçılarımızın əsərlərində rast gəldiyimiz fırıldaqçılığı din pərdəsi altında həyata keçirən surətlərin xələfidir. Zaman dəyişdikcə bu tiplər də buqələmun kimi sifətlərini dəyişib yeni mühitə uyğunlaşırlar. Molla Qılınc həbsxanadan yenicə azad olunmuş Ataxanı (aktyor Yusif Əliyev) öz təsiri altına salır. Başqa bir mənəvi şikəst Qəşəmdir. Qəşəm (aktyor Akif Əsədov) varına və puluna arxalanaraq çirkin bir əmələ əl atır. Ataxanın arvadı Sərvinazla (aktyor Zülfiyyə Zeynalova) ailə qurmaq istəyir. Tamaşanın başqa qadın surəti İstiqraz (aktyor Maral Rzayeva) da bu hadisələrin iştirakçısıdır. Aktyorlar rollarının öhdəsindən bacarıqla gələrək satirik gülüş yarada biliblər.
Qeyd edək ki, “Qəşəmin yuxusu” tamaşasının quruluşçu rejissoru Akif Əsədov, musiqi tərtibatçısı Azərbaycan Respublikasının Əməkdar mədəniyyət işçisi İmamqulu Əhmədov, rəssamı Günel Mustafayevadır.
Tamaşa alqışlarla qarşılanıb.

Əli Rzayev

Naxçıvan Muxtar Respublikası Rəssamlar Birliyinin Bəhruz Kəngərli adına Sərgi Salonunda Naxçıvan Muxtar Respublikası Gənclər və İdman Nazirliyi və Rəssamlar Birliyinin birgə təşkilatçılığı ilə gənc­lərə vətənpərvərlik hisslərinin aşılanması məqsədilə muxtar respublikada fəaliyyət göstərən ali və orta ixtisas təhsili müəssisələrinin tələbələri arasında “Şəhidlər unudulmaz, hər zaman anılar” adlı rəsm müsabiqəsi keçirilib.
Müsabiqəyə 20 əsər təqdim olunub. Naxçıvan Muxtar Respublikası Rəssamlar Birliyinin əməkdaşı Nizami Alıyev, Gənclər və İdman Nazirliyi Aparatının Gənc­lərlə iş şöbəsinin müdiri Nicat Babayev, “Naxçıvan” Universitetinin prorektoru Əli Yusifov və Naxçıvan Muxtar Respublikası Rəssamlar Birliyinin üzvü Eldar Zeynalov çıxış edərək qalibləri təbrik ediblər.
Müsabiqədə ali təhsil müəssisələri üzrə Naxçıvan Dövlət Universitetinin tələbəsi İsmayıl İsmayıllı qalib adını qazanıb. Bu universitetin digər tələbəsi Çimnaz Gözəlova ikinci, Naxçıvan Müəllimlər İnstitutunun tələbəsi Gülşad Quliyeva üçüncü olublar. Naxçıvan Dövlət Universitetinin tələbələri Günel Abdullayeva, Fəxriyyə Qədimbəyli, “Naxçıvan” Universitetinin tələbəsi Allahqulu Qənbərov isə həvəsləndirici yerlərə layiq görülüblər. Orta ixtisas təhsili müəssisələri üzrə Naxçıvan Dövlət Texniki Kollecinin tələbəsi Axtər Sadiqova müsabiqənin qalibi olub. Kollecin digər tələbəsi Könül Mərdanova və Naxçıvan Tibb Kollecinin tələbəsi Aysun Rzayeva ikinci və üçüncü pillədə qərarlaşıblar.
Qaliblərə təşkilatçıların diplom və hədiyyələri təqdim olunub.

 Ceyhun Məmmədov

Naxçıvan Muxtar Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi tərəfindən qədim tarixə malik eksponatlar – Zoğala yaşayış yerindən tapılmış qolbaq və medalyon AMEA Naxçıvan Bölməsinin muzeyinə hədiyyə olunub.
Bu münasibətlə keçirilən tədbirdə Naxçıvan Muxtar Respublikasının mədəniyyət və turizm naziri Natəvan Qədimova çıxış edərək bildirib ki, bu gün Naxçıvanda 29 muzey fəaliyyət göstərir. Həmin mədəniyyət müəssisələrində xalqımızın tarixini, həyat tərzini, adət-ənənələrini özündə əks etdirən 112 mindən çox maddi-mədəniyyət nümunələri qorunub saxlanılır. Qeyd edilib ki, Naxçıvan Muxtar Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi tariximizin və mədəniyyətimizin yaşadılması istiqamətində işini günün tələbləri səviyyəsində qurmağa çalışır. Nazirlik tərəfindən muzeylərimiz üçün maddi-mədəniyyət nümunələrinin toplanması işi diqqətdə saxlanılır və bu işdə muxtar respublika sakinləri yaxından iştirak edirlər. 2016-cı il ərzində muzeylərə 1500-ə yaxın yeni eksponat daxil olub ki, bu eksponatlar da muzeylərə hədiyyə edilib. Muzeylərə hədiyyə olunan eksponatların nazirlik tərəfindən təqdimatı keçirilib.

Muxtar respublikamızın muzey bələdçiləri üçün seminar-treninqlərin keçirilməsi davam etdirilir. Növbəti belə tədbirin ünvanı “Xan Sarayı” Dövlət Tarix-Memarlıq, Möminə Xatın və Açıq Səma Altında Muzey Kompleksi olub.
Naxçıvan Muxtar Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə keçirilən seminar-treninqdə nazirliyin Mədəni irs və muzey işi üzrə baş məsləhətçisi Qumral Məmiyeva “Muzey bələdçisinin davranış qaydaları” mövzusunda çıxış edib.
Qeyd olunub ki, ötən ildən başlayaraq muzey bələdçiləri üçün seminar-treninqlərin keçirilməsində əsas məqsəd muzeylərdə ekskursiya işinin təşkili ilə bağlı mövcud nöqsan və çatışmazlıqları aradan qaldırmaq, muzey bələdçilərinin nəzəri və praktik bilik səviyyəsini yüksəltməkdir. Keçirilən seminar-treninqlər muzey bələdçiləri üçün faydalı olub, muzey bələdçiləri vəzifə funksiyalarını dərindən öyrənməyə səy göstərməklə yanaşı, muzey işi haqqında ətraflı məlumat alıblar.
Bildirilib ki, muxtar respublikamızda muzey fəaliyyətinin yüksək səviyyədə təşkil edilməsi üçün ardıcıl tədbirlər həyata keçirilir. Muzeylərimiz üçün yeni binaların inşa olunması, onların təmiri, yenidən qurulması və maddi-texniki bazasının möhkəmləndirilməsi işin səviyyəsinin yüksəldilməsinə xidmət edir. Görülən işlər muzey işçiləri qarşısında da mühüm vəzifələr qoyur. Bu gün muzeylərimizdə hazırlıqlı, bilikli, xarici dilləri bilən, işlədiyi mədəniyyət ocağı haqqında ətraflı məlumata malik bələdçilərə ehtiyac çoxdur.

Naxçıvan şəhərindəki Gənclər Mərkəzində Naxçıvan Muxtar Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə uşaq musiqi, incəsənət və bədii sənətkar­lıq məktəblərinin şagirdləri arasında yeni ilin ilk “Lira” musiqili-intellektual oyunu keçirilib.
Oyun başlanmazdan əvvəl Naxçıvan Muxtar Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin əməkdaşı Leyla Əlimərdanova çıxış edərək bildirib ki, Naxçıvan Muxtar Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi tərəfindən “Lira” musiqili-intellektual oyununda muxtar respublikanın uşaq musiqi, incəsənət və bədii sənətkarlıq məktəblərinin hamısının iştirak etməsi nəzərdə tutulub və bununla bağlı qrafik tərtib edilib. Qrafikə əsasən, 2016-2017-ci tədris ili ərzində keçirilən oyunların nəticəsinə görə, I yer tutan komandalar 2017-ci ilin ortalarında keçiriləcək final oyununda iştirak edəcəklər. Bu oyunların keçirilməsində məqsəd şagirdlərin biliyinin artırılmasına, onların intellektual səviyyəsinin yüksəldilməsinə kömək göstərməkdir.

Bu günlərdə yolumu saldığım ünvan məni uşaqlıq çağlarıma apardı. Kəndimizin qış günləri yadıma düşdü. İlin bu mövsümündə xalça toxumaq bir adətə çevrilmişdi. Hələ qoyunlar qırxılandan nənələr, analar yunu yuyub darayır, əyirir, kələfləyir və xalçaçı ustaların ayrı-ayrı bitkilərdən, gül-çiçəkdən, ağac qabıqlarından ipləri boyamaq üçün aldıqları müxtəlif rənglərlə boyayır, yumaq edib qış gecələrinə hazırlıq görürdülər. Kimisi qonşu kəndlərdən çeşni gətirər, kimisi də müxtəlif rəsmləri xalçalara köçürər, üstəlik, təxəyyülündə yaratdığını naxışlara çevirərdi. Beləcə, taxta hanalar, həvələr, kirkitlər növbə ilə evləri gəzər, qonşu, qohum qadınlar, qızlar birlikdə həvəslə yeni “əsərlər yazardılar”. Bütün evləri naxışlı, bahar təravətli, insanların sağlamlığında əhəmiyyət kəsb edən yun xalçalar bəzəyərdi. “Yun xalçaların üzərində iməkləyən, gəzən körpənin gözləri nurlu olar” (Nəsirəddin Tusi).

O illər xəyal etməzdim ki, bir gün Naxçıvanda Dövlət Xalça Muzeyi yaradılacaq və mən də xalçaçılıq mövzusunda yazı hazır­layacağam. Bu düşüncələr içində insan təfəkkürünün qiymətli məhsulu olan xalçalarımıza qoynunda yer vermiş muzeyi dolaşıram. Yadıma “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanı düşür. Dastandan bir cümləni xatırlayıram: “Bayandır xan ildə bir dəfə yığnaq edər, yerə min ipək xalça döşətdirərdi”. Düşünürəm ki, həmin xalçaların içərisində mütləq Naxçıvanda toxunmuş xalçalar da var. Çünki Naxçıvan xalçaları qədim dövrlərdən dünyanı gəzib. Kim bilir… Sadəcə bilirik ki, Azərbaycanın qədim şəhərlərindən biri olan Naxçıvan şəhəri hələ IX-X əsrlərdə xalça və zililəri ilə məşhur idi. Naxçıvan xalçaları Azərbaycan xalça sənətini ənənəvi naxışları və element­ləri, özünəməxsus rəng çalarları ilə xeyli zənginləşdirib. Muzeydə addımlayıram… Keçələr, məfrəşlər, cecim, palaz, xalça, zili, xalılara, onların üzərindəki kodlaşdırılmış naxışlara heyranlıqla baxıram.

Bəzən biz yolu seçirik, bəzən də yol bizi. Hər iki halda heç kim bu yolun uğursuzluğunu istəmir. Elə 1892-ci il yanvarın 22-də Naxçıvanda öz dövrünün qabaqcıl ziyalılarından sayılan Şirəli bəy Kəngərlinin ailəsində dünyaya göz açan oğlana Bəhruz adı verəndə də, heç kəs adı “Xoş gün” kimi tərcümə olunan uşağın otuz ildən sonra məşhur rəssam kimi gözlərini əbədi yumacağını bilmirdi. Hələ körpəlikdə anasını itirən, 9 yaşından isə səhhətində problem yaranan gənc rəssam təhsil sonrası davam edən cəmi 7 illik yaradıcılığı ilə adını Azərbaycanın sənət tarixinə yaza bildi. Məşhur Kəngərlilər nəslinin nümayəndəsi olan görkəmli rəssam Azərbaycan gerçəkliyində ömrün mənasının onun uzunluğundan asılı olmadığını əyani olaraq təsdiqlədi, – desək, heç də səhv etmərik.

Ötən il bu sahədə mühüm işlər görülüb

Başa vurduğumuz 2016-cı il muxtar respublikada bir çox sahələrdə əldə olunmuş uğurlu nəticələrlə xatırlanacaq. Naxçıvanın ictimai-siyasi, iqtisadi və mədəni həyatında baş verən müsbət dəyişikliklər kifayət qədərdir. Ancaq biz bugünkü yazımızda onlardan biri barədə bəhs edəcəyik. Söhbət Naxçıvanın əsrlərdən bəri milli kimliyini özündə yaşadan tarix və mədəniyyət abidələrinə göstərilən qayğıdan, bu sahədə görülmüş işlərdən gedir. Muxtar respublikada tarixi abidələrin bərpası istiqamətində həyata keçirilən tədbirlər son dövrlərdə bütün illəri əhatə edib. Lakin 2016-cı ili digərlərindən fərqləndirməyimiz onunla əlaqəlidir ki, məhz bu ildə bərpa və yenidənqurma işləri aparılan tarixi abidələr turizmin inkişafında əvəzolunmaz rola malikdirlər. Bu abidələri elə bərpa olunma tarixlərinə görə xronoloji ardıcıllıqla oxucularımızın diqqətinə bir daha çatdırmaq istədik.

Belə ki, ötən il fevralın 15-də Şərur rayonunun Xanlıqlar kəndində muxtar respublikada mövcud olan üç “İmamzadə”dən biri – “Parçı İmamzadəsi” deyilən “İmamzadə” istifadəyə verildi. Burada bir haşiyə çıxaraq bildirək ki, İslam dünyasında Məhəmməd Peyğəmbərdən sonra dini rəhbər funksiyalarını yerinə yetirən və məhz bu müqəddəs şəxsiyyətin nəslindən olan şəxslər “İmam” adlandırılıblar. Tarixdən məlumdur ki, şiə imamları Abbasi xəlifələri tərəfindən daim təqib olunub, bu səbəbdən də onların övladları təqibdən yaxa qurtarmaq üçün müxtəlif ölkələrə, eləcə də Azərbaycana pənah gətiriblər. Azərbaycanda Səfəvi dövlətini yaradan Qızılbaş şeyxləri və onların davamçıları şiəlik məzhəbini daha da yaymaq və bu məzhəbin nüfuz dairəsini genişləndirmək üçün şiə imamları ilə bağlı olan ziyarətgahlara diqqətlə yanaşaraq bu qəbirlər üzərində türbələr inşa etdiriblər. Təsadüfi deyildir ki, Naxçıvan ərazisindəki imamzadələr də Səfəvilər dövründə tikilib.

Bunlar yaxşı qazanc yeri də ola bilər

...Bazarda bir nəfərin kisədəki əriştəni götürüb iylədiyini və sonra sakitcə qaytarıb yerinə qoyaraq uzaqlaşmaq istədiyini gördüm. Satıcı o saat, sizin axtardığınızdan da var, – deyərək digər bir kisənin dibində olan qıpqırmızı əriştədən xışmalayıb ona uzatdı. Alıcı ovcuna aldığı əriştəni heç burnuna yaxınlaşdırmadan: – İyinə bax e, – dedi və satıcıdan hamısını çəkməyi xahiş etdi. O, uzaqlaşandan sonra maraqla baxdığımı görən satıcı, – tanıyıram, – dedi. Bakıda yaşayır. Həmişə ocaq əriştəsi alıb aparar. 

Bazarda qarşılaşdığım mənzərə məni bu mövzuda bir yazı hazırlamağa sövq etdi. Kənddə doğulub böyüdüyümdən təmtəraqla əriştəkəsmə mərasimini xatırladım. Yadımdadır, payız vaxtı hamı az qala siyahı tuturdu ki, sabah kim əriştə kəsəcək. Çünki məxsusi əriştəkəsənlər, özəkçilər vardı ki, onlar daha bacarıqla bu işi görürdülər. Əriştə kəsmək xüsusi bir maraq və bacarıq tələb edir. Hər şey qaydasında aparılmasa, əriştə ipdə durmaz, tökülüb zay olar və ya qalın olarsa, dadında fərq olar. Əriştənin xəmiri də xüsusi səriştə ilə yoğurulmalıdır. Xəmir duzlu olmalıdır. Axşamdan, özü də çox bərk yoğurulmalıdır. Üstünə duz səpilib örtülən xəmir sabah erkəndən kündələnir ki, kəsməyə gələnlər yubanmasın, çünki payızın qısa günündə Günəş tez batar, əriştə qurumaz. Bu mərasim xəmirin qədərinə görə, 7-15 adamın gücü ilə həyata keçirilir. Kündələr vərdənə edilib əriştəkəsənlərə verilir, kəsilən əriştə özəkçilərə ötürülür, özəkçi bunu xəlbirin üstündə özəyir ki, əriştənin ətəyi həm nazik olsun, həm də unlu olmasın. Sonra məcməyilərə dairəvi şəkildə qoyulan əriştələr təcili kəndirin üzərinə yan-yana, səliqə ilə sərilir ki, yapışmasın. Əriştə quruyub ipdən yığılandan sonra böyük bir parçanın arasında iki-üç gün saxlanır. Bu, üzərindəki unun əriştəyə hopdurulmasına, artıq unun isə əriştədən tökülməsinə şərait yaradır.

Xalçaçılıq ta qədim zamanlardan Azərbaycanda çox sevilən bir sənət sahəsi kimi bu gün də yaşadılır. Bu incə sənətin nümunələri insanlara gözəllik bəxş edir, onların zövqünü oxşayır. Eyni zamanda xalçalar Azərbaycan mədəniyyəti haqqında, bir növ, informasiya daşıyıcısıdır. Bu sənət nümunələrində istər Azərbaycan təbiətinin əsrarəngizliyi, qeyri-adiliyi, istərsə də bu təbiət daxilində yaşayan Azərbaycan insanının qəlbinin, ruhunun gözəlliyi, incəliyi öz əksini tapıb. 

Muxtar respublikamızda da bu sahədə çalışan insanlar var. Onların əl işləri müxtəlif tədbirlərdə sərgilənir və qiymətləndirilir. Naxçıvan şəhərində xalçatoxuma ilə məşğul olan qadınlardan biri də Züriyyə Musayevadır. Bəhs etdiyimiz mövzu ilə bağlı onunla söhbətləşirik.
Müsahibim deyir ki, orta məktəb illərindən toxuculuğa maraq göstərib. Ancaq o vaxtlar, sadəcə, sapla toxuma növünü bacarıb. Artıq 6-7 il olar ki, xalçatoxuma ilə məşğul olan Züriyyə Musayeva bildirir ki, bu sahədə heç bir yerdə təhsil almayıb. Xalça toxunuşunda bildiklərini nənəsindən öyrənib.

Qədim diyarımız çox zəngin dəyərlərə sahibdir. Bəlkə də, bu səbəbdəndir ki, eyni yurd yerinin sakini olmağımıza baxmayaraq, bəzən bir bölgəmizə məxsus olan bir çox adət-ənənələrdən digər bölgə xəbərsiz şəkildə yaşayır. Bəzən, sadəcə, bir təsadüf nəticəsində tanış olduğumuz həmin adətlər mütləq diqqətimizi çəkir. Elə həmin andan gözümüzü dörd açır, diqqətimizi cəmləyərək bu adət-ənənə, milli dəyər və sair barədə nəsə öyrənməyə çalışırıq.
Gələk mətləbə. Bu yaxınlarda Kəngərli rayonunun Qarabağlar kəndində qonaq idim. Həmin gün kənddə bir evdə toy mərasimi olduğundan qonağı olduğum evin qızları ilə birlikdə axşam xınayaxdı mərasimini izləməyə getdik. Bu da bəllidir ki, kəndlərimizin çoxunda bu mərasim xüsusi təmtəraqla keçirilir.
Mərasimin başlamasından bir qədər keçmişdi ki, qonşuluqda yaşayan qızlardan ibarət bir qrup gənc meydanın tam mərkəzində qərarlaşdı, aşağıdakı sözləri deyib təkrarlamağa başladı. Hər beytin də “a gülüm hey, e gülüm hey” sözləri ilə başlaması isə ifaya xüsusi bir şirinlik qatırdı. Sözlərin hamısını yadımda saxlaya bilməsəm də, sondakı iki misra yadımda qaldı: