Bu gün elə bir adam tapılmaz ki, dərziyə müraciət etməsin. Ona görə də bu peşə hər dövr üçün gərəklidir. Naxçıvan şəhərinin bir çox yerlərində “Dərzi” yazılan tanıtım lövhələrinə rast gəlirik. Bu sənətlə məşğul olanlar çox olsa da, az sayda bu peşədə ustalıq qazanmış dərzilər tapmaq olar.
Naxçıvan şəhərinin Xətai küçəsindəki dərzi köşkündə çalışan Sərraf Hüseynovla tanış oldum. Onunla çalışdığı ünvanda söhbət etdik. Usta astarı sökülmüş pencəyi təmir edirdi.
– Salam, Sərraf usta, işin irəli olsun.
– Əleykəssalam, buyurun.
Usta əvvəlcə məni müştəri sansa da, özümü təqdim edəndən sonra söhbətin nədən getdiyini başa düşdü.
– Buyur, əyləş bir çay iç, sonra söhbət edək, – dedi. Mən də ustanın təklifini qəbul etdim. Hal-əhval tutduqdan sonra söhbətə körpü saldım. Ömrünün 45 ilini bu sənətə həsr edən usta dedi ki, bu peşə yolunda, necə deyərlər, saçını ağartsa da, hələ də ona dərziliklə bağlı agah olmayan çox mətləblər var. Ustanın ­dediklərindən:

Naxçıvan Muxtar Respublikası Gənclər və İdman Nazirliyinin, Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri yanında Gənclər Fondunun, Yeni Azərbaycan Partiyası Naxçıvan Muxtar Respublika Təşkilatının İcra Katibliyinin, Yeni Azərbaycan Partiyası Naxçıvan Muxtar Respublika Təşkilatının Heydər Əliyev adına Gənclər Birliyinin və Həmkarlar İttifaqları Şurasının təşkilatçılığı ilə muxtar respublikada fəaliyyət göstərən ali təhsil müəssisələri tələbələrinin Ağbulaq İstirahət Mərkəzində “Qış məktəbi” başlayıb.
Fevral ayının 9-na kimi davam edəcək “Qış məktəbi”ndə Naxçıvan Dövlət və “Naxçıvan” universitetlərinin, həmçinin Naxçıvan Müəllimlər İnstitutunun tələbələri iştirak edirlər.
“Qış məktəbi”nin ilk günü olduqca maraqlı və əyləncəli keçib. Tələbələr futbol və voleybol yarışlarında qüvvələrini sınayıb, “Vətəni tanı” intellektual oyunu və stolüstü oyunlarda mübarizə aparıblar. Axşam isə gənclərə vətənpərvərlik mövzusunda film nümayiş etdirilib. Şahbuz Rayon Mədəniyyət Evinin instrumental ansamblı kollektivinin çıxışları tədbir iştirakçıları tərəfindən alqışlarla qarşılanıb, onlarda xoş ovqat yaradıb.
Qeyd edək ki, gənclərə gündə üç dəfə milli mətbəximizin nemətləri təklif olunur, onlara çay süfrəsi təşkil edilir. “Qış məktəbi”nin iştirakçılarının sağlamlığı da diqqət mərkəzindədir. Belə ki, zərurət yaranarsa, ilkin tibbi yardım üçün həkim də fəaliyyət göstərir. Düşərgədə 50-yə yaxın gənc iştirak edir.
12-15 fevral tarixlərdə isə Ağbulaq İstirahət Mərkəzində muxtar respublikada fəaliyyət göstərən orta ixtisas məktəbləri tələbələrinin “Qış məktəbi” təşkil ediləcək.

 Ceyhun MƏMMƏDOV

Muxtar respublikada sığorta-pensiya sisteminin təkmilləşdirilməsi istiqamətində görülən işlər nəticəsində Naxçıvan Muxtar Respublikası Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun yerli orqanlarında müasir standartlara cavab verən avtomatlaşdırılmış iş yerləri yaradılıb. Sığorta-pensiya sisteminin yüksək səviyyədə qurulması əhalinin bu sistemin üstünlüklərindən maksimum yararlanmasına imkan verib.
Beşinci çağırış Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin 2017-ci il 30 dekabr tarixdə keçirilmiş yeddinci sessiyasında Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri tərəfindən pensiyaçıların istəkləri nəzərə alınmaqla kənd yerlərində pensiyaların poçt bölmələri vasitəsilə ödənilməsi üçün Dövlət Sosial Müdafiə Fonduna Rabitə və Yeni Texnologiyalar Nazirliyi ilə birlikdə aidiyyəti işlərin həyata keçirilməsi barədə müvafiq tapşırıqlar verilib.
Həmin tapşırığın icrası məqsədilə Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun rayon şöbələri ilə “Naxçıvanpoçt” Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyətinin yerli poçt bölmələri arasında müqavilələr imzalanıb. Bundan sonra kənd yerlərində yaşayan pensiyaçıların istəklərinə əsasən onlar öz pensiyalarını rayon mərkəzlərinə getmədən, əlavə vaxt itirmədən və vəsait sərf etmədən həmin yaşayış məntəqələrindəki poçt bölmələrindən ala bilərlər. Bunun üçün kənd yerlərində yaşayan pensiyaçılar istədikləri halda Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun müvafiq rayon şöbələrinə və “Naxçıvanpoçt” MMC-nin yerli poçt bölmələrinə müraciət edə bilərlər.
Sığorta-pensiya sistemində həyata keçirilən tədbirlər çərçivəsində pensiyaların ödənilməsində mütərəqqi forma və metodların tətbiqi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Bu gün pensiyaların həm plastik kartlarla, həm də poçt şöbələri vasitəsilə ödənilməsi xidmət səviyyəsinin daha da yüksəldilməsinə və kənd yaşayış məntəqələrinin sakinləri olan pensiyaçıların rahatlığının təmin olunmasına hesablanıb.

Naxçıvan Muxtar Respublikası Dövlət Sosial
Müdafiə Fondunun mətbuat xidməti

Tibbi xidmətin müasir standartlar səviyyəsinə yüksəldilməsi, vətəndaşların sağlamlığının etibarlı təminatı muxtar respublikada həyata keçirilən sosial siyasətin istiqamətlərindən biridir. Bu prinsip əsas götürülərək ən son yenilikləri özündə əks etdirən avadanlıqlarla təchiz olunmuş tibb ocaqlarının istifadəyə verilməsi muxtar respublikanın səhiyyə sisteminin müasirləşdirilməsi istiqamətində görülən işlərin tərkib hissəsidir. Bu tədbirlərin davamı olaraq bu il yanvarın 25-dən muxtar respublikanın sərhəd rayonu olan Sədərəkdə icbari tibbi sığortanın tətbiqinə başlanılıb.

Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri 2017-ci il mayın 3-də “Sədərək rayonunda icbari tibbi sığortanın tətbiqi ilə bağlı tədbirlər haqqında” Fərman imzalayıb. Ötən dövrdə bu məqsədlə bir sıra işlər görülüb, Rayon Mərkəzi Xəstəxanasında müasir avadanlıqlar quraşdırılıb, həkimlər təyin olunub. Yeni sistem ən müasir tələblərə uyğun qurulub. Sədərək rayonunda tibbi sığortanın tətbiqi sahəsində qazanılan təcrübə muxtar respublikanın digər rayonlarında da tətbiq olunacaq.

Naxçıvan Muxtar Respublikası Nazirlər Kabineti yanında Yetkinlik Yaşına Çatmayanların İşləri və Hüquqlarının Müdafiəsi üzrə Komissiyanın iclası keçirilib. İclasda komissiya sədrinin müavini Ramilə Seyidova Naxçıvan Muxtar Respublikasında 2017-ci il ərzində uşaq hüquqlarının təmin edilməsi vəziyyətinə dair hesabatla çıxış edib.
Bildirilib ki, hesabat ili ərzində 9 uşaq qəyyumluq və himayəyə verilib. Himayə və qəyyumluğa verilən uşaqların evlərində monitorinqlər təşkil olunub, yaşayış şəraitləri öyrənilib, zəruri ehtiyacları üçün lazımi köməklik göstərilib. Bundan əlavə, bayram günlərində və tədbirlərdə valideynini itirmiş və valideyn himayəsindən məhrum olmuş, şəhid övladına, qaçqın və məcburi köçkün, sağlamlıq imkanı məhdud, eləcə də aztəminatlı ailələrdən olan 499 uşağa hədiyyə və sovqatlar verilib, 15 sentyabr – Bilik Günü ilə əlaqədar xüsusi kateqoriyadan olan 414 uşaq məktəbli paltarı, dərs ləvazimatları və qış geyimi ilə təmin olunub.
Uşaqlar arasında birincilik, turnir, yoldaşlıq görüşü, çempionat, idman yarışı, festival, spartakiada, yürüş keçirilib. Keçirilən idman oyunlarında 4980-dən artıq uşaq iştirak edib. Həmçinin 105 uşaq idman üzrə keçirilən açıq dərsin, 640 uşaq isə intellektual oyunların iştirakçısı olub.
Qeyd olunub ki, yetkinlik yaşına çatmayanlarla bağlı müxtəlif istiqamətlərdə, o cümlədən yeniyetmələrin zərərli vərdişlərdən uzaqlaşdırılması, hüquqlarının və qanuni mənafelərinin qorunması, maarifləndirmə və təbliğat işinin aparılması məqsədilə 1397 reyd yoxlaması keçirilib, 921 dəfə müxtəlif mövzularda görüşlər təşkil edilib, ötən il ərzində 6755 uşaq haqqında fərdi məlumatlar elektron məlumat bankına daxil edilib.

Naxçıvan Muxtar Respublikası
Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri
üzrə Dövlət Komitəsinin mətbuat xidməti

Muxtar respublikamızda ailələrə yüksək dövlət qayğısı göstərilir. Ailə dəyərlərimizi möhkəmləndirmək məqsədilə ailə institutunun qorunub saxlanmasında nümunə olan ailələrdə yubiley tədbirlərinin qeyd olunması artıq ənənəyə çevrilib. Uzun­ömürlü ailələrdən biri də Culfa rayonunun Qazançı kəndində yaşayan Rəhimovlar ailə­sidir. Bu il onların evliliklərinin 70 ili tamam olur. Ailənin 6 övladı, 22 nəvəsi və 29 nəticəsi var.
Rəhimovlar ailəsində evliliklərinin 70 illiyi münasibətilə tədbir keçirilib. Tədbirdə Naxçıvan Muxtar Respublikası Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin sədri Ramilə Seyidova, əmək və əhalinin sosial müdafiəsi naziri Cavid Səfərov, Culfa Rayon İcra Hakimiyyəti başçısının müavini Kəmalə Səfərova çıxış edərək Rəhimovları evliliklərinin 70 illiyi münasibətilə təbrik edib, onlara cansağlığı və firavan həyat arzulayıblar.
Vurğulanıb ki, bu gün muxtar respublikamızda yaşayan ailələrin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi, onların həyat şəraitinin yaxşılaşdırılması istiqamətində ardıcıl tədbirlər həyata keçirilir. Uzunömürlü ailələrin yubileylərinin geniş şəkildə qeyd edilməsi muxtar respublikada ailələrimizə göstərilən diqqət və qayğının ifadəsidir. Belə uzun­ömürlü ailələr cəmiyyətimizdə yeni qurulan gənc ailələr üçün örnəkdir.
Sonda ailəyə hədiyyə və gül buketi təqdim olunub.
Yubilyarlar və onların ailə üzvləri göstərilən diqqət və qayğıya görə dövlətimizə min­nətdarlıqlarını bildiriblər.

Naxçıvan Muxtar Respublikası
Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin mətbuat xidməti

Səliqə-sahman, təmizlik yaxşı əməldir, sağlamlıq və gözəllikdir. Ata-babalarımız “təmizlik imandan gəlir” kəlməsini nahaqdan deməyiblər. Son illərdə muxtar respublikamızın paytaxtında görülən işlər nəticəsində ətraf mühitin mühafizəsi, insanlarda ətraf mühitə qayğının formalaşdırılması istiqamətində mühüm işlər həyata keçirilib. İstər yağışlı bahar günlərində, istər küləyin yarpaqları sağa-sola sovurduğu payızda, istərsə də qarlı-çovğunlu qış fəslində paytaxt Naxçıvan şəhəri təmiz və səliqəli görünür. 

Qış ayları həm də şəhərin təmizliyinə cavabdeh olan qurumlar üçün sınaq dövrüdür. Ötən illərin müşahidələri belə deməyə əsas verir ki, bu sahəyə göstərilən diqqət və qayğı sayəsində əlaqədar qurumlar bu imtahandan üzüağ çıxmağı bacarırlar.

Bölgəmizdə qış nə dərəcədə sərt keçsə də, xalqımız onun gəlişini bayram kimi qarşılayır, bununla bağlı müxtəlif adətlərə, inam və mərasimlərə əməl edir. Unutmayaq ki, ancaq qışın və yazın qarşılanması təntənə ilə keçirilir. Başqa sözlə desək, xalqımız qışı xoş qarşıladığı kimi onu təntənəli şəkildə də yola salır. Vaxtilə qış əyləncə, nağıl, aşıq məclisləri, qadınların toxuculuq işləri ilə də yadda qalardı. İnsanlar bütün yorğunluqlarını qış mövsümündə atardılar. Qış görüləcək işlərin az olması səbəbilə həm də bir istirahət və əyləncə mövsümü idi. 

Xalqımız qış dövrünü xalq təqviminə uyğun olaraq “çillə” adı ilə üç yerə bölmüşdür. Çillə “çehil” sözündəndir, mənası “qırx” deməkdir. Böyük çillə 40 gün (21 dekabr-30 yanvar), kiçik çillə 20 gün (31 yanvar-19 fevral), ala çillə və ya ala çolpav (boz ay da deyilir) isə bir ay (20 fevral-20 mart) olur. El arasında bu üç çilləni üç bacı, daha çox böyük və kiçik çillələrlə bağlı olaraq böyük və kiçik bacı adlandırırlar. El-oba arasında bu iki bacı haqqında deyilmiş bir söyləmə vardır.

Deyirlər insanı qarşılıqsız sevgi ilə daha çox valideynləri sevər. Bu sevgiyə baxmayaraq, bəzən valideyn ilə övlad arasında müəyyən anlaşmazlıqlar da olur. Hətta belə hallarda vəziyyət o həddə çatır ki, valideyn başqalarıyla dil tapdığı halda, övladları ilə dil tapa bilmir. Bəs necə olur ki, valideyn-övlad münasibətləri bu həddə çatır? Daha doğrusu, övladları ilə aralarında olan bağı qoparmamaq üçün valideynlər nə etməlidirlər?

Mövzu ilə bağlı psixoloq Şahnaz Məmmədova söhbətimiz zamanı bildirdi ki, bəzi valideynlər övladlarını tərbiyə etməyə onları mühakimə etməklə, irad bildirməklə başlayırlar. Ancaq “Mən böyüyəm, hər zaman məsləhət verə bilərəm və məsləhətim də mütləq düzdür” fikri ilə uşağa heç nə aşılamaq mümkün deyil. Əksinə onda qıcıq yaradırlar. Belə hallarda uşaqlar özünü müdafiə etməyə çalışır, valideynin təzyiqlərindən yaxa qurtarmaq üçün müxtəlif vasitələrə əl atırlar.
Azərbaycan ailəsində valideynlərin öz övladlarına olan məhəbbəti, həssaslığı hamıya məlumdur. Onların bəzi səhvləri elə övlada olan sevgilərindən irəli gəlir, bunun ifrat dərəcədə olması bəzi fəsadlara gətirib çıxarır. Uşağa ilk olaraq özünəinam qazandırmaq lazımdır. Kiçik yaşlardan “sən yorulma, mən edərəm”, “sən getmə, mən gətirərəm”, “sən bacarmazsan, mən həll edərəm” deməklə onlara özünəinam hissi aşılaya bilməzlər. Belə olduqda uşaq gələcəkdə də valideynindən daimi olaraq nəsə etməyini gözləyir. Bunun özü də zamanla onlar arasındakı problemlərə səbəb olur.

Naxçıvan şəhəri – qədim diyarımızın bu mərkəzi illərdən bəri görülən işlərin, çəkilən zəhmətin nəticəsində müasirliyi, gözəlliyi, səliqə-sahmanı ilə postsovet məkanındakı nümunəvi şəhərlərdəndir.
Şəhərin inkişafı, öz simasını dəyişib yeniləşməsi bu yaşayış yerinin sakinlərini də dəyişmiş, onlarda fərqli dünyagörüşü, həm də qədirbilənlik formalaşdırmışdır. Çünki bu şəhər hər birimizin gözlərinin qarşısında blokada şəraitində qurulub-yaradılıb. Çoxumuzun əl izləri var bu şəhərin hüsnündə. Ona görə də qədrini bilirik, bilməliyik də. Hər daşını, hər ağacını, hər budağını qorumaqla bu qədim və müasir şəhərimizi bura tez-tez üz tutan çoxsaylı qonaqlara da həmişə gözəl təqdim etməliyik. Bu qənaətə hər gün işə gəldiyim marşrut avtobusdan ətrafı seyr edərkən gəlirəm. Lakin axşam işdən evə qayıdarkən gecələri gündüzlərindən də gözəl olan şəhərimizin gözəlliyinin tamlığını pozan başqa bir mənzərə də diqqətimi cəlb edir. Bu, bəzi idarə, müəssisə, təşkilat və mağaza adlarının tanıtım lövhələridir.

Ordubad Rayon Məşğulluq Mərkəzində işaxtaran vətəndaşların məşğulluğunun təmin edilməsi və sosial müdafiəsinin gücləndirilməsinə həssaslıqla yanaşılır. Ötən il ərzində Məşğulluq Mərkəzi tərəfindən 385 işaxtaran qeydiyyata alınıb, 351 nəfər iqtisadiyyatın müxtəlif sahələrində işə qəbul edilib.

Gənclərin və qadınların məşğulluğunun təmin olunması məqsədilə işlər davam etdirilib, nəticədə, ötən dövr ərzində işlə təmin olunanlardan 147-ni gənclər, 124-nü isə qadınlar təşkil ediblər. Onlardan 3 nəfəri sağlamlıq imkanları məhdud şəxsdir.

“2016-2020-ci illərdə Naxçıvan Muxtar Respublikasında əhalinin məşğulluğunun artırılması üzrə Dövlət Proqramı”nın icrası işaxtaranların sosial müdafiəsinin güclənməsinə, səmərəli məşğulluq üçün əlverişli şəraitin yaradılmasına, özünüməşğulluq və peşə hazırlığı imkanlarının artırılmasına zəmin yaradıb. Naxçıvan Muxtar Respublikası Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi tərəfindən dövlət proqramının icrası istiqamətində 2017-ci ildə də bir sıra tədbirlər həyata keçirilib.

Belə ki, muxtar respublikanın əmək bazarında tələb və təklifin müəyyənləşdirilməsi üzrə nazirlik və Naxçıvan Muxtar Respublikası Dövlət Statistika Komitəsi tərəfindən 2017-ci ilin əvvəlində “Naxçıvan Muxtar Respublikasında əmək bazarının vəziyyətinə dair məlumat” hazırlanaraq muxtar respublikanın əmək bazarında tələb və təkliflər müəyyənləşdirilib, təhlillər aparılıb. Aprel və sentyabr aylarında müxtəlif peşə istiqamətləri üzrə kadrlara olan tələbatı müəyyənləşdirmək məqsədilə 167 müəssisədə sorğu keçirilib. Sorğuların nəticələrinə əsasən müxtəlif peşə istiqamətləri üzrə kadrlara olan tələbat müəyyənləşdirilib.
Əmək bazarında əcnəbi işçilərə olan tələbatı da öyrənmək məqsədilə təhlillər aparılıb, Naxçıvan Muxtar Respublikası Nazirlər Kabineti tərəfindən 2018-ci il üçün əmək miqrasiyası kvotası təsdiq edilib. Kvota müvafiq iqtisadi fəaliyyət sahələri üzrə 500 yerdən ibarətdir.

El arasında belə bir deyim var: “Ağsaqqal olan yerdə urvat, ağbirçək olan yerdə mürvət olar”. Bu sözlər hər bir azərbaycanlının həyatında əsas meyarlardan biridir. Çünki xalqımız arasında ta qədimdən bu günədək ağsaqqal sözünə, ağbirçək nəsihətinə hər zaman ehtiyac duyulub, ağsaqqallar da, ağbirçəklər də həmişə gənclərə düzgün yol göstərib, onları doğru istiqamətə yönəldən olublar. 

Gənc nəsil də hər zaman el ağsaqqallarına hörmət və ehtiram hissi ilə yanaşır, məsləhətlərinə qulaq asırlar. “Ağsaqqallar milli-mənəvi dəyərlərimizin qızıl fondudur”, – deyən ulu öndər Heydər Əliyev ağsaqqalları milli sərvət hesab edərək onlara böyük hörmət bəsləyib. Təsadüfi deyil ki, hələ ulu öndərimiz Naxçıvan Muxtar Respublikasında Ali Məclisin Sədri olarkən doğma diyarımızda Ağsaqqallar Şurasının yaradılması təşəbbüsünü irəli sürüb. Bəs bu gün Ağsaqqallar Şurasının fəaliyyəti necə qurulub? Ağsaqqallar onlara göstərilən diqqət və qayğıdan necə bəhrələnirlər? Elə bu və bu kimi suallara cavab tapmaq üçün şuranın yerləşdiyi ünvana yollandıq.

Cəmiyyət üçün sağlamdüşüncəli, sağlaməxlaqlı insanların yetişdirilməsi ailədən başlayır. Ailə tarixən xalqımızın yüksək mənəvi dəyərlərinin qoruyucusu, genofondumuzun daşıyıcısı kimi mühüm rol oynamışdır. Sağlam cəmiyyətin, güclü dövlətin formalaşması və inkişafında mühüm vasitə olan ailə insanların bütün yaş dövrlərində ehtiyac duyduqları ən ali dəyərdir.
Milli dəyərlərin, adət-ənənələrin qorunub saxlanması və gələcək nəslə ötürülməsində ailənin böyük rolu vardır. Bu, danılmaz bir faktdır ki, gənc nəsil ailədə necə böyüyürsə, gələcəkdə cəmiyyətdə də tərbiyə aldığı mühitin daşıyıcısı qismində çıxış edir. Ona görə də Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi tərəfindən mütəmadi olaraq müvafiq mövzularda yazı və rəsm müsabiqələri təşkil olunur, kütləvi informasiya vasitələrində sağlam ailənin formalaşması, ailə dəyərləri, uşaqların tərbiyəsi ilə bağlı çıxışlar edilir. Muxtar respublikada ailələrin, xüsusən də gənc ailələrin möhkəmləndirilməsi, yeniyetmə qızların təhsildən uzaqlaşaraq erkən nikaha daxil olması, qadınların hüquqi biliklərinin artırılması, yeni nəslin sağlam doğulması və böyüməsi məqsədilə ötən il ərzində “Ailələrdə sağlam həyat tərzinin aşılanması, reproduktiv sağlamlıq, erkən və qanqohumluğu nikahlarının fəsadları” mövzusunda 15 tədbir keçirilmişdir. Bu mövzularda qadınlara 4155 ədəd maarifləndirici broşür paylanılmışdır. Həyata keçirilən maarifləndirici tədbirlərin nəticəsidir ki, muxtar respublikada bu kimi mənfi halların qarşısı xeyli alınmışdır.

Yadımdadır, uşaq vaxtı uzun qış gecələrində nənəm qabdolusu heyvanı süfrəyə qoyar, başlayardı onu kəsib dilimləməyə. Bacımla mən isə onun başının üstünü kəsər, heyvanın tumlarını çıxarıb dilimlərini bizə verməyini səbirsizliklə gözləyərdik. Nənəm verdikcə onları ovcumuza yığar, iştahla yeyərdik. Onu da deyim ki, meyvənin özündən daha çox sevərdik onun tumlarını. Çünki həm özünün, həm də tumlarının insan orqanizmi üçün faydalarını da nənəm başa düşdüyümüz tərzdə bizə deyərdi. Bu faydalar nədən ibarətdir?

Əvvəlcə onu qeyd edək ki, qədim xalq təbabətində heyvadan müxtəlif xəstəliklərin müalicəsində istifadə edilib. Onun özü, qabığı, tumları, hətta yarpağı və çiçəyi ayrı-ayrılıqda min bir dərdə şəfadır. Bir sözlə, kalorisi az olan meyvənin faydaları saymaqla bitmir. Mövzu ilə bağlı kiçik bir araşdırma apardıq.
Havaların soyuması ilə əlaqədar qeyri-ixtiyari soyuqdəyməyə yaxalanırıq. Bu xəstəlikdən qurtarmaq üçün dərman preparatları ilə yanaşı, çoxumuz təbii vasitələrdən də istifadə edirik. Onlardan biri də heyvadır. Bu meyvənin unikal antivirus xüsusiyyətləri olduğu üçün ondan qrip və soyuqdəymənin müalicəsi zamanı geniş istifadə edirlər. Belə hallarda o, az miqdar suda bişirilir və qəbul olunur. Heyva şirəsi iltihab əleyhinə və bəlğəmgətirici təsirə malik olduğuna görə bronxit, bronxial-astma, müxtəlif soyuqdəymələr və iltihablar zamanı istifadə oluna bilər.

“İşsizlikdən sığorta haqqında” Azərbaycan Respublikasının 2017-ci il 30 iyun tarixli 765-VQ nömrəli Qanunu 2018-ci il yanvarın 1-dən qüvvəyə minir. Həmin Qanunun 6-cı maddəsində digər vəzifələrlə yanaşı, işçilərini işsizlikdən sığorta etdirmək, əməkhaqqı fondundan və sığortaolunanın əməkhaqqından bu qanunla müəyyən edilmiş tariflər əsasında sığortahaqqını sığortaçıya ödəmək, sığortahaqqının hesablanmasının və köçürülməsinin uçotunu düzgün aparmaq və bu barədə sığortaçıya hesabat təqdim etmək sığortaedənin vəzifələrinə aid edilmişdir.“İşsizlikdən sığorta fondunun 2018-ci il büdcəsi haqqında” Naxçıvan Muxtar Respublikası Qanununun tətbiqi barədə Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin 2017-ci il 30 dekabr tarixli Fərmanına əsasən işsizlikdən sığorta haqlarının daxilolmasına nəzarət və büdcənin gəlirlərinin yerinə yetirilməsi üçün müvafiq tədbirlərin görülməsi Naxçıvan Muxtar Respublikası Dövlət Sosial Müdafiə Fonduna tapşırılmışdır.
Göstərilənləri nəzərə alaraq aşağıdakılar diqqətə çatdırılır:

2017-ci ildə muxtar respublika ərazisində ekoloji mühitin qorunması və bərpası sahəsində görülən işlər davam etdirilmiş, keçirilən yaşıllaşdırma aylıqları çərçivəsində 550 hektar sahədə meşəsalma və meşəbərpa işləri aparılmış, 455 mindən çox ağac və gül kolu əkilmişdir. Əkilən ərazilərin 200 hektarını yeni meyvə bağı və yaşıllıqlar, 20 hektarını üzüm bağı, 17 hektarını badam bağı təşkil etmişdir. Meşə fondu sahələrindən 6400 kubmetr quru oduncaq kütləsi tədarük edilərək hərbi hissələrə verilmişdir. Həmçinin bu dövrdə muxtar respublikanın torpaq və iqlim xüsusiyyətlərinə uyğunlaşdırılmış 520 mindən çox meşə və meyvə tingi, həmişəyaşıl ağac, gül və bəzək kolları yetişdirilmişdir.
Ətraf mühitin mühafizəsi və qanunsuz ov hallarının qarşısının alınması məqsədilə reydlər aparılmışdır. Bundan başqa, əhalinin istifadə etdiyi içməli və təsərrüfat sularının mövcud standartlara uyğunluğunun nəzarətdə saxlanılması məqsədilə 65 monitorinq keçirilmiş, su nümunələri götürülərək təhlil olunmuşdur. Yay-qış otlaqlarının, biçənək və örüşlərin, digər torpaq ehtiyatlarının geobotanik tərkibinin, münbitliyinin qorunması, bərpa edilməsi məqsədilə aidiyyəti dövlət orqanları ilə birlikdə müvafiq tədbirlər davam etdirilmişdir.
Muxtar respublika ərazisində ətraf mühitin mühafizəsi tədbirlərinə ictimaiyyətin diqqətinin cəlb edilməsi, maarifləndirilməsi və məlumatlandırılması məqsədilə teleradio verilişləri, radio və qəzet materialları hazırlanmışdır.

Naxçıvan Muxtar Respublikası
Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin mətbuat xidməti

Son zamanlar arıqlamaq üçün istifadə olunan məhsulların sosial şəbəkələr üzərindən onlayn satışlarının təşkili geniş vüsət alıb. Həkim və dietoloq nəzarətindən kənar necə gəldi satılan həmin məhsullardan isə ən çox istifadə edən xanımlardır. Elə, bəlkə də, ona görədir ki, bu sahə getdikcə gəlirli bir biznesə çevrilir. 

Qısa araşdırma apardıq. Məlum oldu ki, dünyada ən çox istifadəçisi olan “İnstagram” şəbəkəsində “Herbalife Naxçıvan” adında onlarla səhifə yaradılıb. Əvvəlcə güclü reklamı aparılan bu məhsullar özünə kifayət qədər maraq cəlb etdikdən sonra onlayn yolla muxtar respublikaya gətirilərək satılır. Özü də insanların etibarından sui-istifadə edilərək qat-qat baha qiymətə, bəzən 100-150 manata. Həm də onların əksəriyyəti xaricdə istehsal edildiyindən bu məhsulların tərkibinə nəzarət imkanları da zəifdir. Halbuki həmin məhsullardan mütləq ixtisaslı dietoloqların nəzarəti altında istifadə olunmalıdır. Amma, təəssüf ki, arıqlama məhsullarının satışı ilə məşğul olanlar nə həkim, nə də dietoloqdur. Onlar, sadəcə, öz ciblərini bizim sağlamlığımız naminə dolduran işbazlardır. Beləcə, həmin işbazların toruna düşən insanlarımız öz əlləri ilə öz sağlamlıqlarına, necə deyərlər, balta vururlar.

Muxtar respublikada yaşayan sağlamlıq imkanları məhdud uşaqlara daim dövlət qayğısı göstərilir, onların hərtərəfli inkişafı, cəmiyyətə adaptasiyası və inteqrasiyası üçün ardıcıl olaraq lazımi tədbirlər görülür.
Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin 2016-cı il 11 yanvar tarixli Sərəncamı ilə “2016-2020-ci illərdə Naxçıvan Muxtar Respublikasında sağlamlıq imkanları məhdud uşaqların təhsili və reabilitasiyası üzrə Dövlət Pro­qramı”nın təsdiq olunması və aid təşkilatlar tərəfindən bu proqramın icrası sağlamlıq imkanları məhdud uşaqların layiqli vətəndaş kimi formalaşması, cəmiyyətə inteqrasiya olunması üçün əlverişli şərait yaradır. Pro­qramın əsas məqsədi muxtar respublikamızda yaşayan sağlamlıq imkanları məhdud uşaqların təhsil hüquqlarının təmin olunması, inklüziv təhsilə keçid imkanlarının artırılması, distant təhsilin inkişaf etdirilməsi, sağlamlıq imkanları məhdud uşaqların sosial reabilitasiyasında müasir üsulların tətbiq edilməsi, onların müasir informasiya texnologiyalarından istifadə imkanlarının artırılması, eləcə də təlim-tərbiyəsilə bağlı müvafiq pedaqoji kadrların hazırlanmasıdır. Proqramın icrası ilə bağlı Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi 2017-ci il ərzində sağlamlıq imkanları məhdud uşaqların cəmiyyətə inteqrasiyası və təlim-tərbiyəsilə bağlı müvafiq tədbirlər həyata keçirmişdir. Belə ki, muxtar respublika üzrə 18 yaşadək sağlamlıq imkanları məhdud olan 1998 uşaqdan 268 nəfərinin məktəbəqədəryaşlı olduğu müəyyənləşdirilmiş və onlar haqqında məlumat bazası yaradılmışdır.

Bir il də beləcə gəlib keçdi… Təqvimin yarpaq tökümünə xitam veriləcək, saatın əqrəbləri dördnala çaparaq bizi yeni ilin astanasından adladacaq. Tarixin qədimliyindən köksü qabaran, keçmişindən bu gününə qürurla boylanan, mahir bir nəqqaşın Vətən eşqi əməli ilə min bir gözəllikli lacivərd dona bürünən ana yurdum Naxçıvanımın ötən ildəki uğurlarına boylandıqca bu sətirlər dolaşır dilimdə:

Naxçıvanam! Azərbaycan gözəliyəm,
Sözün, eşqin, düz ilqarın əzəliyəm.
Mən bir eləm,
Nurlu şəlaləyə dönən,
İşıqların gurşadında şölələnən
Araz üstə Çənlibeləm...
Odum, suyum məlhəm olmuş
İgidlərin yarasına.
Od çaxarlı, sel axarlı
Havaların sırasına
Mən “Cəngi”ni gətirmişəm

Belə bir məqamda istər-istəməz ötənlərin nostalgiyası ilə gələcəyə ümid qarışıq qəribə hisslər bürüyür insanı. Şair demişkən:

Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəylik Günü və Yeni il bayramı münasibətilə Naxçıvan Muxtar Respublikası Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi, Təhsil nazirliklərinin və Naxçıvan Muxtar Respublikası Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin təşkilatçılığı ilə Naxçıvan şəhərindəki Körpələr Evi və Ailələrə Dəstək Mərkəzində tədbir keçirilib.
Tədbirdə Naxçıvan Muxtar Respublikasının əmək və əhalinin sosial müdafiəsi naziri Cavid Səfərov, Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin sədri Ramilə Seyidova, təhsil naziri Məmməd Qəribov çıxış edərək bildiriblər ki, muxtar respublikamızda xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşaqlara həssaslıqla yanaşılır, onların hüquqlarının qorunması, asudə vaxtlarının səmərəli təşkili, cəmiyyətə inte-qrasiya olunmaları diqqət mərkəzində saxlanılır. Bu qəbildən olan uşaqların ziyarət olunması, onlara hədiyyələrin verilməsi dövlətin uşaqlara diqqət və qayğısının bariz ­nümunəsidir.
Naxçıvan Muxtar Respublikası səhiyyə nazirinin müavini Samrat Gəncəyeva sağlamlıq imkanları məhdud uşaqlara göstərilən qayğıya görə dövlətimizə minnətdarlığını bildirib.

Dekabrın 28-də Naxçıvan Muxtar Respublikası Standartlaşdırma, Metrologiya və Patent üzrə Dövlət Komitəsi və AMEA Naxçıvan Bölməsinin təşkilatçılığı ilə Şərur Rayon İcra Hakimiyyətində tədbir keçirilib. Mədəni və yabanı dərman bitkilərinin mövsümə uyğun yığılması, qurudulması, onlardan bitki ekstraktlarının hazırlanması qaydaları ilə bağlı ailə təsərrüfatları üçün keçirilən tədbiri Şərur Rayon İcra Hakimiyyəti başçısının müavini İmran Əliyev açıb.
Naxçıvan Muxtar Respublikası Standartlaşdırma, Metrologiya və Patent üzrə Dövlət Komitəsinin şöbə müdiri Əli Şərifov bildirib ki, muxtar respublikamızın təbii iqlim şəraiti, münbit torpaqları regionumuzda kənd təsərrüfatının digər sahələri ilə yanaşı, müalicəvi dərman bitkilərinin yetişdirilməsi və yayılmasını da təmin edib. Bu mənada, mədəni və yabanı dərman bitkilərinin yığılması, qurudulması, onlardan bitki ekstraktlarının hazırlanması bu işlə məşğul olan ailə təsərrüfatlarının müvafiq biliklərə malik olmalarını zəruri edir.
Vurğulanıb ki, Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin “Naxçıvan Muxtar Respublikasında ailə təsərrüfatlarının inkişafı ilə bağlı tədbirlər” haqqında 2017-ci il 22 noyabr tarixli Sərəncamının icrasını təmin etmək məqsədilə Naxçıvan Muxtar Respublikası Standartlaşdırma, Metrologiya və Patent üzrə Dövlət Komitəsində müvafiq tədbirlər planı hazırlanıb. Planda həyata keçirilməsi nəzərdə tutulan tədbirlərdən biri də mədəni və yabanı dərman bitkilərinin tədarükü ilə bağlı məlumatlandırıcı bukletlərin hazırlanması, ailə təsərrüfatları üçün müvafiq treninqlərin təşkilidir.

Qarşıdan Yeni il gəlir. Hamı bu bayramı gözəl əhval-ruhiyyə ilə qarşılamağa hazırlaşır. Evlərdə, mədəniyyət və təhsil müəssisələrində, insanların bayram şənliyinə kütləvi toplaşdıqları yerlərdə müvafiq hazırlıq işləri aparılır. Bu vaxt əsas şərtlərdən biri şənliklərin təşkili və keçirilməsi zamanı yanğın təhlükəsizliyi qaydalarına ciddi riayət olunmasıdır.
Naxçıvan Muxtar Respublikası Fövqəladə Hallar Nazirliyi bildirir ki, Yeni il şənliyi keçirilərkən şamlardan, qığılcımsaçanlardan istifadə etmək, şam ağacının oyuncaqlarla, eləcə də pambıqla bəzədilməsi və işıqlandırılması qadağandır. Bayram şənlikləri keçirilən otaqların elektrik xətlərinin izolyasiyası saz vəziyyətdə olmalıdır. Yolkanın yanında azyaşlı uşaqlar nəzarətsiz buraxılmamalıdırlar. Bayram şənlikləri zamanı şam yandırılarkən onu öz ərintisi ilə stol, kibrit qutusu üzərinə və digər yanar materiallara yapışdırmaq yolverilməzdir. Yolka qurulan otaqlardan xaricə iki sərbəst çıxış yolu olmalıdır və həmin çıxışların qapıları mütləq çıxış istiqamətinə açılmalıdır. Həmin qapıların qarşısına kənar əşyalar yığılmamalıdır.
Yeni il şənlikləri keçirilən yerlər ilkin yanğınsöndürmə vasitələri ilə təmin edilməlidir. Həmin yerlərdə siqaret çəkmək, zalın keçidlərinə stul qoymaq, köçürmə çıxış qapılarını bağlamaq və otağa təyin olunmuş normadan artıq adam yerləşdirmək qadağandır.
Qeyd olunanlarla bağlı baş verə biləcək xoşagəlməz hadisələrin qarşısının vaxtında alınması istiqamətində hamı diqqətli olmalı və yanğın təhlükəsi ilə üzləşdikdə dərhal Naxçıvan Muxtar Respublikası Fövqəladə Hallar Nazirliyinin “112” qaynar telefon xəttinə və ya Dövlət Yanğın Təhlükəsizliyi şöbələrinin “101” xidmətinə məlumat verilməlidir.

Mirtaleh SEYİDOV
Naxçıvan Muxtar Respublikası
Fövqəladə Hallar Nazirliyinin əməkdaşı

Müasir dövrdə avtomobil nəqliyyatından istifadə tələbatlarımızın mühüm bir hissəsini təşkil edir. Bununla yanaşı, insan həyatına vaxt qənaəti və rahatlıq gətirən avtomobillərlə hərəkət zamanı bəzən gözlənilməz hadisələr də baş verir. Əhalinin rifah halının yüksəlməsilə paralel olaraq avtonəqliyyat vasitələrinin sayının artması, xüsusən də qış fəslində qarlı havalarda qəza hallarının başvermə ehtimalını artırır. Bu da avtonəqliyyat vasitəsi sahiblərinə maddi zərər vurur. Buna görə də avtonəqliyyat vasitələrinin icbari sığorta olunması bu günlərdə daha da önəm qazanır. Çünki avtomobil sahibləri öz mülki məsuliyyətlərini sığorta etdirməklə baş verən bədbəxt hadisələrin vurduğu maddi zərərlərin əvəz edilməsinə nail olurlar.

Onu da qeyd edək ki, belə maddi zərərlər həm avtomobil sahiblərinə, həm də digər insanlara, yəni üçüncü şəxslərə dəyə bilər. Sığorta fəaliyyəti haqqında ölkəmizdə mövcud olan qanuna əsasən bədbəxt hadisələr zamanı üçüncü şəxslərə dəyə biləcək zərərləri ödəmək üçün avtonəqliyyat sahiblərinin mülki məsuliyyətinin icbari sığortası həyata keçirilir. Dəymiş zərərin əvəzinin şəxsin özü tərəfindən deyil, sığorta agentliyi tərəfindən ödənilməsi bu sığorta növünün əsas məqsədidir. Avtomobillərdən istifadə zamanı risk dərəcəsi yüksək olan elə hadisələr baş verir ki, bu zaman həm avtomobilin özünə, həm də baş verən hadisənin digər tərəfinə – üçüncü şəxslərin həyatına, sağlamlığına, mal və əmlakına da zərərlər dəyə bilər. Belə zərərlər vurulduqda avtomobil sahiblərinin çıxılmaz vəziyyətə düşməməsi üçün onların vaxtında sığorta olunması əsas şərtdir. Gözlənilən risklərin səviyyəsini nəzərə alaraq avtomobil sahibi olan hər bir şəxsin mülki məsuliyyətinin sığortası icbari qaydada tətbiq olunur.

Naxçıvan Muxtar Respublikasının iqtisadiyyatının dinamik inkişafı nəticəsində Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun hesabına ödənilən məcburi dövlət sosial sığorta haqları artıb və sosial sığorta sisteminin sürətli inkişafına zəmin yaradılıb.
Muxtar respublikamızda mütərəqqi beynəlxalq standartlara uyğun qurulmuş müasir sığorta-pensiya sisteminin mühüm bir komponenti olan fərdi uçot sistemində 2017-ci ilin ötən dövrü ərzində 4323 nəfər yeni əmək fəaliyyətinə başlayan sığortaolunana sosial sığorta şəhadətnaməsi verilib. Belə ki, Naxçıvan Muxtar Respublikası Dövlət Sosial Müdafiə Fondu Naxçıvan şəhər şöbəsi üzrə 2059, Şərur rayon şöbəsi üzrə 826, Babək rayonu üzrə 534, Sədərək rayonu üzrə 29, Ordubad rayonu üzrə 329, Culfa rayonu üzrə 262, Şahbuz rayonu üzrə 106, Kəngərli rayonu üzrə 178 nəfərə sığorta şəhadətnaməsi verilib. Nəticədə, muxtar respublikada fərdi şəxsi hesabı olan sığortaolunanların sayı 168 min 823 nəfərə çatıb.

  Əhalinin məşğulluq səviyyəsinin yüksəldilməsi muxtar respublikada həyata keçirilən sosial siyasətin tərkib hissəsidir. Əmək ehtiyatlarından daha səmərəli istifadə edərək əhalinin məşğulluğunun təmin olunması məqsədilə Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin 2016-cı il 11 yanvar tarixli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “2016-2020-ci illərdə Naxçıvan Muxtar Respublikasında əhalinin məşğulluğunun artırılması üzrə Dövlət Proqramı” bu istiqamətdə həyata keçirilən tədbirlərin davamlı xarakter almasını təmin edib. 

Proqramda işaxtaran vətəndaşların məşğulluq səviyyəsinin yüksəldilməsi və sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi zəruri tələb kimi qarşıya qoyulub. Bu gün dövlət proqramından irəli gələn vəzifələrin yerinə yetirilməsi diqqət mərkəzində saxlanılır. Əhalinin məşğulluğunun təmin edilməsi məqsədilə muxtar respublikada əmək bazarının tələbləri nəzərə alınmaqla, əmək yarmarkaları təşkil edilir. Məşğulluq xidməti orqanları tərəfindən muxtar respublikada fəaliyyət göstərən müəssisə və təşkilatlardan boş iş yerləri haqqında məlumatlar toplanılır, həmin yerlər əmək yarmarkalarında işaxtaranlara təqdim olunur. Nəticədə, işaxtaranlar öz peşə və ixtisaslarına uyğun işlə təmin edilirlər. Bu da onlar tərəfindən yüksək dəyərləndirilir.
Naxçıvan Muxtar Respublikası Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi yanında Dövlət Məşğulluq Xidmətindən aldığımız məlumata görə, 2017-ci ilin 11 ayı ərzində işaxtaranların məşğulluğunun təmin olunması, peşə hazırlığı ilə bağlı bir sıra tədbirlər həyata keçirilib. Bəhs olunan dövrdə, ümumilikdə, muxtar respublika üzrə məşğulluq xidməti orqanları tərəfindən 2693 nəfər münasib işlə təmin olunub. Ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisə etdikdə bu göstərici 86 nəfər çoxdur. Kənd xidmət mərkəzlərində isə ümumilikdə, 67 nəfər müvafiq işlə təmin edilib. Həmin dövrdə iş ilə təmin olunanlardan 990 nəfəri gənc, 8 nəfəri hərbi xidmətdən təxris olunan, 91 nəfəri sağlamlıq imkanları məhdud şəxs, 1 nəfəri cəzaçəkmə müəssisəsindən azad edilən, 89 nəfəri isə aztəminatlı ailələrin əməkqabiliyyətli üzvləridir.

Muxtar respublikamızda əhalinin məşğulluğunun artırılması diqqət mərkəzində saxlanılan əsas məsələlərdəndir. Ona görə də noyabr ayında aktiv məşğulluq tədbirləri davam etdirilmiş, 275 nəfər vakant iş yerlərinə göndərilmiş, 59 nəfər müvafiq peşə kurslarına, 11 nəfər  ixtisasartırma kurslarına cəlb edilmiş, 11 nəfər isə kənd xidmət mərkəzlərində müvafiq işlə təmin olunmuşdur. İşlə təmin olunanlardan  8-i aztəminatlı ailələrdən, 1-i  hərbi xidmətdən yeni tərxis edilən, 9-u məhdud fiziki imkanlı şəxs olmuş, sosial müdafiəyə ehtiyacı olan 5 nəfərin isə kvota yerlərinə göndərilməsi təmin edilmişdir.

Naxçıvan Regional Peşə Tədris Mərkəzində əmək bazarının tələbləri nəzərə alınaraq müxtəlif peşə sahələri üzrə kurslar təşkil olunmuşdur. Ay ərzində qazanxana maşinisti və qaz təsərrüfatı avadanlıqlarının istismarı və təmiri üzrə nəzarətçi-çilingər peşə kurslarını 34 nəfər bitirmişdir. Hazırda ağac üzərində oyma, qazanxana maşinisti, qaz təsərrüfatı avadanlıqlarının istismarı və təmiri üzrə nəzarətçi-çilingər və bərbər manikürçü peşələri üzrə kurslar davam etdirilir. Bununla yanaşı, məhdud fiziki imkanlı 19 şəxs tərəfindən toxunmuş 1700 cüt yun corab hərbi hissələrə təhvil verilmişdir. Qeyri-formal məşğulluğun qarşısının alınması, işə götürülən şəxslərlə əmək müqaviləsinin bağlanması, onlara verilən əməkhaqlarının reallığı əks etdirməsi ilə bağlı tədbirlər davam etdirilmişdir.

Naxçıvan Muxtar Respublikası Dövlət Sosial Müdafiə Fondu 2017-ci­ ilin noyabr ayında əmək pensiyalarının maliyyələşdirilməsini vaxtından əvvəl başa çatdırmışdır. Hesabat ayında fondun gəlirləri 5 milyon 785 min 420 manat həcmində yerinə yetirilmiş və proqnoz tapşırıqlara 129,2 faiz əməl ­olunmuşdur.
2017-ci ilin noyabr ayında “Əmək pensiyaları haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununa əsasən pensiya hüququ yaranmış 88 vətəndaşa əmək pensiyası təyin olunmuşdur. Yeni təyin edilən pensiyaçılardan 26-sı yaşa görə, 22-si əlilliyə görə, 40 nəfər isə ailə başçısını itirməyə görə əmək pensiyasına çıxmış vətəndaşlar olmuşdur. Bu dövrdə 1002 sosial sığorta şəhadətnaməsi sığortaedənlər vasitəsilə sığortaolunanlara ­çatdırılmışdır.

Naxçıvan Muxtar Respublikası Dövlət
Sosial Müdafiə Fondunun mətbuat xidməti

“Ali təhsil alıram, amma ixtisasım üzrə işləməyəcəyəm, əsas əlimdə diplomun olmasıdır”. Bəzi gənclərin dilindən bu ifadəni eşitməmiş olmazsınız. Universitetdə oxuduğum illərdə qrup yoldaşlarımın da bəzilərindən eşitdiyim bu cümlə məni həmişə düşündürürdü. Axı insan arxasınca getməyəcəyi bir sahəyə ömrünün 4-5 ilini boş yerə niyə sərf etsin ki?  

Bəzi valideynlərlə də söhbət zamanı başa düşdüm ki, gəncin ali məktəbdə necə təhsil alması, onun gələcəkdə hansı sahədə çalışacağı onların da bəzilərini maraqlandırmır. Baxmayaraq ki, valideynlər övladlarının ali təhsil alması üçün əllərindən gələni əsirgəmir, az qala aylıq gəlirlərini onların hazırlıq xərclərinə sərf edirlər. Valideynləri düşündürən məsələ övladlarının əlində diplomun olmasıdır. Məsələn, mən onların dilindən çox eşitmişəm ki, deyirlər, nə olur-olsun, övladımın əziyyət çəkməyinə imkan vermərəm. Amma mən dünyanı tutub qalası deyiləm, nə qədər ki, sağ-salamatam, bu uşağı oxutdurub əlinə bir kağız parçası verə bilsəydim, o dünyaya gözüaçıq getməzdim.
Hər hansı bir mövzuda valideynlərimizə qarşı çıxdığımızda eşitdiyimiz ilk cümlə “məni indi yox, valideyn olanda başa düşəcəksən” olur. Əslində, bir tərəfdən onların iradlarını qəbul etmək olar, haqlıdırlar da. Heç şübhəsiz, valideynlərimiz bizim yaxşı­lığımızı istəyirlər. Onları bizim gələcəyimiz düşündürür. Hər biri bizim yaxşı, firavan yaşamağımızı, çətinliklərdən mümkün qədər uzaq olmağımızı arzu edir. Bəs yaxşı, əgər belədirsə, onda niyə bizi yaxşı bərbər, xarrat, yaxud da dərzi olaraq yox, sənətini sevməyən müəllim, həkim, memar kimi görmək istəyirlər? Yoxsa diplomun bütün qapıları üzümüzə açacağı inamına qapılıblar?

(Oçerk)

Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı şəhid ­İbrahim Məmmədov haqqında hazırlayacağım yazıya başlayarkən 5 yaşlı nəvəm yazı masama yaxınlaşıb İbrahimin şəklini əlinə götürdü: – Baba, bu kimdir ki?
– Qəhrəmandır.
– Qəhrəman necə olur ki?
– Böyüyəndə bilərsən, – dedim və uşağın başa düşəcəyi qədər ona İbrahim Məmmədov haqqında məlumat verdim. İstəyirəm ki, onu tanımayan oxucularımıza da ərazi bütövlüyümüz uğrunda şəhidlik zirvəsinə ucalan qəhrəmanımız barədə danışım...
...Paytaxt Naxçıvan şəhərindəki Şəhidlər xiyabanının yanından tez-tez keçirəm. Burada öz əzizlərini ziyarət etməyə gələnləri hər gün görmək olar. Bu günlərdə yolum yenə xiyabana düşmüşdü. Şəhidlərimizin uyuduğu həmin məkana daxil olub bir qədər ətrafa nəzər saldım. Dalğın baxışları ilə gözlərini şəhid məzarlarına zilləmiş analar diqqətimi cəlb etdi.

Hər hansı bir xalqın tarixi keçmişinin, xüsusən mənəvi mədəniyyətinin öyrənilməsində təqvimlə bağlı adətlər və mərasimlər mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bunlar arasında qış adət və mərasimləri xüsusi yer tutur.
Çillə gecəsi qışın başlandığı gün kimi qeyd olunur, dekabrın 20-nə, yaxud 21-nə təsadüf edir. Çillə gecəsinə gələn yola qısa nəzər salsaq görərik ki, əslində, qışa ilk hazırlıq tədbirləri el arasında “Qoçqarışan” (oktyabr ayına təsadüf edir) deyilən vaxtdan başlayır. Havalar yavaş-yavaş soyuyur, uca dağlara ilk qar ­düşür. Bu, “Qoç boranı” adlanır. Hazırda “Qoçqarışan” nənə-babalarımızın vaxtındakı kimi çox geniş şəkildə, təntənə ilə qeyd edilməsə də, bəzi yerlərdə yenə də həmin gün əvvəlcədən seçilmiş və müəyyənləşmiş qoçlar bəzədilir və sürüyə buraxılır. Camaat çobanın görüşünə gedir, o isə çələvərdə – daş üstündə bişirdiyi fətirlə onları qarşılayır. Qoçları bəsləyən çobanlara hədiyyələr verilir. Qoçun bu dövrdə sürüyə qatılması dölün yazın əvvəllərində başlanmasına səbəb olur, doğulmuş quzular şaxta və borana düşmür. Onların ağzı ota dəyənə, yəni ot yeyənə qədər isə hər tərəf yaşıllığa bürünür.
Hələ də bəzi kəndlərimizdə “Qoçqarışan”da qışın necə olacağını təyin etmək adəti də qalır. Bu zaman qoç sürüdən kənarda saxlanılır və müşahidə aparılır: əgər sürüdən ağ qoyun ayrılıb gəlsə, qış qarlı, ala qoyun gəlsə, az qarlı, qara qoyun gəlsə, qarsız olacaq inamı vardır.

İnsan orqanizmi üçün bir çox faydaları ilə diqqəti cəlb edən çayın ən maraqlı xüsusiyyətlərindən biri də ondan ibarətdir ki, o, bir çox xalqların mətbəxinə daxil olaraq, adi qida məhsulu və ya içki kimi bu mətbəxin çərçivəsində qalmayıb. Əksinə özü ilə nə isə canlı bir nəfəs, ruh gətirib və məhz bu ruhun sayəsində həmin xalqların mədəniyyəti bir sıra yeni ənənə və mərasimlərlə zənginləşib. Çay insanların şüurunda da yer alaraq həyatımızın bir hissəsinə çevrilib. Belə ki, çay içməyə öyrəşən xalqlar həmin içkidən məhrum olmağı təsəvvür belə, edə bilmirlər. Azərbaycan xalqı da onlardan biridir. Belə ki, çayın bir o qədər də populyar olmadığı ölkələrə səyahətə gedərkən hər bir azərbaycanlı çox tez bir zamanda həmin boşluğu hiss edir. 

Bunun başlıca səbəbini insanın süfrə psixologiyasındakı dəyişikliklərlə izah etmək olar. Bu amil çox böyük əhəmiyyətə malikdir və bir sıra məqamlarda özünü qabarıq şəkildə göstərir. Məsələn, Avropada bizə şirin çay gətirildikdə özümüzü narahat hiss edirik, çünki öz Vətənimizdə çayı qənd və ya mürəbbə ilə içməyə vərdiş etmişik. Şirin çayı isə yalnız səhər yeməyi zamanı içirik. Bu ətirli içkini tələsmədən içməyə və bundan zövq almağa alışmışıq. Elə buna görə də süfrələrimizdə çay içmək artıq uzun zamanlardan bəri ənənəyə çevrilib. Çay süfrəsi hər zaman səmimi bir atmosfer yaradaraq insanları bir-birinə yaxınlaşdırır, yadları dostlaşdırır.

Qədim diyarımız Naxçıvan həm də müalicəvi bitkiləri ilə tanınır. Bu bitkilərdən xalq təbabətində geniş istifadə edilir. Çaytikanı da belə faydalı bitki növlərindəndir. Bu bitki haqqında oxucularımıza müfəssəl məlumat vermək üçün AMEA Naxçıvan Bölməsi Bioresurslar İnstitutunun Meyvə, tərəvəz və üzümçülük laboratoriyasının rəhbəri, aqrar elmlər doktoru, dosent Varis Quliyevlə həmsöhbət olduq. 

O bildirdi ki, çaytikanı iydəkimilər fəsiləsinə məxsusdur. Hündürlüyü 4-6 metrə çatan bu bitkinin gövdəsinin diametri 30 santimetrdir. Qaramtıl-boz rəngli budaqları üzərində tikanları vardır. Yarpaqları ardıcıl düzülüb, neştərşəkilli-dilimli, bütövkənarlı olub, üst hissəsi yaşıl, alt hissəsi isə gümüşü rəngdədir. Çoxalması toxum, kök pöhrələri və qələmlərlə olur. Fəsilənin təqribən 3 cinsinə daxil olan 55 növü vardır. Naxçıvan Muxtar Respublikasında təbii halda yalnız bir yabanı çaytikanı növü bitir. Bioresurslar İnstitutunun təcrübə sahəsində Abşeron rayonundan introduksiya edilmiş “Zəfərani” və “Şəfa” sortları becərilir.
Öyrəndik ki, çaytikanı aprel-may aylarında çiçəkləyir. Çiçəkləri xırda, ətirli və sarı olur. Meyvələri avqust-sentyabr aylarında yetişir, fevral-mart aylarına kimi kolun üstündə qala bilir. Meyvəsi şirəli, narıncı və qırmızı rəngdə olub, əsasən, girdə, oval və uzunsov formadadır. Dadı şirin, turş, turşməzə, ananas ətirlidir. Meyvəsinin tərkibində 3,5 faiz şəkər, 3,2 faiz üzvi turşu, 6 faizə qədər zülal, 9 faiz yağ vardır. Toxumunda olan yağın miqdarı 12,5 faizə çatır.

Yaxın günlərdə Naxçıvan şəhərindəki Əziz Əliyev prospektində yeni qurulan yerüstü piyada keçidinin yanındakı dayanacaqda avtobus gözləyərkən müşahidə etdiyim mənzərə məni bu haqda yazmağa vadar etdi. Yolun digər tərəfində bazar və ticarət mərkəzi olduğundan bu istiqamətdə hərəkət edən avtomobillərin və piyadaların sayı çoxluq təşkil edir. Elə bu səbəbdən qanun keşikçiləri yol hərəkət qaydalarına riayət etməyən piyadaların təhlükəsizliyi məqsədilə onlara keçiddən istifadə etmək lazım olduğunu bildirirlər. Lakin, nədənsə, onların bəziləri nə özləri, nə də sürücülər üçün yaratdıqları təhlükəni dərk etmirlər. Hər kəsin isə dilində bir bəhanə var: tələsirəm. Kimisi işə tələsir, kimisi evə, kimisi həkimə... Ancaq düşünmürlər ki, keçidlərdən istifadə etmədikləri halda, yetişmək lazım olduqları yerə yox, ölümə tələsirlər.

Nəqliyyat vasitələrinin və piyadaların hərəkətini tənzimləmək və təhlükəsizliyini təmin etmək üçün yollarda işıqforlar quraşdırılır, keçidlər inşa olunur. Lakin piyadaların bir çoxunun işıqfora və keçidlərə əhəmiyyət vermədiyini görürük. Nə üçün bu qaydanı polislər məcburən həyata keçirməlidirlər? Axı polis yollarda dayanıb hər kəsə piyada zolağından istifadə etməyi və işıqfordankeçmə qaydasını öyrədə bilməz. Şəhərimizdə kifayət qədər piyada keçidlərinin olmasına baxmayaraq, piyadaların əksəriyyətinin onlardan istifadə etməmələrinin səbəbi nədir? Piyadalar üçün kifayət qədər maarifləndirici tədbirlərin aparılmamasımı, yoxsa cəmiyyətimizdə hələ də piyada mədəniyyətinin formalaşmamasımı? Tanıdığım bir neçə piyada ilə bu barədə söhbət zamanı belə məlum oldu ki, insanların keçidlərdən istifadə edib-etməməsi təhlükəsizliklə bağlı maarifləndirmənin yetərli olmamasıdır.

Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin 2016-cı il 11 yanvar tarixli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “2016-2020-ci illərdə Naxçıvan Muxtar Respublikasında əhalinin məşğulluğunun artırılması üzrə Dövlət Proqramı”nın icrasına uyğun olaraq aztəminatlı ailələrin özünüməşğulluqlarının təmin edilməsi üçün müxtəlif sosial layihələr həyata keçirilir. Ailə əməyinə əsaslanan fərdi təsərrüfatların yaradılması istiqamətində həyata keçirilən tədbirlərin davamı olaraq Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin tapşırığı ilə uzun müddət ünvanlı dövlət sosial yardımı alan və fərdi təsərrüfatlarını qurmaq üçün müraciət edən ailələrə köməklik göstərilməsi nəzərdə tutulub.
Verilmiş tapşırığın icrası ilə əlaqədar müraciət edənlər içərisində Şərur, Babək, Ordubad, Culfa, Kəngərli və Sədərək rayonları üzrə, ümumilikdə, 16 aztəminatlı ailə müəyyənləşdirilib. Həmin ailələrdən 11-nə yanında balası olan iribuynuzlu mal-qara, 5-nə isə hər birinə 10 ədəd olmaqla, xırdabuynuzlu heyvan verilib.
Bununla əlaqədar keçirilən tədbirdə çıxış edən Naxçıvan Muxtar Respublikası əmək və əhalinin sosial müdafiəsi naziri Cavid Səfərov muxtar respublikada aztəminatlı ailələrə göstərilən dövlət qayğısı, onların sosial reabilitasiyası və məşğulluğunun təmin olunması istiqamətində həyata keçirilən tədbirlər barədə danışıb. Sonra aztəminatlı ailə təmsilçilərinə verilən mal-qara ilə bağlı sənədlər təqdim olunub.
Culfa rayon Camaldın kənd sakini Elgün Abdullayev göstərilən qayğıya görə minnətdarlığını bildirib, ailə təsərrüfatından səmərəli yararlanacaqlarını diqqətə çatdırıb.
Qeyd edək ki, bu il ərzində Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin tapşırığına əsasən 38 aztəminatlı ailəyə özünüməşğulluğunun təmin edilməsi üçün müvafiq köməklik göstərilib.

 Nail ƏSGƏROV

Ümummilli liderimiz Heydər Əliyev demişdir: “İslam dininin banisi həzrəti Məhəmməd Peyğəmbərin mövlud günü bizim böyük bayramımızdır”.

Əsası ulu öndər Heydər Əliyev tərəfindən qoyulmuş iqtisadi inkişaf strategiyasının uğurla davam etdirilməsi, əldə olunan iqtisadi inkişaf göstəricilərinin sosial və humanitar sahəyə transformasiya etdirilməsi Naxçıvan Muxtar Respublikasında əhalinin həyat səviyyəsinin yüksəlməsinə səbəb olan ən mühüm amil kimi diqqətləri cəlb edir. 

Naxçıvanda həyat keyfiyyətinin daha da yaxşılaşdırılması istiqamətində görülən işlər hər keçən gün özünün müsbət nəticələrini göstərməkdədir. Xüsusən iqtisadi sahədə əldə olunan uğurlarla yanaşı, muxtar respublikanın ən ucqar dağ kəndlərində belə, yaradılmış müasir təhsil və səhiyyə infrastrukturu, kompleks abadlaşdırma istiqamətində aparılan işlər, kənd və xidmət mərkəzlərinin istifadəyə verilməsi, kənd yerlərində də şəhər həyatı standartlarının yaradılması insanlarda komfortlu həyata yeni baxışlar formalaşdırıb. Əhalidə yaranan işgüzarlıq fərdi evlərin tikintisinə, kiçik və orta sahibkar olaraq yeni layihələrin reallaşdırılmasında daha yaxından iştiraka stimul yaradıb. Nəticədə, dünya iqtisadiyyatında davam edən mürəkkəb iqtisadi şəraitə baxmayaraq, həm iqtisadi, həm də sosial inkişaf sahələrində qorunub saxlanılan yüksək dinamika Naxçıvanın müasir inkişafını xarakterizə edən ümumi göstərici kimi öz əhəmiyyətini ortaya qoyur.

Təbiətimiz hər fəsildə özünəməxsus gözəllikləri ilə göz oxşayır. Yaşıl yamacların da, qızılı rəngli çöllərin də öz gözəlliyi var. Qar isə yurdumuza bir başqa yaraşıq verir. Torpağın bəyaz donu yaşı min illərlə ölçülən Vətənimizə bir az da nuranilik, əzəmət, vüqar bəxş edir. Qar həm də paklıq, təmizlik rəmzidir. Bol qar həmçinin ruzi-bərəkətdən, bolluqdan da xəbər verir. 

Bu il də ana təbiət yurdumuza ilk qarını gətirdi. Dağlarımız, düzlərimiz artıq qalın qar ilə örtülüb. Soyuq, şaxta olsa da, muxtar respublikamızda bu, demək olar ki, hiss olunmur. Çünki illər əvvəl bölgənin qazlaşdırılması işi tam başa çatdırılıb. Ən ucqar kəndlərdə belə, bu gün evlər təbii qazla qızdırılır. Artıq yeni nəsil kömür və odun sobalarını təsəvvür belə, etmir. Mavi qaz hər bir evə hərarət, istilik verir. Ən ucqarlarda belə, yaradılmış infrastruktur sayəsində kəndlərimiz şəhərdən seçilmir. Bu gün muxtar respublikamızda kənd mərkəzlərinin, yeni ticarət obyektlərinin, həkim ambulatoriyalarının və ən müasir məktəb binalarının olması, elektrik və qazın fasiləsiz verilməsi kənd sakinlərinin rahatlığını tam təmin edir.

İnformasiya təhlükəsizliyinin təmin olunması probleminin vacibliyini və aktuallığını şərtləndirən səbəblərdən ən əsası istənilən tipli məlumatın praktik olaraq maneəsiz yayılmasına şərait yaradan qlobal internet mühitinin inkişafıdır. İnternet mühiti genişdir və bu gün həyatımızı onsuz təsəvvür etmək mümkün deyil. Bu baxımdan internetdən istifadə edən uşaqların təhlükəsizliyini təmin etmək mühüm məsələlərdən biridir.

Sirr deyil ki, bu gün kimisi bu texnologiyalardan istifadə edərək özünə lazım olan məlumat əldə edir, kimisi də onlardan yalnız vaxt keçirmək və əylənmək məqsədilə yararlanır. Bu sırada gənclər və azyaşlılar daha çox üstünlük təşkil edirlər. Bir çox hallarda valideynlərinə “kompüterdən dərs öyrənirəm”, – deyən uşaqların böyük hissəsi bu bəhanə ilə monitor önündə saatlarla oturaraq gələcək həyatlarını müəyyən mənada riskə atmış olurlar.

Azərbaycanda 42 növ həmərsin bitkisi var. Bunların 36-sı yabanıdır. Sənaye üçün 2 növ daha əhəmiyyətlidir. Bunlar qəhvəyi və qırışıq həmərsinlərdir. 20-25 il ömrü olan qəhvəyi həmərsin 2 metrə qədər boyu olan kollar halında bitir.
Çiçəkləri açıq və tünd-çəhrayı rəngdə olmaqla, ətirlidir. Meyvəsi avqust-sentyabrda yetişir. Meyvənin tərkibindəki C vitamini yetişmə müddətində daha da artır. Ona görə də yetişmiş meyvələr şaxtalar düşənədək yığılmalıdır. Onu da bildirək ki, bitkinin meyvələrinin tərkibindəki C vitamini birinci dəfə 1931-ci ildə tapılmışdır. Lakin bundan çox əvvəl Rusiyada həmərsin bitkisinin meyvələrindən hazırlanan dərmanla dişlərin dibindən qanaxmaya, yəni ­ C-avitaminoza qarşı müalicə tətbiq edilirdi.

3 dekabr – Beynəlxalq Əlillər Günü münasibətilə Naxçıvan Muxtar Respublikası Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə Naxçıvan şəhərində və rayon mərkəzlərində məhdud fiziki imkanlı şəxslərin iştirakı ilə tədbirlər keçirilib.

Naxçıvan Əlillərin Bərpa Mərkəzində keçirilən tədbirdə əmək və əhalinin sosial müdafiəsi naziri Cavid Səfərov çıxış edərək muxtar respublikada bu kateqoriyadan olan şəxslərə göstərilən qayğıdan danışıb. Bildirib ki, onlara tibbi və sosial reabilitasiya xidmətləri göstərilir, müharibə əlilləri minik avtomobilləri ilə təmin olunur, onların mənzil-məişət şəraitləri yaxşılaşdırılır, bu qəbildən olan insanlara təqaüd və sosial müavinətlər ödənilir.
Qeyd edək ki, həmin gün muxtar respublikanın rayon mərkəzlərində də Beynəlxalq Əlillər Günü münasibətilə tədbirlər keçirilib. Tədbirlərdə Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin və rayon İcra hakimiyyətlərinin nümayəndələri çıxış edərək məhdud fiziki imkanlı şəxslərin sosial təminatının yaxşılaşdırılması məqsədilə həyata keçirilən tədbirlərdən danışıblar.
Tədbirlərdə, ümumilikdə, məhdud fiziki imkanlı 1000 şəxsə sovqat təqdim olunub. Görüşlərdə iştirak edə bilməyənlərə evlərində baş çəkilib, onlara sovqat verilib.
Məhdud fiziki imkanlı şəxslər onlara göstərilən diqqət və qayğıya görə minnətdarlıqlarını bildiriblər.

Xəbərlər şöbəsi

Məhdud fiziki imkanlı şəxslərin hüquqlarının qorunmasına, onların sosial müdafiəsinin təmin olunmasına ictimaiyyətin diqqətini cəlb etmək məqsədilə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının 14 oktyabr 1992-ci il tarixli qərarı ilə 3 dekabr Beynəlxalq Əlillər Günü kimi təsis edilib.
Ölkəmizdə məhdud fiziki imkanlı şəxslər hərtərəfli dövlət qayğısı ilə əhatə olunublar. Ümummilli lider Heydər Əliyevin ölkəmizə rəhbərliyi dövründə əsası qoyulan bu siyasət hazırda ölkə Prezidenti cənab İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilir, bu sahənin qanunvericilik bazası təkmilləşdirilir. Cəmiyyətin ümumi inkişaf prosesindən irəli gələn yeniləşmə, təkmilləşmə tendensiyasına müvafiq olaraq bu kateqoriyadan olan şəxslərin sosial təminatını daha da yaxşılaşdıran, habelə ayrı-ayrı sosial məsələlərin həllinə imkanlar yaradan qanunlar qəbul edilir, eyni zamanda onların maddi təminatını gücləndirmək məqsədilə yeni təqaüd və müavinətlər təsis edilir, pensiyaların və digər sosial ödənişlərin məbləği mütəmadi artırılır.
Muxtar respublikada sosial-iqtisadi sahədə həyata keçirilən davamlı islahatlar sakinlərin həyat şəraitinin yaxşılaşması, rifahının yüksəlməsi ilə nəticələnmişdir. Müvafiq kateqoriyadan olan məhdud fiziki imkanlı şəxslərin mənzil-məişət şəraitinin yaxşılaşdırılması, onların minik avtomobilləri və texniki-bərpa vasitələri ilə təmin edilməsi, təhsil almaları, məşğulluq imkanlarının yüksəldilməsi, istedad və bacarıqlarının inkişaf etdirilməsi, habelə asudə vaxtlarının səmərəli təşkili üçün hərtərəfli şərait yaradılıb. Sağlamlıq imkanları məhdud şəxslərin sosial müdafiəsini gücləndirmək məqsədilə hər ay təqaüd, aylıq və birdəfəlik sosial müavinətlər ödənilir. Hazırda muxtar respublikada 7121 əlilə sosial müavinət, 233 şəhid ailəsinə, 1644 müharibə əlilinə və birinci qrup ümumi səbəbdən əlillərə təqaüdlər ödənilir.

Muxtar respublikada sağlamlıq imkanları məhdud insanlar hərtərəfli dövlət qayğısı ilə əhatə olunublar

Sağlam həyat Tanrının insana bəxş etdiyi ən dəyərli nemətdir. Lakin bəzən Tanrıdan dilədiyimiz bu əziz nemət hər kəsə nəsib olmur. Sağlamlıq imkanları məhdud olan insanların bəziləri vətən uğrunda döyüşlərdə əlil olub, bəziləri isə müxtəlif qəzalar nəticəsində... Kimisi də elə dünyaya göz açandan bəri insanlara tutunaraq yaşamağa çalışır. Əslində isə onları görünən fiziki qüsurlarından çox görünməyən daxili yaraları, mənəvi yorğunluqları incidir. Həmin insanların mövcud komplekslərindən xilas olmaları, sağlam şəxslərdən geri qalmamaları, sosial mühitdən uzaqlaşmamaları üçün dövlət tərəfindən onlara xüsusi qayğı göstərilir, maddi dəstəklə yanaşı, həm də mənəvi dəstək verilir.

Bu kateqoriyadan olan insanlara muxtar respublikamızda göstərilən diqqət və qayğı, həqiqətən də, qürurvericidir. Böyük fəxrlə qeyd etmək istərdim ki, Qarabağ müharibəsi əlilinin həyat yoldaşı kimi dövlətimizin hərtərəfli qayğısı nəticəsində bu qəbildən olan insanlara, eləcə də onların ailələri üçün yaradılan rahat, firavan həyat şəraitinin yaxından şahidi olduğumdan bununla bağlı düşüncələrimi bu yazıda əks etdirmək qərarına gəldim.

İnsan həyatının və sağlamlığının qorunması cəmiyyətin əsas qayğılarındandır. Bəzən istəməməyimizdən asılı olmayaraq, elə gözlənilməz hadisələr baş verir ki, bunun nəticəsində hər bir şəxsin həyatına və sağlamlığına ciddi xəsarət dəyir. Belə xəsarətlərin bərpa olunması üçün isə xeyli müddət və yüksək məbləğdə xərclər tələb olunur. Bu baxımdan baş vermiş qəza hallarında insanların məruz qaldığı xəsarətin aradan qaldırılması məqsədilə ehtiyac olan maddi tələbatın təmin olunması üçün fərdi qəza sığortası xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Bu həm də vətəndaşların sosial müdafiəsinin təşkili kimi sığortanın əsas funksiyalarından biri hesab olunur.
Fərdi qəza sığortası müasir dünyada geniş yayılıb. O, öz formasına görə könüllü sığortadır. Bu sığorta növü tərəflərin qarşılıqlı razılaşması yolu ilə müəyyən olunmuş qaydalar əsasında aparılır. Digər icbari sığorta növləri ilə müqayisədə fərdi qəza sığortasının bir sıra üstünlükləri də vardır. Belə ki, istehsalatda bədbəxt hadisələrdən icbari sığorta yolu ilə sığortalanan şəxslərə yalnız iş vaxtı baş verə biləcək hadisələrdən təminat verilirsə, fərdi qəza sığortası olan insana onun harada olmasından və günün hansı saatından asılı olmayaraq, baş vermiş gözlənilməz, bədbəxt hadisələrdən maddi təminat verilir. Bu isə hər bir insanın həyatı üçün vacib şərtdir. Çünki gündəlik həyatımızda elə hadisələr baş verir ki, onların bəziləri insanların həyat və sağlamlığına zərərlər vurmaqla maddi vəziyyətlərinə ciddi itkilər törədə bilir. Belə hallarla daha etibarlı gələcək üçün sığorta agentliyi tərəfindən həyata keçirilən fərdi qəza sığortası hər kəs üçün əhəmiyyətlidir.

Qış azuqəsinin əsasını şorabalar (Naxçıvanın əksər bölgələrində buna turşu deyirlər) təşkil edir. Bişirilən yeməklərin əksəriyyətinin yanında süfrəyə turşu verilir. Bəzən isə, sadəcə olaraq, pendir-çörəklə də yeyilir. Azərbaycanın digər bölgələrinə nisbətən Naxçıvanda turşu çeşidləri daha çoxdur. Xüsusən yabanı bitkilər Naxçıvanda çox qədimdən yığılaraq turşu hazırlanıb. 

Çaşır turşusu. Dağlarda bitən çaşır bitkisi yazın ilk ayından sonra, yəni aprelin 15-20-dən may ayının sonlarına qədər toplanır, çiy, qaynadılaraq yeyilir və turşuya qoyulur. Çaşır bitkisi Naxçıvanda dəniz səviyyəsindən 800 metrdən başlamış, 2000-2500 metrə qədər yüksəklikdə təpə və dağ yamaclarında, qumlu dağ dərələrində bitir. Çaşır turşusunu hazırlayan zaman bitki çeşidlənir, sonra pörtlədilir. 20 faizli duz məhlulu hazırlanır və ya üzərinə həmin normada duz əlavə edilir. Turşular üçün sal duzun döyülüb xırdalanmışından istifadə edilir. Narın duz işlətdikdə bitki əpriyir. Çaşır turşusu, adətən, şüşə bankalarda (vaxtilə küpələrdə) qoyulur. 3 litrlik şüşə bankada olan çaşırın üzərinə bəzən bir xışma (tək əlin bükülü halda tutduğu qədər) arpa atılır ki, turşu sarı rəngə çalsın. Süfrələrdə çaşır turşusu turşuların şahı hesab edilir.

Naxçıvan Regional Peşə Tədris Mərkəzində regionun əmək bazarında ciddi tələbat yaranan və unudulmaqda olan peşələr üzrə kurslar təşkil edilməklə bu sahədəki vəzifələrin həllinə ciddi diqqət yetirilir.
İndiyə qədər peşə ixtisasları üzrə müxtəlif kursların təşkil olunduğu Naxçıvan Regional Peşə Tədris Mərkəzində də həmin vəzifələrin həlli istiqamətində xeyli işlər görülmüş, muxtar respublikanın bütün bölgələrindən cəlb olunmuş müdavimlər müxtəlif peşələrə yiyələnmişlər.
Mərkəzdən aldığımız məlumatda bu tədris müəssisəsinin fəaliyyətə başladığı 2009-cu ilin aprel ayından indiyədək burada təşkil edilmiş kursları 3 mindən çox müdavim bitirərək sertifikatlarla təmin olunmuşdur. Ümumilikdə isə həmin ildən bu günə qədər Naxçıvan Regional Peşə Tədris Mərkəzində kompüter istifadəçisi, kabel lehimləyicisi və elektrik montyoru, elektron avadanlıqların təmiri üzrə elektromexanik, bərbər-manikürçü, traktorçu-maşinist, xalçaçı, dərzi, buldozer maşinisti və digər peşə hazırlığı kursları təşkil edilmişdir. Bundan əlavə, televiziya üçün teleaparıcı, kinooperator, televiziya rejissorluğu, “Naxçıvanqaz” İstehsalat Birliyinin işçiləri üçün qaz avadanlıqlarının təmiri və istismarı üzrə çilingər, “Naxçıvan Dəmir Yolları” Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyətinin işçiləri üçün dəmir yolu nəqliyyatında elektrik montyoru peşələri üzrə ixtisasartırma, Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Komitəsinin, Ədliyyə Nazirliyinin Penitensiar Xidmətinin müraciətləri nəzərə alınaraq bir sıra kurslar təşkil edilmişdir.

Uşaq hüquqlarının tam təmin edilməsi, onların problemlərinin ardıcıl həlli ölkəmizdə bu sahədə həyata keçirilən dövlət siyasətinin prioritet istiqamətlərindən birini təşkil edir. Respublikamızın sürətli iqtisadi inkişafı sosial problemlərin həlli üçün etibarlı zəmin yaradır. Bu baxımdan son illərdə ölkəmizdə uşaqların sağlamlığının möhkəmləndirilməsi, onların müasir tələblər səviyyəsində təhsil almaları üçün lazımi şəraitin təmin edilməsinə yönəlmiş mühüm addımlar atılmaqdadır. 

Uşaqların öz hüquqları ilə bağlı qərarların qəbul edilməsində iştirakını təmin etmək, onlara problemləri ilə bağlı təşəbbüslərlə çıxış etmək və təkliflər vermək imkanı yaratmaq, həmçinin ictimaiyyətin diqqətini uşaq hüquqlarının qorunmasına yönəltmək məqsədilə 2009-cu ildə Azərbaycan Uşaqlarının I, 2011-ci ildə II, 2014-cü ildə isə III Ümumrespublika forumlarının keçirilməsi uşaqların hərtərəfli inkişafı, milli və mənəvi dəyərləri mənimsəmələri baxımından diqqətəlayiqdir. Forumlar ölkə üzrə bütün şəhər və rayonları təmsil edən uşaqların iştirakı ilə keçirilib. Ötən müddət ərzində bu tədbirlərdə iştirak edən uşaqlar tərəfindən səsləndirilən bütün təkliflər müxtəlif proqramlarda öz əksini tapıb. Forum həm də əsas verir ki, hər bir uşaq onu düşündürən, narahat edən məsələləri dilə gətirsin, problemlərin birgə həlli yollarını araşdırsın. Məhz bu forumlar istedadlı uşaqların üzə çıxarılmasında mühüm rola malikdir. Həmçinin bu forumlar uşaqların ictimai fəallıqlarının artırılmasında, iştirak hüququnun təmin edilməsində və liderlik keyfiyyətlərinin formalaşmasında mühüm əhəmiyyət daşıyır.

Naxçıvan Muxtar Respublikasında uşaqların inkişafı, onların cəmiyyətin layiqli üzvü kimi yetişməsi üçün sağlamlıq imkanları məhdud uşaqların da təhsilə cəlb olunması və reabilitasiyası diqqət mərkəzindədir. Bu məqsədlə müvafiq dövlət proqramları qəbul edilib, audio və elektron kitabxana, Distant Tədris Mərkəzi yaradılıb, Uşaq Bərpa Mərkəzinin fəaliyyəti gücləndirilib. 

Sağlamlıq imkanları məhdud uşaqların sosial müdafiəsi, cəmiyyətə fəal inteqrasiyası istiqamətində bu gün muxtar respublikada kompleks tədbirlər həyata keçirilir. Bu məqsədlə Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin 2013-cü il 18 dekabr tarixli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “2014-2015-ci illərdə Naxçıvan Muxtar Respublikasında sağlamlıq imkanları məhdud uşaqların təhsilə cəlbi üzrə Dövlət Proqramı”nın icrası nəticəsində onların təhsilə cəlbi və cəmiyyətə inteqrasiya olunması sistemli xarakter almış, inklüziv təhsil üçün əsaslı zəmin hazırlanmışdır. Dövlət proqramının icrasına uyğun olaraq 2014-cü il oktyabrın 1-də Məhdud Fiziki İmkanlılar üçün Naxçıvan Regional İnformasiya Mərkəzində Distant Tədris Mərkəzi istifadəyə verilmişdir. Bununla da, hərəkət qabiliyyəti məhdud uşaqların təhsilə cəlbi təmin olunmuşdur. Distant tədrisə cəlb edilmiş uşaqların yaşadığı mənzillərdə asinxron rəqəmsal abunəçi avadanlığı, noutbuk və vebkameralar quraşdırılmışdır. Eyni zamanda mərkəzdə çalışan ­3 müəllimə və uşaqların valideynlərinə sistemdən istifadə qaydalarının öyrədilməsi məqsədilə kurslar keçirilmişdir.

“Zamanının qədrini bil, onu lazımsız işlərə sərf etmə”. Valideynlərimiz tərəfindən məyuscasına deyilən bu cümləni, yəqin ki, vaxtaşırı hər birimiz eşidirik. Eşitməyənlər isə, çox güman ki, böyüyüb valideyn olub və artıq özləri övladlarına bunu nəsihət edirlər. Zamanını nə qədər səmərəli keçirsən də, vaxt ötdükdən sonra “kaş ki”lərin qalır geridə. Çox uzağa getmirəm, lap elə götürək gün növbələşməsini. Heçmi olmayıb günün sonuna çatdığınızın fərqinə vardığınızda zamanınızı səmərəli keçirməyinizə baxmayaraq, “kaş ki bir az daha cəld olsaydım və filan işimi də yoluna qoysaydım”, – dediyiniz?! Bəs yaxşı, heyifsilənməyimiz nəsə ifadə edirmi? Əfsuslar olsun ki, arxada qoyduğumuz zaman, sadəcə, keçmişə çevrilir.

Zaman su kimi axıb gedir. Onu nə mən, nə sən, nə də bir başqası dəyişdirə, qabaqlaya, yaxud da saxlaya bilər. Saatın əqrəbi, təqvimin günləri, ilin fəsilləri bizə məhəl qoymadan öz işini görür, yəni addım-addım bizi gələcəyə aparır. Yazıçı Elçin Əfəndiyevin dediyi kimi, təqvim özü də son payız çağında üşüm-üşüm üşüyən ağacdır: gündə bir sarı yarpaq salır. Bəli, payızda yarpaqlarını bir-bir yerə tökən ağacın qışdakı mənzərəsinə hamımız şahidik. Bu, çox gözəl bənzətmədir, lakin bir fərq də var ki, ağac yazda yenidən çiçəkləyir, lakin insan elədirmi? Onun üçün zaman bir daha geri qayıtmamaq şərtilə keçib gedir.

Tarixən cəmiyyət inkişaf etdikcə həyatda rast gəlinən müxtəlif təsadüfi bədbəxt hadisələrin vurduğu maddi zərərlərin sığorta vasitəsilə ödənilməsi də mühüm bir tələbat halına gəlib. Bu baxımdan digər təxirəsalınmaz işlər kimi, sığorta olunmağa göstərdiyimiz münasibət günümüzün mədəni normaları arasında özünə yer tutmaqdadır. 

Müasir dövrdə informasiya almaq imkanlarımız xeyli genişlənib. Hər gün çoxlu sayda təbii fəlakətlər, texnogen qəzalar, insanların səhvi və ya şəraiti düzgün qiymətləndirməməsi ucbatından baş verən arzuedilməz hadisələr haqqında xəbərlər alırıq. Bu hadisələr nəticəsində insanlar həyat və sağlamlığını itirir, maddi zərərlərə məruz qalırlar. Ehtimalı nə qədər az olsa da, hər an baş verə biləcək belə qəfil hadisələr insanları çətin maddi vəziyyətə salır, ailələrin büdcəsinə zərər vurur. Odur ki, müasir dövrdə ailə büdcəsinə nəzarət, gəlir və xərclərin düzgün idarə olunması ilə yanaşı, həm də sığorta savadlılığının artırılması istiqamətində insanların maarifləndirilməsinə çalışılır. Məqsəd isə hər bir ailənin iqtisadi təhlükəsizliyinin təmin olunmasıdır.