Naxçıvanda təqvim adətləri ilə bağlı keçirilən bayramlardan biri də Xıdır və yaxud Xıdır Nəbi bayramıdır. Bu bayram “qışın oğlan çağında”, kiçik çillənin onuncu günü qeyd edilir. Kiçik çillə yanvar ayının 31-dən fevral ayının 19-na qədər olan dövrü əhatə etdiyindən Xıdır bayramı fevralın 9-da kiçik çillənin yarı olduğu gündə keçirilir. Naxçıvan Muxtar Respublikasının bəzi şəhər və kəndlərində bu bayramın fərqli günlərdə keçirildiyinə də şahid oluruq.

Bu bayram bəzən həftənin dördüncü gününə təsadüf etdiyindən yanlış olaraq dinlə əlaqələndirilir. Maraqlı cəhət bundan ibarətdir ki, bayram nəyə görə məhz fevralda, qışın ən sərt vaxtında keçirilir? Çünki qışın ən çətin dövründə, insanların tədarük gördükləri ərzaq, yem, yanacaq ehtiyatının azaldığı vaxt Xızır Peyğəmbərin çağırılması onun yardımına böyük ehtiyacla bağlıdır. Əldə olan materiallara əsaslanaraq demək olar ki, bayram çətinlikdə insanların dadına, köməyinə çatan, istilik hamisi olan Xızırla bağlı olub, onun şərəfinə keçirilir. Bu, İslamdan öncə formalaşmış əski türk inancıdır. Bir qayda olaraq fevral ayının 9-u qeyd olunmalıdır.

Özbəkistanın uchildiz.uz portalında “Naxçıvan yallısının Azərbaycanın musiqi mədəniyyətindəki yeri” adlı geniş məqalə yerləşdirilib.
Rus dilində yazılan məqalədə Naxçıvan yallısının qədim tarixinə nəzər salınır, onun qədim tarixin, zəngin mədəniyyətin göstəricisi olduğu vurğulanır.
Məqalədə Naxçıvan Muxtar Respublikasında fəaliyyət göstərən “Şərur” Xalq Yallı Ansamblının fəaliyyətinə də diqqət çəkilir, yallının Azərbaycan mədəniyyətinin xüsusi reyestrinə daxil edildiyi və ölkəmizin regionları üzrə yallı rəqsinin yayılması, inkişaf arealı xüsusi qeyd edilir.
Bildirilir ki, qədim kollektiv rəqsi olan yallı xoreoqrafiya, vokal və instrumental musiqini özündə birləşdirir. Yallı rəqsi Gəmiqaya arxeoloji abidələrində də əks etdirilib.
Məqalədə vurğulanır ki, Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyev Naxçıvan yallısını “Naxçıvanın tacı” adlandırıb. Hazırda Naxçıvan toylarında ifa edilən yallının bu diyarda 100-dən çox növü var. “Qazı-qazı”, “Qaladan-qalaya”, “Köçəri”, “Çınqı-çınqı”, “Ağıryallı”, “Xalq yallısı”, “Şəruri”, “İki ayaq”, “Üç ayaq”, “Urfani”, “Xələfi”, “Ərzumani” və digər yallı növləri Naxçıvanda daha çox populyardır.
Yazıda Naxçıvan yallısı ilə yanaşı, Qarabağ, Zəngilan, Qazax, Salyan, Şirvan və digər bölgələrimizdə ifa edilən yallılar haqqında da söhbət açılır.

Xəbərlər şöbəsi

Naxçıvan Muxtar Respublikasının 95 illik yubileyi ilə əlaqədarNaxçıvan şəhərindəki Gənclər Mərkəzində Naxçıvan Muxtar Respublikası Memarlar Birliyi və Gənclər Fondunun birgə təşkilatçılığı ilə “Qürur yerim Naxçıvanım” adlı sərgi təşkil edilib.
Bununla bağlı keçirilən tədbiri giriş sözü ilə Memarlar Birliyinin sədri Heydər Əhmədov açaraq bildirib ki, bu gün doğma diyarımız 95 illik tarixi yolunun ən dinamik inkişaf dövrünü yaşayır. Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin rəhbərliyi ilə müstəqillik illərində qədim diyarda həyatın bütün sahələrində əsaslı yüksəlişə nail olunub, oğuz yurdu cənnətməkana çevrilib.
Qeyd olunub ki, son illər diyarımızda aparılan kompleks tikinti-­quruculuq tədbirləri nəticəsində şəhər, qəsəbə və kəndlərin siması tanınmaz dərəcədə dəyişilib. Təqdirəlayiq haldır ki, Naxçıvanda ucaldılan binalar qədimliklə müasirliyi özündə cəmləşdirməklə yanaşı, memarlıq üslubu ilə də fərqlənir. Bu binalar yerləşdikləri ərazilərə xüsusi gözəllik verir, ətrafla harmoniya yaradır. Qabaqcıl dünya təcrübəsini və milli ənənələri mənimsəyən memarlarımız muxtar respublikanın inşaat sektoruna yeni üslublar və müasir dizayn formaları gətirməkdədirlər.
Naxçıvan Muxtar Respublikasının Gənclər Fondunun icraçı direktoru Cəbi Quliyev çıxışında bildirib ki, böyük qürur hissi ilə 95-ci ildönümünü qeyd etdiyimiz muxtar respublikamız çətin, mürəkkəb, eyni zamanda da şərəfli inkişaf və tərəqqi yolu keçib. Müstəqillik illərində bütün sahələrdə aparılan quruculuq işlərində, mədəni­-kütləvi tədbirlərdə dövlətimizin dəstəyinə arxalanan gənclər də fəallıq göstərib, qədim Naxçıvanda hərtərəfli dünyagörüşünə malik müasirdüşüncəli gənclik formalaşıb.

Dünən Naxçıvan Dövlət Film Fondundakı muzeyə Naxçıvan Muxtar Respublikasının Əməkdar mədəniyyət işçisi, uzun illər Naxçıvan televiziyasının kinooperatoru işləmiş Ənvər Rəhimov tərəfindən 25 ədəd müxtəlif kino avadanlığı təqdim olunub. 1963-1985-ci illərdə istehsal edilmiş kino­kamera, videokamera, səsyazma aparatı, obyektiv, eksponometr, videokaset və digər avadanlıqlar vaxtilə Naxçıvan televiziyasında müxtəlif film və başqa çəkilişlərdə istifadə edilib.
Bu münasibətlə keçirilən tədbirdə çıxış edən Naxçıvan Muxtar Respublikasının mədəniyyət naziri Natəvan Qədimova bildirib ki, ölkəmizdə olduğu kimi, Naxçıvan Muxtar Respublikasında da kino sənətinin inkişafına böyük diqqət və qayğı göstərilir. Muxtar respublikamızda Dövlət Film Fondunun fəaliyyət göstərməsi də bu qayğının daha bir nümunəsidir. Fondun ən maraqlı guşələrindən biri də burada yaradılmış kiçik kino muzeyidir. Bu gün Naxçıvan televiziyasının veteran operatorlarından biri olan Ənvər Rəhimov tərəfindən hədiyyə olunan kino avadanlıqları Naxçıvan Dövlət Film Fondunun muzeyində televiziya və kino sənəti tariximizi yaşadan qiymətli eksponat kimi yer ­alacaqdır.

Naxçıvan Muxtar Respublikası Rəssamlar Birliyinin Bəhruz Kəngərli adına Sərgi Salonunda İran İslam Respublikasının tanınmış incəsənət xadimi, Tehran Universitetinin professoru, ­nəqqaş-xəttat Qulamrza Rahpeymanın “Bir rəssamın yaradıcılıq yolu” adlı rəsm sərgisi açılıb.

Adından və tarixindən həmişə qürurla danışdığımız Nehrəm qədim kəndlərimizdəndir. Tarixən ölkəmizin ictimai-siyasi həyatında baş verən hadisələrin önündə gedib bu kənd. “Bu dünyada sözdən böyük yadigar yoxdur, zira ki bütün mal-mülk tələf olub gedər, amma söz qalar”, – deyən və bu il 150 illiyini qeyd etdiyimiz Cəlil Məmmədquluzadə kimi böyük söz ustası 7 il Nehrəmdə yaşayaraq ədəbi yaradıcılığının ən gözəl nümunələrini burada yaradıb.

Xalqımızın böyük oğlu, ümummilli lider Heydər Əliyevin siyasi xəttini daim dəstəkləyən nehrəmlilər ötən əsrin 90-cı illərində – ölkəmizin tarixi sınaq qarşısında olduğu bir vaxtda, təlatümlü şəraitdə dahi şəxsiyyətlə Nehrəmdə görüşərək Ona olan inam və sədaqətlərini ifadə etdilər. Bu sədaqət, etibar əbəs yerə göstərilmirdi. Çünki nehrəmlilər ölkəmizin gələcəyini bu Böyük Şəxsiyyətdə görürdülər. Müstəqillik illərində Nehrəmin muxtar respublikanın abad kəndlərindən birinə çevrilməsi ümummilli liderin siyasi xəttinə olan sadiqliyin bəhrəsidir. Bu yaşayış məntəqəsi günbəgün müasirləşdikcə, gözəlləşdikcə burada məskunlaşma artıb, yeni məhəllələr salınıb.
Nehrəmin coğrafi mövqeyinin və ərazi quruluşunun formalaşmasında buradakı məhəllələr məxsusi rola malikdir. Ümumiyyətlə, məhəllələrin salınması və onlarda məskunlaşmanın artmasına ən böyük vasitə vaxtilə həmin ərazilərdə sututarların və yeraltı su mənbələrinin – quyuların olması idi. Müasir dövrdə Nehrəmdəki bir çox məhəllə adları unudulsa da, Çaylaq, Xəndək, Təpəbaşı, Hasar, Qumqala, Selov, Şişkin, Bağarası adları bu gün də qalmaqdadır.

Dünən Naxçıvan Dövlət Film Fondunda Naxçıvan Muxtar Respublikasının 95 illik yubileyi ilə bağlı tədbir keçirilib.
Tədbiri giriş sözü ilə Naxçıvan Muxtar Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin aparıcı məsləhətçisi Kənan Tağızadə açaraq bildirib ki, Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin 21 yanvar 2019-cu il tarixli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş Tədbirlər Planında muxtar respublikanın 95 illiyinin geniş qeyd edilməsi, yubileylə bağlı mədəniyyət müəssisələrində müxtəlif səpkili tədbirlərin, inter­aktiv dərslərin keçilməsi nəzərdə tutulub.

Deyirlər ki,  övladınıza gözəl adlar seçib qoyun, çünki ad sahibinin xarakterinə də, gələcək həyatına da təsir göstərir. Naxçıvan Dövlət Musiqili Dram Teatrının aktrisası Nurbəniz Niftəliyevanın həm nur bənizini, həm də onun yaratdığı obrazlarla son illər sənət aləmində öz sözünü deyən Naxçıvan teatrının səhnəsində bir nur kimi doğduğunu görənlər bu xanımın adını olduqca gözəl daşıdığını, ona, həqiqətən, layiq olduğunu etiraf edərlər.

Aktyorluq çox çətin bir peşədir. İnsanların qarşısına çıxmaq, onların diqqətini özünə cəlb etmək, səhvə yol verməmək, yaratdığın obrazı tamaşaçılara sevdirmək, bir sözlə, onları tamaşanın sonunadək teatr salonunda əyləşdirə bilmək istedad və böyük məharət tələb edir. Bütün bunlar Nurbənizdə olduğu üçün indi o, hər kəsin sevdiyi aktrisadır.
Nurbəniz Niftəliyeva 1984-cü ildə Şərur rayonunun Xanlıqlar kəndində anadan olub. Kənd məktəbində orta təhsil alıb. Məktəbdə oxuduğu illərdə rayon mədəniyyət evində keçirilən mədəni-kütləvi tədbirlərin, şeir müsabiqələrinin ən fəal iştirakçılarından olub. Aktyorluq sənətinə yiyələnmək arzusunda olan Nurbənizə Şərur Xalq Teatrının rejissoru Nəsimi Məmmədzadə yaxından köməklik göstərib, hətta onu qabiliyyət imtahanına belə, o hazırlaşdırıb.
Nurbəniz 2004-cü ildə Bakı Mədə­ni-Maarif Texnikumunun Kütləvi tədbirlərin rejissoru ixtisasına daxil olur. 2007-ci ildə texnikumu bitirib, elə həmin il də İrəvan Dövlət Azərbaycan Dram Teatrına aktrisa kimi işə qəbul olunur. Burada bir sıra obrazlara həyat verir.

Ötən şənbə günü Cəlil Məmmədquluzadə adına Naxçıvan Dövlət Musiqili Dram Teatrında Azərbaycan Respublikasının Xalq rəssamı Hüseynqulu Əliyevin 70 illik yubileyi münasibətilə tədbir keçirilib.
Tədbiri giriş sözü ilə Naxçıvan Muxtar Respublikasının mədəniyyət naziri Natəvan Qədimova açaraq bildirib ki, muxtar respublikamızda tanınmış sənət adamlarına yüksək diqqət və qayğı göstərilir. Ali Məclis Sədrinin göstərişinə əsasən onların yubileyləri yüksək səviyyədə qeyd edilir. Bu gün keçirilən yubiley də bu ənənələrin uğurlu davamıdır.
Nazir yubileyi qeyd edilən Xalq rəssamının həyat yolu və yaradıcılığı haqqında ətraflı məlumat verərək bildirib ki, onun yaradıcılığında portret janrı, qədim diyarımızın keçmişini və bu gününü əks etdirən mənzərə əsərləri mühüm yer tutur. Xalq rəssamının “Mənim Naxçıvanım” kompozisiyasında fikir və duyğunun incə vasitələrlə, zərif cizgilərlə ifadə edilməsi təbiilik və dolğunluq ifadəsidir. Rəssam müxtəlif janrlara müraciət etsə də, onun yaradıcılıq təxəyyülü özünəməxsusluğu, monumentallığı, ritm və koloriti, duyum tərzi ilə seçilir.

Tarixin yadigarları onu yaradan xalqın gələcək nəsillərə əmanət etdiyi ən etibarlı mənbələrdir. Belə dəyərli mənbələrin saxlanc yeri isə muzeylərdir. Zəngin tariximizin və mədəni irsimizin öyrənilməsi, gələcək nəsillərə ötürülməsi baxımından muzeylər böyük əhəmiyyətə malikdir. Hazırda muxtar respublikamızda qədim diyarımızın zəngin tarixini, mədəniyyətini özündə əks etdirən onlarla mədəniyyət müəssisəsi var. Belə müəssisələrdən biri də Şərur Rayon Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyidir.

Öncə onu qeyd edək ki, bu gün muxtar respublikada geniş vüsət almış abadlıq-quruculuq tədbirlərindən Şərur Rayon Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyi də öz payını alıb. Yenidən qurulan muzey ötən il dekabr ayının 20-də muxtar respublika rəhbərinin iştirakı ilə istifadəyə verilib. Biz də muzeyin yeni binası ilə yaxından tanış olmaq məqsədilə üz tutduq Şərur rayonuna.
Burada olarkən muzeyin direktoru Nuran Əliyev dedi ki, Naxçıvan Muxtar Respublikasında muzeylərin fəaliyyətinin canlandırılması, muzey şəbəkələrinin genişləndirilməsi sahəsində mühüm işlər görülür. Yeni muzeylər yaradılır, muzey fondları zənginləşdirilir, qədim diyarımızda tarixi abidələrin bərpasına daim diqqət göstərilir. Yaxın zamanlarda yenidən qurularaq istifadəyə verilən Şərur Rayon Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyinin binası da bu diqqət və qayğının bariz ifadəsidir.
Söhbət əsnasında öyrənirik ki, 1978-ci ildə rayon mədəniyyət şöbəsinin nəzdində ictimai əsaslarla yaradılan muzey 1980-ci ildə ulu öndər Heydər Əliyevin bu sahənin fəaliyyəti ilə bağlı müvafiq sərəncamından sonra dövlət müəssisəsi kimi fəaliyyətə başlayıb.

Dünən Naxçıvan Muxtar Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin və Şahbuz Rayon İcra Hakimiyyətinin birgə təşkilatçılığı ilə Şahbuz Rayon Mədəniyyət Sarayında Gənc­lər Gününə həsr olunmuş tədbir keçirilib.

Azərbaycanın hər guşəsində İslam dinini əsərlərində təbliğ edən görkəmli alim və sənətkarlar yaşayıb. Onların fəaliyyəti həmin dinin möhkəmlənməsində, yayılmasında, eyni zamanda İslamın elmi baxımdan izahında mühüm rol oynayıb. Qədim Naxçıvan diyarı həm də belə şəxsiyyətləri ilə tanınır. Ümummilli lider Heydər Əliyev 11-12 iyul 1996-cı ildə Naxçıvan şəhərində keçirilən“Uluslararası qaynaqlarda Naxçıvan” beynəlxalq simpoziumunun iştirak­çılarına göndərdiyi məktubda yazırdı: “Hər daşı, qayası tarixin canlı şahidi olmuş bu torpaq bir çox dünya şöhrətli alim və mütəfəkkirin, memar və ədibin, dövlət xadimi və sərkərdənin vətəni olmuşdur. Onların fəaliyyəti və irsinin bəşər tarixində rolu danılmazdır”.

Qeyd etmək lazımdır ki, müstəqillik illərində, milli-mənəvi dəyərlərimizin, mədəniyyətimizin inkişafına töhfə vermiş şəxsiyyətlərin irsinin öyrənilməsi üçün geniş və münbit şərait yaradılıb. Ötən il isə Naxçıvan İslam Mədəniyyətinin Paytaxtı kimi dünya ictimaiyyətinin diqqət mərkəzində olub, bu sahədə böyük mədəni-ictimai əhəmiyyətə malik tədbirlər keçirilib, bu tədbirlər diyarımızdan İslam dünyasına mühüm bir pəncərə açıb.
2018-ci il üçün Naxçıvanın İslam Mədəniyyətinin Paytaxtı seçilməsi münasibətilə keçirilən açılış tədbirində Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri cənab Vasif Talıbov deyib: “İslam elm, mədəniyyət, sülh və mərhəmət dinidir. Mənəvi saflığa və ədalətə çağırışdır. Dünya sivilizasiyasının formalaşıb inkişaf etməsində İslam təhsilinin, elminin və mədəniyyətinin böyük rolu vardır. Bunun sayəsində qədim Naxçıvan şəhərində də zəngin tarixi-mədəni irs formalaşmışdır”.
Bu istiqamətdə aparılan mühüm işlər sırasında görkəmli İslam alimi Nemətullah Naxçıvani irsinin öyrənilməsi və təbliği də əhəmiyyətli yer tutur.
Nəqşibəndiliyin ən böyük şeyxlərindən olan Naxçıvanini müasirləri “gizlənən dərviş” adlandırıblar. Mütəsəvvüf (təsəvvüf alimi) və müfəssir (təfsir alimi) kimi tanınan Naxçıvani çox sayda əsərlər qələmə alıb. O, “Qurani-Kərim”i təsəvvüf üslubunda təfsir edən ilk alim kimi tarixə düşüb. Təəssüflər olsun ki, Naxçıvaninin heç bir əsəri dilimizdə nəşr edilmədiyi kimi, onun haqqında Azərbaycan elmi-ədəbi mənbələrində məlumat tapmaq da çox çətin idi.
Bu baxımdan Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin XV-XVI əsrlərdə yaşamış görkəmli alim Nemətullah Naxçıvani irsinin öyrənilməsi və tədqiqi haqqında 2018-ci il 29 oktyabr tarixdə imza­ladığı Sərəncam da mənəvi dəyərlərin qorunub inkişaf etdirilməsi, təbliği baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bu tarixi sərəncam milli mədəniyyə­timizin, mənəvi dəyərlərimizin tədqiqinə göstərilən dövlət qayğısının daha bir bariz ifadəsidir. Sərəncamla təsdiq edilən Tədbirlər Planında böyük İslam mütəfəkkirinin yaradıcılığının dərindən öyrənilməsi, bu mövzuda beynəlxalq konfransın keçirilməsi, “Nemətullah Naxçıvani: taleyi və sənəti” kitabının nəşr edilməsi, “Əl-Fəvatih-ül-İlahiyyə-vəl-Məfatih-ül-Qeybiyyə” (“Quranın kəlmə və hikmətlərini açıqlayan Qeybin açarı və ilahi fəthi”) adlı təfsirin dilimizə tərcümə olunub çap etdirilməsi kimi mühüm vəzifələrin həyata keçirilməsi nəzərdə tutulub.

Azərbaycan xalq təqvimində qış üç hissəyə bölünür: 22 dekabr-30 yanvar – Böyük çillə, 31 yanvar-19 fevral – Kiçik çillə və 20 fevral-21 mart – Boz ay (Çillə beçələr). Dekabr ayının 22-si qışın başlanğıcıdır. İnsanlar qışın girməsini təmtəraqla, bayram əhval-ruhiyyəsi ilə qarşılayıblar. Yanvar ayının 31-də isə Kiçik çillə girir. Bu zaman deyirlər ki, qışın üçdə ikisi gedibdir. Çünki Kiçik çillə çıxdıqdan sonra Boz ay (bayram ayı) başlayır. Ata-­babalarımız Kiçik çillənin girməsini Səddə bayramı ilə daha təmtəraqla keçirərmişlər. Bu bayram haqqında günümüzədək çox az məlumat çatmışdır. Dahi Nizami Gəncəvinin “İsgəndərnamə”əsərində bu bayramın yalnız adı çəkilir:

Novruz ilə Səddə bayramlarında
Ayinlər yenidən olurdu bərpa.

Yaşlı insanların söylədiyinə görə, Səddə bayramı Novruza 50 gün qalmış keçirilirdi. Maraqlıdır ki, bir çox bayramlarımızın keçirilmə ssenarisində tonqal qalanması ənənəsi mühüm yer tutub. Bizə çatan məlumatlara görə, Səddə bayramında kənd meydanında ümumi tonqal yandırılar, tonqal ətrafında əl-ələ tutub kütləvi rəqs edər, “Novruza əlli, biçinə yüz əlli gün qaldı”, – deyərdilər.

Şərur Rayon Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyinə Muğanlı kənd tam orta məktəbinin müəllim və şagirdləri tərəfindən qədim tariximiz və mədəniyyətimizi əks etdirən küpə, mis məişət əşyaları, daş əmək alətləri, xurcun, saxsı çıraq və digər nümunələrdən ibarət 75 eksponat təqdim edilib.
Bu münasibətlə keçirilən tədbirdə çıxış edən Naxçıvan Muxtar Respublikasının mədəniyyət naziri Natəvan Qədimova tariximizin və mədəniyyətimizin saxlanc yeri olan muzeylərə son illərdə göstərilən dövlət qayğısından danışıb. Qeyd edilib ki, bu mədəniyyət müəssisələrində 140 mindən çox maddi mədəniyyət nümunəsi mühafizə olunaraq saxlanılır. Son illər ərzində yeni muzeylərin yaradılması da artıq ənənə halını alıb. Ötən il ərzində Naxçıvan Duz Muzeyi istifadəyə verilib, Qarabağlar Türbə Kompleksi bərpadan sonra öz qapılarını ziyarətçilərinin üzünə açıb. 2018-ci ildə Bəhruz Kəngərli Muzeyinin, Naxçıvan Duz Muzeyi və Qarabağlar Türbə Kompleksinin internet saytları fəaliyyətə başlayıb.
Nazir bildirib ki, son illər ərzində muzeyləri ziyarət edənlərin də sayı əhəmiyyətli dərəcədə artıb. Belə ki, ötən il muxtar respublikamızın muzeylərini 592 min 683 tamaşaçı ziyarət edib. Onlardan 178 min 469 nəfəri əcnəbi vətəndaşdır. Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin “Naxçıvan Muxtar Respublikasının təhsil müəssisələrində elektron təhsilin təşkili ilə bağlı əlavə tədbirlər haqqında” 2014-cü il 20 iyun tarixli Sərəncamına əsasən bu gün muxtar respublikamızın muzeyləri ilə orta məktəblər arasında distant dərslər təşkil olunur. 2018-ci ildə muzeylərdə 371 açıq, 12 distant dərs keçilib.

Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin diqqət və qayğısının nəticəsidir ki, bu gün doğma diyarımızda alim və tədqiqatçılar, eləcə də yaradıcı insanlar üçün hərtərəfli fəaliyyət şəraiti yaradılıb, müasir avadanlıqlarla təchiz olunan nəşriyyat və mətbəələr istifadəyə verilib. Həmçinin diyarımızın qədim tarixi, zəngin mədəni irsi, görkəmli şəxsiyyətləri və müasir sosial-iqtisadi inkişafı barədə yeni kitabların nəşri diqqətdə saxlanılır, hər il üçün nəşr planı tərtib olunur. Bu sahədə görülən işlər ötən ildə də davam etdirilib.
Məlumdur ki, 2018-ci il üçün Naxçıvan şəhərinin İslam Mədəniyyətinin Paytaxtı olması ilə əlaqədar ötən il bir çox tədbirlər həyata keçirilib. “İslam Mədəniyyətinin Paytaxtı Naxçıvan – 2018” loqotipi və suvenirlər hazırlanıb, üzərində loqotip əks olunmuş döş nişanları, zərflər, poçt markaları buraxılıb. Eyni zamanda albom-kataloqlar, jurnallar, İslam dini və onun dəyərləri ilə bağlı kitablar nəşr olunub.
Belə nəşrlərdən biri də “Naxçıvan İslam Mədəniyyətinin Paytaxtı – 2018” kitabıdır. Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri yanında Bilik Fondu tərəfindən hazırlanmış kitabın ilk səhifələrində Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Naxçıvan şəhərinin 2018-ci il üçün İslam Mədəniyyətinin Paytaxtı elan edilməsi ilə əlaqədar Təşkilat Komitəsinin yaradılması və Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin “İslam Mədəniyyətinin Paytaxtı Naxçıvan – 2018” loqotipinin hazır­lanması haqqında sərəncamları yer alıb.
Təqdim olunan nəşrdə görkəmli şəxslərin Naxçıvanın İslam mədə­niyyəti­­ ilə zənginliyi, bu mə­dəniyyəti layiqincə qoruyub yaşatması ilə bağlı dəyərli fikirləri ­verilib.

Dünən “Ədəbiyyat profilli muzeylərdə uçot-mühafizə işinin təşkili” mövzusunda Babək Rayon Tarix-Diyar­şünaslıq Muzeyində muzey əməkdaşları üçün seminar-treninq keçirilib.
Naxçıvan Muxtar Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin sisteminə daxil olan muzeylərin əməkdaşlarının iştirak etdiyi tədbirin məqsəd və əhəmiyyətindən danışan nazirliyin baş məsləhətçisi Qumral Əsədova bildirib ki, keçirilən seminar-treninqlərdə bu mədəniyyət müəssisələrinin əməkdaşları vəzifə funksiyalarını dərindən öyrənməyə səy göstərməklə yanaşı, muzey işi haqqında ətraflı məlumat əldə etmiş olurlar. Belə tədbirlərdə muzey əməkdaşlarına həmin sahədə həyata keçirilən yeniliklərdən söhbət açılır, onların ­sualları cavablandırılır.
Vurğulanıb ki, 2018-ci ildə muxtar respublikanın muzeylərinə 1564 eksponat daxil olub. Bu müddətdə muzeylərimizi 592 min 683 nəfər tamaşaçı ziyarət edib ki, onlardan da 178 mindən çoxu xarici ölkə vətəndaşıdır. Ötən il muzeylərimizdə 19 seminar-treninq keçirilib, muzey işi ilə bağlı 4 dəyirmi masa təşkil edilib.
Tədbirdə Cəlil Məmmədquluzadə adına Naxçıvan Muxtar Respublika Ədəbiyyat Muzeyinin direktoru Aləmzər İbrahimova “Ədəbiyyat profilli muzeylərdə uçot-mühafizə işinin təşkili” mövzusunda çıxış edib.
Həmin gün tədbir iştirakçıları Cəlil Məmmədquluzadənin Nehrəm kəndindəki Xatirə Muzeyində də olublar.

Əli RZAYEV

Yazının sərlövhəsini əbəs yerə belə seçməmişəm. Bu yaxınlarda Bəhruz Kəngərli Muzeyində olarkən rəssamın əsərləri qarşısında heyranlıqdan gəldiyim qənaət belə oldu: Yaş 30, baxış 60. Bəli, cəmi 30 il bu gəlimli-gedimli, bir ucu ölümlü dünyanın qonağı olan, ömür pəncərəsindən həyatı, sadəcə, bir qərinədən də az seyr edən rəssamın zamana baxışının, dünyagörüşünün yaşı 60, hələ, bəlkə də, bundan çox olub. Sözsüz ki, Bəhruz bəy Kəngərlinin əsərlərinə tamaşa edən hər bir kəsdə heyranlıq hissi yaranmamış olmaz. Hələ üstəlik onun 30 səhifəlik ömür kitabını vərəqləyib, bu üç onilliyin birini onun uşaqlığına çıxanda, yerdə qalan illərdə bu qədər, həm də bir-birindən gözəl, qeyri-adi əsərlərin yaranmasını  zamanın ömrə, yoxsa ömrün zamana sığdırması qarşısında heyrət etməyə bilmirsən. Düşünürsən ki, bu, yalnız Yaradanın yaratdığına verdiyi nadir istedad ola bilər.    

Nədənsə, rəssam deyəndə adamın gözləri önündə yaşlı, saçları ağarmış, üzü yaşanan illərin hər birindən bir cizgi almış insan canlanır. Lakin Bəhruz bəy rəssamlığa yeniliklər gətirdiyi kimi, özü də bir çox rəssamlardan fərqli ömür sürdü. Bir əsrdən artıqdır ki, o, qəlblərdə öz gənc portreti ilə yaşayır. İndiyədək çox rəssamların əsərlərinə baxıb, onların yaradıcılığı ilə tanış olub, fəaliyyəti haqqında oxumuşuq. Yaradıcılığa, adətən, kiçikhəcmli əsərlərlə başlayan, gənclikdə daha asan mövzulara toxunub, daha sonralar, yəni püxtələşdikcə fırçasını abidələr, tarixi məkanlar, portretlər yaratmaqda sınayan rəssamları tanımışıq. Lakin Bəhruz bəy yaradıcılığa elə böyük əsərlərlə başlayıb. Onun “Möminə xatın türbəsi”, “İmamzadə”si, “Şəhər məscidi”, “Əshabi-Kəhf”i, “Nuhun qəbri”, həqiqətən də, öz dövrünün gəncliyində fərqli bir gənc olduğundan söhbət açır. Bu rəsmlərdəki çalarlar, rəng keçidləri heç də hər gəncin duyub, düşündükləri ola bilməz. Sözsüz ki, rəssamın abidələrlə zəngin şəhərin – Naxçıvanın sakini olması da onun yaradıcılığını başqalarından fərqləndirib, əlinə fırça alandan ətrafında gördüklərini rəsmlərə köçürməsinə səbəb olub. Elə illərdir ki, diyarımızda tarixi abidələrin bərpasında orijinal görüntü olaraq Bəhruz bəyin əsərlərinə istinad olunur.

Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin 2014-cü il 19 dekabr tarixli “Muzeylərlə əlaqələrin daha da gücləndirilməsi haqqında” Sərəncamına uyğun olaraq həyata keçirilən “Muzey günləri” çərçivəsində Naxçıvan Dövlət Universitetinin kollektivi Kəngərli rayonunun Şahtaxtı kəndində yaradılan Şahtaxtinskilər Muzeyində olub.
Tədbir iştirakçılarına muzey haqqında məlumat verilərək bildirilib ki, bu mədəniyyət müəssisəsi Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin 2010-cu il 9 fevral tarixli Sərəncamına əsasən yaradılıb. Muzeydə Şahtaxtinskilər nəslinin görkəmli nümayəndələrinin həyat və fəaliyyətini özündə əks etdirən eksponatlar nümayiş olunur. Azərbaycanda səhiyyənin, təhsilin, dövlət quruculuğunun və hərb sənətinin inkişafında Şahtaxtinskilər nəslinin xüsusi yeri və böyük rolu olub. Son iki əsr ərzində Azərbaycanın elmi və ictimai-siyasi mühitinə tanınmış diplomat, dövlət xadimi, beynəlxalq Moskva və Qars müqavilələrinin bağlanmasında müstəsna xidmətləri olan Behbud ağa Şahtaxtinski, görkəmli publisist və ictimai xadim Məhəmməd ağa Şahtaxtinski, tanınmış dövlət xadimlərindən biri Həmid ağa Şahtaxtinski və digər şəxsiyyətlər bəxş edib.

Naxçıvan Muxtar Respublikası Rəssamlar Birliyinin Bəhruz Kəngərli adına Sərgi Salonunda 20 Yanvar faciəsinə həsr olunmuş sərgi təşkil edilib.

Ulu Tanrının bəndələrinə bəxş etdiyi nemətlər arasında duz və çörək xüsusi yer tutur və müqəddəslik nümunəsi sayılır. Xörək duzu bəşər övladına çox qədimlərdən məlumdur. İnsanın onunla tanışlığının tarixi yeddi min ildən çoxdur. Qədim yunan filosofu Platon  demişdir ki, duz allahların xüsusi qiymətləndirdiyi maddədir. Duza dini mərasimlərdə, ayrı-ayrı şəxslər və dövlətlər arasında müqavilələr bağlanan zaman xüsusi önəm verilmişdir. Bu kimi hallar bütün dövrlərdə və ölkə­lərdə baş verdiyindən onları bütün bəşəriyyət üçün ümumi sayılan ənənələr hesab etmək olar. 

Bütün türk xalqları kimi, azərbaycanlıların da ən qədim andı torpaqla, çörəklə bağlı olub. Ona görə də həlledici anlarda, səadət, etibar andı içəndə, alqış deyəndə “And olsun kəsdiyimiz çörəyə”, “Torpağın bərəkətli olsun”, “Ağ günlü, ağ urvalı olasan”, – deyirlər. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü, mərhum Qadir Qədirzadənin dili ilə desək, “Çörək bütün qidaların əsasını təşkil edir. Yaşam uğrunda mübarizə indiki anlamda “bir parça çörək qazanmaq” ifadəsinə gəlib çıxmışdır. Bütün qidaların başı sayılmışdı çörək. Ancaq tək yox, duzla birlikdə – duz-çörək. Digər yerlərdən fərqli olaraq Naxçıvanın duzu da özündəndir, taxılı da. Ona görə də biz duz-çörəyi ən müqəddəs nemət hesab etmişik. Amma onun yanına bir ifadə də əlavə etmişik: “duz-çörək, düz çörək”. İnsanları bir-birinə duz-çörək qədər bağlayan ikinci bağ yoxdur. Duz-çörək kəsən insanlar uzun illər keçsə də, onu unutmurlar. Onlardan biri digərinin qapısına gedib canını belə istəsə, digəri onu da əsirgəməz. Biz belə görmüşük. Duz-çörək bütün davaların, mübahisələrin, qan-qadaların qarşısını alıb. “Mən filankəslə duz-çörək kəsmişəm, ona xəyanət edə bilmərəm”. Duz-çörəyin gücü-qüdrəti budur. Birinin evinə qonaq gedəndə dost da olsa, düşmən də olsa, duz-çörəklə qarşılayarlar. Ortalığa duz, çörək gəldisə, deməli, orada dostluq mühitindən özgə nəsə düşünməyə dəyməz. Duz-çörək kəsmək bir-birinə qarşı olan umu-küsüləri, iddiaları aradan qaldırır. Yaxınlıq, doğmalıq isə gələcəkdə mübahisələrin qarşısını alır. Amma təəssüf ki, çox vaxt belə olmur.

Naxçıvan hər zaman özünün tarixi, mədəniyyəti, yetirdiyi görkəmli şəxsiyyətləri ilə tanınıb. Son illərdə şəhərimizə yolu düşən qonaqlar da Naxçıvanın gözəlliyindən ağızdolusu danışır, bu qədim diyarın hər bir yaradıcı insan üçün ilham mənbəyi olduğundan bəhs edirlər. Bu günlərdə belə yaradıcı insanlardan biri ilə şəhərimizdə aparılan çəkilişlər zamanı görüşüb söhbət etdik. Şəhərimizin budəfəki qonaqları Azərbaycan Respublikasının Əməkdar artisti Aybəniz Haşımova, çəkiliş heyəti və 9 yaşlı tələbəsi Həsən Əliyevdir.

Xalq mədəniyyəti Azərbaycan folklorunda əhəmiyyətli yerə malikdir. Bu yaradıcılıq xalqa məxsus, məlum qayda-qanunları olan, dövrdən-dövrə ötürülən tükənməz dəyərlər məcmusudur. Xalq yaradıcılığımızın öyrənilməsi sahəsində folklorşünaslığımızda müəyyən işlər görülməsinə baxmayaraq, bu sahədə müəyyən məsələlər hələ də yetərincə tədqiq edilməyib. Bəzi xalq yaradıcılığı örnəklərində qədim inanc sistemləri və milli mədəniyyətimizin ayin və rituallarına dair icra tərzini Naxçıvanda yeni bir formada, çox vaxt da islami dəyərlərlə icrasını müşahidə edirik. “Naxçıvanda bayram mərasimləri” adlı yeni nəşr olunmuş monoqrafiya bayram və mərasimlər vasitəsilə ulu soykökümüzün dünyagörüşünü, milli təfəkkür tərzini öyrənmək baxımından əhəmiyyətli mənbədir. Yeni nəşr folklor və etnoqrafiyamızı oxuculara daha geniş kontekstdə təqdim edir.

Folklorşünas Elxan Yurdoğlu və tarixçi-­etnoqraf Asəf Orucovun birgə ərsəyə gətirdikləri bu əsər bir çox xalq yaradıcılığı məsələlərini aydınlaşdırmaq baxımından böyük əhəmiyyət kəsb edir. Mono­qrafiya bayram və mərasimlərin Azərbaycanın şifahi yaradıcılıq mədəniyyətindəki yerini müəyyənləşdirmək nöqteyi-nəzərindən, həmçinin bu problemi müasir dövrün baxış bucağıyla dəyərləndirmək baxımından da fundamental elmi dəyər kəsb edir. Təqdim edilən mərasim və rituallar ümumazərbaycan kontekstində Naxçıvanın milli-mənəvi dəyərlərinin kulturoloji, fəlsəfi, filoloji, etnoqrafik tədqiqinin zəruriliyini də ortaya çıxarır.
Xalq yaradıcılığı örnəklərini, etnoqrafik məhsulları toplamaq və araşdırmaq üçün onları sinifləndirmək barədə ciddi biliyə malik olmaq zəruridir. Müəlliflərin bu mövzuda zəngin elmi məlumatlılığı hər bir mərasim və ritualın, xalq yaradıcılığı örnəklərinin təqdimatında duyulmaqdadır. Ümumiyyətlə, kitabın təqdirəlayiq məziyyətlərindən biri Naxçıvanın bayram və mərasimlərinin, həm Azərbaycan, həm də Türk dünyasının xalq yaradıcılığı sahəsindəki əhəmiyyətini müəyyənləşdirməkdir və bu işin öhdəsindən layiqincə gəlinib.

Kazım Ziya adına Ordubad Rayon Xalq Teatrı görkəmli yazıçı və dramaturq Sabit Rəhmanın “Yalan” komediyasını Ordubad Rayon Mədəniyyət Sarayında rayon ictimaiyyətinə təqdim edib.
Komediyanın konfliktini dərin fəlsəfi köklü, ictimai mahiyyətli yalan kateqoriyası təşkil edir. Dramaturq əsərdə yalanın mahiyyətini ayrı-ayrı simvolik-realistik obrazlarla açır. Müəllif yalan dünyasını mücərrəd deyil, istehsalat prosesində, insanların fəaliyyətində və münasibətlərində ortaya çıxan real varlıq şəklində səhnəyə gətirir. 15-ə qədər personaj və obrazın iştirak etdiyi tamaşa maraqlı gülüşdoğuran vəziyyət və dialoqlarla zəngindir.
Xalq teatrının yeni tamaşasının rejissoru Naxçıvan Muxtar Respublikasının Əməkdar mədəniyyət işçisi Günəş Ağayeva, quruluşçu rejissoru Nadir Məhərrəmov, rəssamı Hikmət Əliyev, musiqi tərtibatçısı Qasım Rəsulovdur.
Ordubad Rayon Xalq Teatrının yeni tamaşası rayon ictimaiyyəti tərəfindən maraqla qarşılanıb.
Tamaşadan sonra Naxçıvan Muxtar Respublikasının mədəniyyət naziri Natəvan Qədimova və Ordubad Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Elşad Məmmədov kollektivi təbrik edib və uğurlar ­arzulayıblar.

Əli RZAYEV

Dünən Babək Rayon Mədəniyyət Sarayında görkəmli yazıçı-dramaturq Məmməd Səid Ordubadinin “Beş manatlıq gəlin” komediyası əsasında Rayon Xalq ­Teatrının hazırladığı tamaşa rayon sakinlərinə təqdim olunub.
Komediyada hadisələr məişət mövzusuna həsr olunub. Gözlənilməz gülüşdoğuran vəziyyətlər, komik dialoqlarla zəngin komediya tamaşaçıda xoş ovqat yaradır. Səhnə əsərindəki keçmişin qalıqları, köhnə düşüncələrlə yaşayan mənfi obrazlar sağlam gülüş yaratmaqla tamaşaçını düşündürür.
Tamaşanın quruluşçu rejissoru Yusif Əliyev, rejissoru Azərbaycan Respublikasının Əməkdar artisti Vidadi Rəcəbli, musiqi tərtibatçısı isə Cabir Məmmədovdur.
Xalq teatrının aktyorları – Azərbaycan Respublikasının Əməkdar artisti Vidadi Rəcəbli (Kəbleyi Hüseynli), Stella Babayeva (Səlbi), İsmayıl Qurbanov (Mirzə), Nuray Mehdiyeva (Naznaz), Rasim Qasımov (Qiyas), Ələkbər İsmayılov (Nadir), Yusif Əliyev (Mövsüm) komik surətləri təbii və canlı təqdim edirlər. Xalq teatrının bu aktyorları yaşlı və gənc nəslin nümayəndələri olan personajları özünəməxsus xarakterik cizgilərlə yarada biliblər. Tamaşa Babək rayon ictimaiyyəti tərəfindən maraqla qarşılanıb.
Tamaşadan sonra Naxçıvan Muxtar Respublikasının mədəniyyət naziri Natəvan Qədimova və Babək Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Rasim Hüseynov kollektivi təbrik edərək onlara uğurlar arzulayıblar.
Qeyd edək ki, Babək Rayon Xalq Teatrı muxtar respublikanın fəallığı ilə seçilən teatr kollektivlərindəndir. Bu il xalq teatrının yaradılmasının 10 illiyi tamam olur. Ötən illər ərzində xalq teatrı həm dramatik, həm də komik mövzusu ilə səciyyələnən bir çox əsərləri bacarıqla səhnəyə qoyub. Teatr bir sıra tamaşalarını muxtar respublikanın digər rayonlarında da göstərib.

Əli RZAYEV

Məktəbdənkənar müəssisələrdə yaradılan müasir şərait nəticəsində təkcə bilikli yox, həm də hər hansı sənətə yiyələnmiş insanlar yetişdirilir. Belə məktəbdənkənar müəssisələrdən biri də Naxçıvan Muxtar Respublikası Texniki Yaradıcılıq Mərkəzidir. Bu günlərdə mərkəzin fəaliyyəti ilə yaxından tanış olmaq üçün adıçəkilən ünvana yollandıq.
Mərkəzin direktoru Sevinc Mirzəyeva ilə söhbət zamanı öyrəndik ki, 1991-ci ildən fəaliyyət göstərən Naxçıvan Muxtar Respublikası Texniki Yaradıcılıq Mərkəzinin binası 2007-ci ildə əsaslı şəkildə təmir edilərək elə həmin il sentyabrın 17-də istifadəyə verilib. Mərkəz şəhər ümumtəhsil məktəbləri şagirdlərinin texniki dərnəklərə cəlbini yaxşı­laşdırmaq, onların yaradıcılıqlarını daha da inkişaf etdirmək, asudə vaxtlarının səmərəli təşkilində mühüm rol oynayır.
Hazırda burada “Təsviri estetika”, “Gənc dizayner”, “Makrome”, “Memarlıq”, “Əyləncəli fizika”, “Texniki ekologiya”, “İbtidai texniki modelləşdirmə” də daxil olmaqla, ümumilikdə, 13 adda dərnək fəaliyyət göstərir. Adıçəkilən “Bacarıqlı əllər”, “Texniki rəsmxət”, “Bədii tikmə”, “Kağız əl işləri”, “İnformatika”, “Təyyarə-raket modelçiliyi” dərnəkləri yalnız mərkəzdə deyil, Naxçıvan şəhərindəki ümumtəhsil məktəblərində də fəaliyyət göstərir. On bir otaqdan ibarət olan mərkəzdə akt zalı, sərgi salonu, emalatxana, informatika, bədii tikmə, bacarıqlı əllər, texniki rəsmxət otaqları yaradılıb. Marağa, həvəsə, bacarığa görə dərnəklərə cəlb edilmiş 666 şagird yaşlarına görə növbə və qruplara ayrılıb və onlara nəzərdə tutulan proqramla məşğələlər keçirilir. Dərnəklərə 34 müəllim rəhbərlik edir.

“Məhəbbət əhlinə görə Haqq-Taalanın varlıq mərtəbələrinin hər birində özəl bir zühuru (görünüşü) vardır”.

Nemətullah Naxçıvani

Bilmirəm bura haradır? Mən niyə gəlib çıxdım bu torpaqlara, hərarət də çox yüksəkdir. Dözə bilmə­mişəm heç vaxt belə çılğın istilərə. Mənim aydınlanmağıma bu torpaqlar vəsilə olacaqmış. Qupquru çöllər. Alovlu Günəş... Əməkçi qarını xatırladır bu torpaq, cadar-cadardı əlləri. Susuzluqdan dodaqlarım qupqurudur. Bircə bulaq yox. Səhradır, səhra!
“O torpaqlar ruhundakı yaralara şəfa olacaq, sən onu tapacaqsan!” Şeyxin bu sözlərini xatırladıqca lap əsəbləşirəm. Yad diyarlarda ac-susuz öləcəyəm.
Aydınlığa gedən yoldamı durur əzəmətli Nəşəva?
– Salam, karvansaray axtarıram gecələmək üçün!
– Salam, bir az qabağa get, görəcəksən qarşında.
– Bu insanlar hara gedir belə?
– Deyəsən, gəlməsən buralara, günün bu vaxtı Baba Nemətullahın aydın fikirləri cəmləyə bilər ancaq hamını!
Gözdən uzaqlaşanadək arxalarınca baxdım. Aclıq və yorğunluq bədənimi əsir almışdı. Üz tutdum Naxçıvanın məşhur karvansaraylarından birinə. Karvansarayın sahibi ilə çox danışmamağa cəhd etdim. Onsuz da işlərim ərəb saçı kimi dolaşıq idi. Gözlədiyimdən daha boğucu idi bu torpaq.
– Sabah tezdən qalxıb geriyə qayıdacağam. Bura mənim düşüncələrimə tamam zidd bir yerdir. Ürəyimə yatan heç nə görmədim...

Azərbaycanın qədim diyarı Naxçıvan ərazicə kiçik olsa da, çox zəngin tarixə və mədəniyyətə malikdir. Bu qədim oğuz yurdunun hansı səmtinə üz tutsan, orada mütləq hər hansı bir tarixi tikiliyə rast gəlmək mümkündür. Nekropollar, qədim yaşayış yerləri, məscid və hamamlar, türbələr, qalalar, karvansaraylar Naxçıvanın keçmiş zamanlardan günümüzədək yaşatdığı tarixi abidələrdir. Bu tarixi abidələr sırasında öz əhəmiyyətinə görə seçilən tikililərdən biri də körpülərdir. Yaşı yüz illərlə ölçülən bu körpülər tarixi mədəniyyətimizin bir hissəsi kimi Naxçıvanın mühüm ticarət, elm, mədəniyyət mərkəzlərindən biri olmasının da göstəricisidir. Ümumiyyətlə, körpülərin mahiyyətinə vardıqda aydın olur ki, bu cür tikililər, əsasən, keçid rolunu oynasa da, eyni zamanda müxtəlif əlaqələrin qurulmasında böyük əhəmiyyət daşıyır.

Tarixən Naxçıvanın Çindən Avropaya uzanan Böyük İpək Yolu üzərində yerləşməsi isə buradakı körpülərin tarixi rolunu daha qabarıq şəkildə ortaya qoyur. Naxçıvanda salınmış körpülərin tarixinə diqqət etsək, görərik ki, onların əksəriyyəti orta əsrlər dövründə tikilib. Bu dövr isə, ümumilikdə, Şərqdə elm və ticarətin, mədəniyyətin inkişaf etdiyi mühüm tarixi dövr olub. Bundan əlavə, tikilən körpülər yerli əhalinin də digər yaşayış məntəqələri ilə əlaqə yaratmasında əsas rol oynayıb. İndinin özündə də bu körpülərdən istifadə olunur. Sevindirici haldır ki, muxtar respublikamızda tarixi abidələrə göstərilən dövlət qayğısı hazırda mövcud olan belə tarixi körpülərdən də yan keçməyib. Culfa rayonunun Qazançı kəndindəki Qazançı körpüsünün əsaslı şəkildə qurulması bunu bir daha təsdiq edir. Qazançı körpüsü XVII əsrin əvvəlində Şərq memarlıq üslubunda inşa edilmiş tarixi-memarlıq abidəsidir. Birtağlı körpünün tikintisində müxtəlifhəcmli çaydaşları, bərkidici kimi isə əhəng məhlulundan istifadə edilib. Vaxtilə bu körpüdən Ordubad ərazisində əsas yola birləşən karvan yolları keçib. Körpünün diqqətçəkən tərəflərindən biri də odur ki, bu tikili Azərbaycanın biraşırımlı körpülərinin әn yaxşı nümunəsi sayılır. Eni 3,55, uzunluğu 10,85, hündürlüyü isə 8,8 metr olan körpüdə bərpa işləri aparılan zaman əsas yükdaşıyan hissənin aşınmış daşları dəyişdirilib, daşların arası təmizlənərək əhəng məhlulu ilə bərkidilib. Körpünün şimal tərəfdən yol ilə birləşmə hissəsi orijinallığı saxlanılmaqla bərpa edilib, nəticədə, onun uzunluğu 50 metrə çatıb. Bundan əlavə, tikilinin ətrafında da sahilbərkitmə işləri aparılıb, buradakı istinad divarlarının üzəri dağ daşları ilə üzlənib.

Gündəlik həyat tərzimizə uyğun olaraq evdə, küçədə, maşında və yaxud da hansısa istirahət guşəsində dinlədiyimiz musiqilər çox olur. Musiqinin valehedici təsiri ilə sanki ruhumuz da, qəlbimiz də dil açıb danışır, xəyallarımız bir neçə dəqiqəlik keçmişə qayıdır, ötənlər yada düşür. Bax elə həmin an dilimizdə bircə cümlə səslənir: Filan müğənni bu mahnını necə gözəl oxuyur, lap elə bil adamın qəlbinin dərinliyində gizlənən incə telə toxunur.
Bəli, musiqi və ya mahnının sevilməsi, bəyənilməsi ifa tərzindən çox asılıdır. Ancaq gəlin razılaşaq ki, uğurlu mahnı birdən-birə yaranmır, onun sözlərini yazan şair də, bu sözləri notlara çevirən bəstəkar da elə oxuyan ifaçı qədər az zəhmət çəkmir. “Bu mahnı necə gözəl bəstələnib, filan bəstəkarın yaradıcılığına vurğunam” fikirlərini isə yalnız musiqini daha dərindən duyan, bu qeyri-adi dünyanın incəliklərinə varan insanlar söyləyirlər.
Bildiyimiz kimi, doğma Naxçıvanımızda musiqi mədəniyyətimiz böyük inkişaf yolu keçib, tanınmış bəstəkarlar nəsli yetişib. Bu gün bəstəkarlığın inkişafı üçün hər cür imkanlar yaradılıb, görkəmli bəstəkarların yubileylərinin yüksək səviyyədə qeyd edilməsi bu sənətə yenicə qədəm qoyan gənclər üçün böyük stimul olub. Xüsusilə Naxçıvan Dövlət Universitetində Bəstəkarlıq kafedrasının yaradılması gənc, istedadlı bəstəkarlar nəslinin formalaşmasına təkan verib.

Sədərək Rayon Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyi Şərur rayonunun Sədərək kənd 1 nömrəli tam orta məktəbin nəzdində 1978-ci il fevral ayının 23-də ictimai əsaslarla Ölkəşünaslıq Muzeyi kimi yaradılıb. 2000-ci il iyunun 26-dan isə mədəniyyət müəssisəsi Sədərək Rayon Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyi kimi fəaliyyət göstərməyə başlayıb, Heydərabad qəsəbəsində 2010-cu ildə bu mədəniyyət müəssisəsi üçün yeni bina ucaldılıb.

Muzeyin bölmələrini gəzdikcə, tarixin toz basmış səhifələrini vərəqlədikcə mərdlik dastanı, məğlubedilməzlik, qəhrəmanlığı, torpaq sevgisi, vətənsevərliyi ilə əsrlərboyu tarixdə iz qoyan Oğuz türkünün şanlı tarixini görürük. Burada olarkən öyrənirik ki, muzey 16 bölmə və 2 guşədən ibarətdir. Bu mədəniyyət müəssisəsində hazırda 2 min 373 eksponat var. Onlardan 1464-ü ekspozisiyada nümayiş etdirilir.
Bölgənin qədim dövründən bu günədək olan tarixini özündə əks etdirən dəyərli arxeoloji tapıntılar, mənəvi dəyərlərimizin parlaq təcəssümü olan mədəniyyət nümunələri, xalq tətbiqi sənət əsərləri, numizmatik materiallar, heykəltaraşlıq, qrafika, Erkən Dəmir dövrünə aid keramika məmulatları, soyuq silahlar, misgərlik nümunələri muzeydə özünə yer alıb. Bölmələrdə nümayiş olunan dulusçuluq, zərgərlik, toxuculuq məmulatları, dekorativ bəzək əşyaları qədim İpək Yolu üzərində yerləşən ulu yurdda sənətkarlığın, mədəniyyətin inkişafından xəbər verir. Buradakı əkinçilik alətləri – xış, kotan, vəl, mərəndi, mərgüz, göndən hazırlanmış xəlbir, nehrə və sair əşyalar sədərəklilərin hələ qədim zamanlardan əkinçiliklə, maldarlıqla məşğul olduqlarını göstərir.

Dünən Naxçıvan Muxtar Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyində 2018-ci ildə görülən işlər və qarşıda duran vəzifələrlə bağlı kollegiya iclası keçirilib.
İclasda Naxçıvan Muxtar Respublikasının mədəniyyət naziri Natəvan Qədimova məruzə ilə çıxış edərək bildirib ki, 2018-ci il ərzində əlamətdar və tarixi günlərlə bağlı 652 tədbir olmaqla, ümumilikdə, 4520 müxtəlif mədəniyyət tədbiri keçirilib, 588 sərgi təşkil edilib. Xalqımızın milli-mənəvi dəyərlərinin yaşadılması, qorunması və təbliğ edilməsi, görkəmli şəxsiyyət­lərin yubileylərinin, tarixi və əlamətdar günlərin qeyd olunması diqqətdə saxlanılıb.
Vurğulanıb ki, ilin mühüm mədəniyyət hadisələrindən biri də “Yallı (Köçəri, Tənzərə), Naxçıvanın ənənəvi qrup rəqsləri” UNESCO-nun Təcili Qorunma Siyahısına salınmasıdır. Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin 2018-ci il 24 dekabr tarixli “Şərur yallıları haqqında” Sərəncamı isə mədəniyyətimizə göstərilən daha bir diqqət və qayğının bariz ifadəsidir.
Mart ayının 17-dən 27-dək “Şərur” Xalq Yallı Ansamblı Türkiyənin Kastamonu şəhərində keçirilən “Kastamonu – 2018 Türk Dünyası Mədəniyyət Paytaxtı” açılış mərasimində müxtəlif yallı nömrələri ilə çıxış edib.

Bu yaxınlarda ziyalı, həm də dünyagörüşlü bir şəxslə söhbət zamanı onun, “Qurud haqqında nə bilirsən?” sualına cavabım belə oldu: – Qurud haqqında çox eşitmişəm, ancaq nə görmüşəm, nə də yemişəm. Etiraf edim ki, milli mətbəximizin nəfis təamı haqqında yetərincə məlumatlı olmadığım üçün çox utandım. Lakin bir an onu da düşündüm ki, bilməmək eyib deyil, bilmədiyini öyrənməmək eyibdir. Bu qənaətlə də qurud haqqında soraqlaşmağa başladım. Soraqlaşmaq deyəndə ki, qurud bu gün də kəndlərimizin əksər evlərində yaydan qışa tədarük edilən nemətlərin ən vaciblərindən hesab olunur. Lakin soraqlaşmaqda məqsədim elə bir müsahib tapmaq idi ki, qurud haqqında ondan müfəssəl məlumat ala bilim.

Beləliklə, soraqladığım adamı tapdım, üz tutdum Şahbuz rayonunun Kükü kəndinə. Burada Səfərovlar ailəsinin birgünlük qonağı oldum. Ailənin ağbirçəyi 89 yaşlı Anaxanım nənənin qurudla bağlı söylədiklərini dinlədim, gəlini Asya xanımla birlikdə mətbəxdə qurud kələcəsi bişirib süfrəyə gətirdik.

Yurdumuza sevinc, ruzi-bərəkət, xoşbəxtlik gətirən daha bir ilimiz də beləcə gözəl notlarla sona yetdi, nurlu sabahlara aparan yeni ilə qədəm qoyduq. Bayram günləri muxtar respublikanın bütün sakinləri xoş, mənalı istirahət etmək ­imkanı qazandılar. Ayrı-ayrı müəssisələr tərəfindən keçirilən bayram tədbirləri, xüsusilə balacaların yaddaşına maraqlı anlarla yazıldı.
Yanvarın 2-də Naxçıvan Muxtar Respublikası Təhsil Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə Heydər Əliyev Uşaq-Gənclər Yaradıcılıq Mərkəzinin qarşısında keçirilən Yeni il bayramına həsr edilən konsert pro­qramı uşaqlar üçün xüsusilə yadda­qalan olub. Əvvəlcə tədbirin aparıcısı bildirib ki, 2018 naxçıvanlıların yaddaşına unudulmaz, xoş duyğularla dolu il kimi həkk edilib. Yola salınan il bir daha göstərib ki, on illər ərzində bu qədim türk yurdu böyük tərəqqi yolu keçib, dünyanı heyran edən diyara çevrilib. Bu gün muxtar respublika nail olduğu intibah mərhələsinin zirvəsindədir. Ötən il əldə olunan nailiyyətlər 2019-cu ilin daha da uğurlu olacağını deməyə əsas verir.
Daha sonra bayram konsertinə uşaqların sevimlisi olan Şaxta baba və Qar qız gəlib, onlar məktəbliləri təbrik edib, balacalar Vətənə, xalqa həsr edilən şeirlər söyləyiblər. Ən yaxşı şeir deyənlərə hədiyyələr verilib. Mərkəzin “Əlvan çiçəklər” vokal və rəqs qruplarının, “Nağara” və “Qarmon” ansambllarının, eləcə də istedadlı dərnək üzvlərinin ifasında nümayiş olunan biri-birindən maraqlı rəqs və musiqi nömrələri uşaqlarda yüksək əhval-ruhiyyə yaradıb.

Əlamətdar hadisələrlə dolu olan 2018-ci illə də artıq vidalaşmaq üzrəyik. Qarşıdan 31 Dekabr – Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəyliyi Günü və Yeni il bayramı gəlir. Bu günlərdə hər kəs vaxtını mənalı, səmərəli keçirərək 2019-cu ilə yüksək ovqatla, ruh yüksəkliyi ilə qədəm qoymağa çalışır. 

Qədim diyarımız zəngin abidələr, alınmaz qalalar məskənidir. Naxçıvan Möminə xatın, Yusif Küseyir oğlu, Qarabağlar Türbə Kompleksi, Darkənd türbələri, Əlincəçay xanəgahı və onlarla nadir sənət inciləri, tarix və mədəniyyət abidələri ilə tanınan bir diyardır. Qədim və orta əsrlər dövründə mövcud olan bir çox maddi-mədəniyyət nümunələri, o cümlədən memarlıq abidələri təbii qüvvələrin təsirindən güclü aşınmalara məruz qalıb, dağıdılıb, bir qismi isə zəmanəmizədək gəlib çatıb. Muxtar respublikamızda maddi-mədəniyyət nümunələrinə göstərilən diqqət və qayğı nəticəsində tarixi abidələrdən 60-dan çoxu bərpa və təmir olunaraq xalqa qaytarılıb.

Culfa rayonunun Gülüstan kəndi yaxınlığında yerləşən, XII əsr Azərbaycan memarlığının ən dəyərli abidələrindən biri olan, böyük Əcəmi Naxçıvani memarlıq məktəbinin yadigarlarından sayılan Gülüstan türbəsi Naxçıvan torpağında tarixə şahidlik edən digər memarlıq nümunələri içərisində öz yerini qoruyub saxlayır. Orta əsr memarlığının möhtəşəm nümunəsi olan türbə həndəsi naxışlarla bəzədilib. Ulu tariximizin əbədiləşmiş heykəlini xatırladan, 800 ildən çox yaşı olan bu türbənin görkəmi diqqəti ilk baxışdan özünə cəlb edir. Bu abidə Azərbaycan və Anadolu səlcuq türbələrinin soy birliyinin başlıca göstəricisi hesab edilir. Bununla belə, qülləvarı formada tikilən türbə memarlıq üslubu, ornamentlərinin müxtəlifliyi, naxışlarının rəmzi məna daşıması ilə ozamankı daş türbələrin hamısından seçilir.

Sovet dövründə Naxçıvanda çəkilmiş ən son bədii filmin kadrarxası

“...Filmin bir hissəsi həmin körpünün üstündə çəkilmişdi. Orada milislərin postu da var idi. Milislər gecə-gündüz həmin postda keşik çəkir, körpüyə nəzarət edirdilər. Mən o zaman sərhəd dəstəsində sürücü işlədiyim vaxt bir dəfə Zaqafqaziya Sərhəd Qoşunları Komandanlığından yüksək rütbəli hərbçilər gəlmişdilər, söhbət etdilər və yolumuza davam etdik. Sonradan öyrəndik ki, sərhədçilərlə bağlı çəkiləcək filmin bəzi hissələri burada lentə alınacaq...”
Haqqında bəhs edəcəyim filmin çəkilişləri ilə bağlı yazı hazırlayarkən keçmiş sovet sərhədçisi Adil kişinin bu sözləri mənə çox maraqlı gəlmişdi. O deyirdi: – Sərhəd məntəqələrindən kənarda, daxili avtomobil yolu üzərində yerləşən və o qədər də böyük olmayan bir körpünün Sovetlər Birliyi zamanında mühafizə olunmasına nə ehtiyac vardı? Bu suala cavab tapmaqda yeganə ümidim həmin dövrdə orada xidmət etmiş milis işçilərini tapıb söhbətləşməyə qalırdı. Söhbət Naxçıvan-Culfa magistral yolunun Culfa rayonu ərazisində yerləşən və el arasında “Dərəlik körpüsü” adlanan körpüdən gedir...

AMEA-nın Naxçıvan Bölməsində görkəmli rəssam İbrahim Səfiyevin 120 illik yubileyi münasibətilə keçirilən tədbiri bölmənin sədri, akademik İsmayıl Hacıyev açıb, rəssamın irsinin öyrənilməsinə və tədqiqinə göstərilən dövlət qayğısından danışıb.

Bildirilib ki, Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin “Görkəmli rəssam İbrahim Səfi­yevin 120 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında” 2018-ci il 17 ok­tyabr tarixli Sərəncamı Türk dünyasının tanınmış rəssamının həyat və yaradıcılığının daha geniş tədqiq olunmasına və öyrənilməsinə xidmət etməklə bərabər, həm də görkəm­li sənətkarın irsinə göstərilən diqqətin və muxtar respublikada rəssamlıq sənətinə verilən yüksək dəyərin ifadəsidir.
Naxçıvan Muxtar Respublikası Rəssamlar Birliyinin sədri, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar rəssamı Ülviyyə Həmzəyeva “İbrahim Səfiyevin həyat və yaradıcılığı” mövzusunda çıxışında bildirib ki, görkəmli rəssam İbrahim Səfiyev Şərur rayonunda dünyaya göz açıb, kiçik yaşlarından rəsmə həvəs göstərib. On iki yaşında ikən “Araz balıqçıları” adlı ilk rəsmini çəkib. Onun atası dövrün savadlı, bədii ədəbiyyatı sevən, Şərq klassiklərinin əsərlərini oxuyan, sözü və yazdığı şeirləri ilə İbrahimin qəlbində rəssamlığa, incəsənətə qarşı ilk qığılcımları oyadan insan olub.

“Naxçıvan” Universitetinin Pedaqoji fakültəsinin təşkilatçılığı ilə Azərbaycan dili və ədəbiyyat kafedrasının dosenti, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Aypara Behbudovanın şair-publisist Vaqif Məmmədova həsr olunmuş “Vətənə bağlı şair ömrü” kitabının təqdimatı keçirilib.
Tədbiri universitetin tədris və tərbiyə işləri üzrə prorektoru, iqtisad üzrə fəlsəfə doktoru Hüseyn Bağırsoylu açaraq bildirib ki, kitabda Aypara Behbudovanın şair Vaqif Məmmədovun yaradıcılığına dair on beş il ərzində apardığı tədqiqatların bəhrəsi olan ayrı-ayrı məqalələri toplanıb. Bu kitab şairin yaradıcılığının əsas istiqamətlərini və mövzu dairəsini geniş şəkildə işıqlandırmaq baxımından təqdirə­layiqdir.
Tədbirdə Azərbaycan dili və ədəbiyyat kafedrasının müdiri, dosent Nüşabə Məmmədovanın, həmin kafedranın müəllimləri İman Cəfərlinin, Nicat Yaqubovun, “Naxçıvan” Universiteti Elmi Kitabxanasının baş kitabxanaçısı Emilya Süleymanovanın və Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimliyi ixtisasının IV kurs tələbəsi Könül Cəfərsoyun çıxışları dinlənilib.
Universitetin rektoru, professor İsmayıl Əliyev Aypara Behbudovanın elmi-pedaqoji fəaliyyətini yüksək dəyərləndirərək ona yeni yaradıcılıq uğurları arzulayıb.
Müəllif ona yaradılan şəraitə, göstərilən diqqətə görə minnətdarlıq edib.
Tədbirdə müəllifin yaradıcılığı ilə bağlı videoçarx nümayiş olunub.

Nuray ƏSGƏROVA

Yallı  ölkəmizi dünyaya tanıdan, xalqımıza məxsus bütün xüsusiyyətləri, onun kimliyini, tarixini, mədəniyyətini, etnoqrafiyasını,  mifoloji inanclarını aydın şəkildə çatdıran milli rəqsimizdir. Bu gün doğma Vətənimizin ayrılmaz tərkib hissəsi olan Naxçıvanda yallı sənəti inkişaf edir, qorunub saxlanılır və gələcək nəsillərə ötürülür.

Bu sahədə görülən işlərin davamı olaraq Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin tapşırığına əsasən Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Naxçıvan Bölməsi və Naxçıvan Muxtar Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi yallı sənəti ilə bağlı tədqiqatlar aparıb, bu irsin UNESCO səviyyəsində qorunması sahəsində tədbirlər həyata keçirib, “Şərur” Xalq Yallı Ansamblının fəaliyyəti və Naxçıvanda yallı sənəti ilə bağlı məlumatlar hazırlanıb aidiyyəti üzrə təqdim olunub.
Bildiyimiz kimi, 2018-ci il 26 noyabr-1 dekabr tarixlərində Mavriki Respublikasının paytaxtı Port Luis şəhərində UNESCO-nun Qeyri­­-maddi mədəni irsin qorunması üzrə Hökumətlərarası Komitəsinin növbəti 13-cü sessiyasında qəbul edilən qərarla “Yallı (Köçəri, Tənzərə), Naxçıvanın ənənəvi qrup rəqsləri” UNESCO-nun Təcili Qorunma Siyahısına daxil edilib. Gələcəkdə qədim diyarımızda yaşayan əhalinin ənənəvi mədəniyyətinə və xalq yaradıcılığına dünya miqyasında işıq salmaq və tanıtmaq baxımından bu qərar mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Biz də sənət xadimlərimizlə həmsöhbət olub mədəniyyətimizin əbədilik simvolu sayılan yallılarımız haqqında onların fikirlərini öyrəndik.

Müasir gənclik xalqına, cəmiyyətə yararlı olmaq üçün təkmilləşməli, yüksək dünyagörüşünə malik olmalıdır. İdeyaları formalaşdıran, düşüncə tərzini genişləndirən ilk vasitə isə, heç şübhəsiz ki, kitablardır. Məhz buna görə də son dövrlərdə muxtar respublikamızda görülən çoxsaylı tədbirlər nəticəsində kitabxanaların, kitab mağazalarının sayı günü-gündən artır. Artıq müxtəlif dillərdə olan kitabları Azərbaycan dilində tapmaq çətin deyil. Bu isə, öz növbəsində, oxucuların kitablara marağının artmasına səbəb olub. Kitabların rəngarəngliyi, çoxcəhətliliyi mütaliəyə olan marağın kütləvi şəkil almasına yol açıb. Bu, bir inkişafdır, böyük göstəricidir. 

Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri cənab Vasif Talıbovun 2017-ci il 28 avqust tarixli Sərəncamı ilə “Oxunması zəruri olan kitabların Siyahısı”nın təsdiq edilməsi, bu kitabların mütaliə və müzakirəsi, təbliği istiqamətində görülən tədbirlər isə biz gənclərdə vətənpərvərliyin, tarixə, milli köklərə bağlılığın formalaşdırılmasına xidmət edir.
Bədii ədəbiyyat zövq məsələsidir, hər oxucu öz daxili aləminə görə kitablar seçir. Lakin heç də hər oxucu kitabları məzmun və ideya əhəmiyyətinə görə düzgün dəyərləndirə bilmir. Kitabları ruhumuzun ehtiyacına, mənəvi tələbatımıza görə seçməliyik.

Dünən Naxçıvan Şəhər Uşaq Musiqi və İncəsənət Məktəbində rəsm ixtisası üzrə müəllim Nizami Məmmədov və şagirdlərinin əl işlərindən ibarət sərgi təşkil edilib.

Naxçıvan Dövlət Universitetində “Kitablar tozlanmasın” devizi altında “Kitab qoy, kitab götür” layihəsinin təbliğat kampaniyası keçirilib.
Əvvəlcə Naxçıvan Dövlət Universitetinin elmi katibi Məftun İsmayılov çıxış edərək tədbirin mahiyyəti haqqında məlumat verib. Sonra Gənclər və İdman Nazirliyinin əməkdaşı Valeh Mahmudov muxtar respublikada həyata keçirilən gənclər siyasətindən, həmçinin gənc­lərə göstərilən diqqət və qayğıdan, yaradılan şəraitdən danışıb. Bildirilib ki, təbliğat kampaniyasında Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin 2017-ci il 28 avqust tarixli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş oxunması zəruri olan kitablar, həmçinin Azərbaycan və dünya bədii ədəbiyyatı nümunələrinin yer aldığı 100 bədii kitab gənclərin istifadəsinə verilib. Layihənin keçirilməsində məqsəd gənc nəsildə vətənpərvərlik, tarixə, milli köklərə bağlılığın formalaşdırılması, onların kənar təsirlərdən qorunması üçün dünyagörüşlərinin zənginləşdirilməsi, dövlətə, dövlətçiliyə, Vətənə, xalqa bağlılıq hisslərinin, mütaliə vərdişlərinin aşılanmasıdır.
“Kitablar tozlanmasın” devizi altında “Kitab qoy, kitab götür” layihəsinə bu il iyulun 20-də Naxçıvan şəhərində yerləşən “Zirvə” kitab evində start verilib. Orada, eyni zamanda Gənclər və İdman Nazirliyində ayrılmış bir guşədə layihə davam etdirilməkdədir.

Şərur ərazisi bəşər övladının ən qədim yaşayış məskənlərindən biridir

Şərurda uzaq Daş (Orta Paleolit) dövründən başlamış tarixin bütün mərhələlərinə aid çoxlu sayda maddi-mədəniyyət abidələri vardır. Ərazi zəngin tarixi irsə malik olan diyardır. Coğrafi məkan olan “Şərur” adının yaranması və etimologiyası ilə bağlı bir çox tədqiqatçıların fikirlərinə nəzər yetirək.
Tədqiqatçı Məmməd Ellinin fikrincə, “Şərur” adının yaranması qədim şumer əsatiri ilə bağlıdır. Şumerlər “Ninurta tanrının hünəri” adlı əsatirdə “İlahi nizə”ni “Şərur” adlandırmışlar. Əsatirin qısa məzmunu belədir: “Yeraltı dünyada Kur ölkəsində Asaq adlı qanadlı, qorxunc bir azman – nəhəng (əjdaha) yaşayırmış… Asaq ölümsaçan gözlərini bərəldir, Ninurta qorxub geriyə atılır. Şərur dilə gəlir: “Heç qorxub eləmə! At məni quduz azmanın üstünə, mən onu məhv edəcəyəm”. Ninurta Şəruru azmana doğru atır. Şərur azmanı ortasından dəlib keçir”.

Naxçıvan Muxtar Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən noyabr ayında milli dəyərlərimizin qorunub yaşadılması və təbliği sahəsində bir sıra işlər görülmüş, muzeylərin fəaliyyəti diqqətdə saxlanılmış, mədəniyyət müəssisələrində əlamətdar və tarixi günlərlə bağlı tədbirlər keçirilmişdir. Muzeylərdə açıq və interaktiv dərslər, seminar-treninqlər davam etdirilmiş, sərgilər açılmış, muzey fondlarına 146 yeni eksponat daxil olmuşdur. Ötən ay muxtar respublika muzeylərini 55 min 884 tamaşaçı ziyarət etmişdir ki, onlardan da 14 min 608-i xarici ölkə vətəndaşı olmuşdur.

Noyabr ayında kitabxanaların da fəaliyyəti diqqətdə saxlanılmış, kitab müzakirələri aparılmışdır. Muxtar respublika kitabxanalarında yeni oxucu sayı 327, oxucu gəlişi 13 min 80 nəfər, kitab verilişi 39 min 867 nüsxə olmuş, “Mütaliə”, “Nağıl”, “Kitabxanaçı” və “Kitabxana” günləri keçirilmişdir. Naxçıvan Dövlət Musiqili Dram Teatrı “Əli və Nino” və “Qayınana əməliyyatı”, Naxçıvan Dövlət Kukla Teatrı “Göyçək Fatma”, “Qırmızı, yaşıl, mavi”, “Meşə macəraları”, “Nəğməkar bülbül”, “Sirli sözlər”, Naxçıvan Dövlət Uşaq Teatrı isə “Nadan xoruz” tamaşalarını nümayiş etdirmişlər. Babək Rayon Xalq Teatrı muxtar respublikanın şəhər və rayonlarında “Subaylarınızdan görəsiniz”, Şərur Rayon Xalq Teatrı “Varlı qadın”, Naxçıvan Şəhər “Gənclik” Xalq Teatrı isə “Yarımgünlük rəis müavini” tamaşalarını göstərmişlər.
Naxçıvan Dövlət Film Fondu “Azərbaycan Kinosu Günü” layihəsi çərçivəsində Culfa rayonunun Teyvaz kəndində “Qırmızı bağ”, Babək rayonunun Cəhri kəndində “Xoşbəxt ay-ulduz”, Ordubad şəhərində “Dərvişin qeydləri”, məktəblilər üçün “Xoşbəxt ay-ulduz” bədii və sənədli filmlərini nümayiş etdirmişdir.

Naxçıvan Muxtar Respublikası
Mədəniyyət Nazirliyinin mətbuat xidməti

 Nənə-babalarımız elə bu gün də söhbət zamanı hər hansı bir gün haqqında danışanda dəqiq tarix deməzlər. Əsrlərin sınağından çıxmış milli tarixlər isə onlar üçün dəyişilməzdir. Ağbirçəklərimiz, ağsaqqallarımız üçün aylar özünə mənəvi hüquq qazanmış məfhumlar içərisində “əriyir” – məhərrəm, ramazan, qurban, cəfər, bayram ayları... Onların təbirincə fəsilləri əvəz edən vaxtlar da olub: Böyük çillə, Kiçik çillə, Boz çillə... 

Çillələrlə bağlı bir çox əfsanələr dildən-dilə keçib bu günümüzə kimi gəlib çatıb. Deyilənlərə görə “Qış” adlı bir kişinin “Böyük çillə”, “Kiçik çillə”, “Boz ay” adlı üç oğlu var imiş. Qış əvvəlcə ilkini – Böyük çilləni qırxgünlük səfərə göndərir ki, gedib el-obaları gəzsin, dünyaya tamaşa eləsin. Görsün nə var, nə yox, adamlar necə yaşayır, necə işləyirlər?
Böyük çillə altdan-üstdən bərk geyinir. Ağ qar yapıncısını da çiyinlərinə salıb yola çıxır. Az gedir, çox dayanır, çox gedir, az dayanır, axır ki, aralıq ayının – yəni dekabrın iyirmisində gəlib el-obaya yetişir. Adamlar səhər yuxudan oyanıb çölə baxanda görürlər ki, paho, hər yan ağappaq qara bürünüb. O saat barmaqlarını dişləyirlər ki, Böyük çillə gəlib çıxıb. Deməli, nə az, nə çox, düz qırx gün dağda-düzdə, kənddə-kəsəkdə bu özünün qar atını belədən-elə, elədən-belə çapacaq. Nə etməli, Böyük çillənin ­qarından-soyuğundan qorxub evin bir küncünə çəkilmək olmaz ki! Bəs onda iş-gücün qulpundan kim yapışsın?

Məlum olduğu kimi, bu il oktyabrın 17-də Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri cənab Vasif Talıbov“Görkəmli rəssam İbrahim Səfiyevin 120 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında” Sərəncam imzalayıb. Bu sərəncam böyük sənətkarın irsinə göstərilən qayğının ifadəsi olmaqla bərabər, həm də rəssamın həyat və yaradıcılığının daha geniş tədqiq olunmasına, onun ictimai mühitdə tanınmasına imkan verib. Elə biz də bu məqsədlə bir çox azərbaycanlı sənətkarların yaradıcılığını tədqiq edən, onlarla bağlı araşdırmalar aparan sənətşünas, Əməkdar incəsənət xadimi Ziyadxan Əliyevə müraciət etdik və görkəmli rəssamın həyat və fəaliyyətindən danışdıq: 

– Ziyadxan müəllim, ilk olaraq sizə belə bir sual vermək istərdim: İbrahim Səfiyev kimdir və onun yaradıcılığını necə xarakterizə edərdiniz?
– Əvvəlcə onu qeyd etmək istərdim ki, İbrahim Səfiyev taleyin amansız hökmü ilə Vətəndən uzaqda ömür sürməyə məcbur olmuş məşhur rəssamlarımızdandır. Müstəqillik illərində mətbuatda bu rəssam haqqında bəzi yazılar çap olunsa da, geniş ictimaiyyət onun varlığından, əsasən, xəbərsiz olub. Ona görə də Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri cənab Vasif Talıbovun 2018-ci il 17 oktyabr tarixli Sərəncamı ilə görkəmli Azərbaycan rəssamı İbrahim Səfinin ­(İbrahim Qafar oğlu Səfiyevin) 120 illiyinin qeyd olunması onun yaradıcılığına göstərilən diqqət və ehtiramın ifadəsidir.

Hələ ibtidai icma quruluşu dövründən başlayaraq insanlar bir çox işlərin bir nəfər tərəfindən görülməsinin mümkün olmadığını və ya çətin olduğunu dərk etmişlər. Tarixi zərurət kimi yaranan və insanların birgə əməyi ilə bağlı olan qarşılıqlı köməklik dünyanın bütün xalqlarında olduğu kimi, xalqımızın təsərrüfat işlərində və məişətində də mövcud olmuşdur.

Qarşılıqlı yardım əkinçilik və heyvandarlıq sahəsində, bina tikintisində, xeyir və şər mərasimlərinin keçirilməsində el adəti halını almışdır. Azərbaycan xalqı bu birliyi ilə bağlı bir çox atalar sözləri söyləmiş, onun vacibliyini göstərmişlər: “Tək əldən səs çıxmaz”, “Tək adam çörək yeyəndə də təklik çəkər”, “Bir yerdə yeyəndə dadlı, bir yerdə işləyəndə şadlıq olar”, “Tək odun ocaqda da yanmaz, qoşa odun çöldə də sönməz”, “Təklikdə bir bardaq sıyıq aşını da yemək çətin olur, birlikdə daşı da çevirmək asandır” və sair.
Azərbaycan etnoqrafiya elmində qarşılıqlı yardım formalarının tədqi­qinə XX əsrin 50-60-cı illərindən başlanılmışdır. Həmin illərdən etibarən etnoqraflar təsərrüfatın müxtəlif sahələri üzrə maraqlı məlumatlar toplayıblar. Görkəmli etnoqraf Qəmərşah Cavadov 1990-cı ildə nəşr etdirdiyi “Əkinçilik mədəniyyətimizin sorağı ilə” kitabında qarşılıqlı yardım formalarını el köməyi adlandırır və onların açıqlanmasına “Bir əl heç, iki əl güc, üç əl iməci” adlı ayrıca fəsil həsr etmişdir. Azərbaycanda qarşılıqlı yardım formaları: “iməcilik”, “əvrəz”, “növbələşmə”, “ortaqlıq”, “hoy” (hov), “mödgəm”, “həmgəl”, “bədəl”, “əvəzçilik”, “şəriklik”, “ziyanlıq”, “alışma”, “damazlıq”, “umya” və digər adlarla geniş yayılmışdır.

Məlum olduğu kimi, İslam Ölkələri Elm, Təhsil və Mədəniyyət Təşkilatının (İSESKO) təklifi ilə 2001-ci ilin sonlarında Qətərin paytaxtı Doha şəhərində İslam ölkələri mədəniyyət nazirlərinin III konfransında əldə olunmuş razılığa əsasən islami dəyərlərə və mədəniyyətlərarası dialoqa verdiyi töhfələrlə əlaqədar hər il İslam ölkələri şəhərlərindən birinin paytaxt seçilməsi qərara alınmışdır. Qərara əsasən ilk belə şəhər 2005-ci il üçün İslam dünyasının baş şəhəri Məkkə seçilmişdir. 2009-cu ildə bu hüquq Azərbaycanın paytaxtı Bakı şəhərinə, 2018-ci ildə isə Azərbaycanın qədim mədəniyyət mərkəzlərindən olan Naxçıvan şəhərinə verilmişdir. Muxtar respublikanın paytaxtı Naxçıvan şəhərinin İslam Mədəniyyətinin Paytaxtı seçilməsi ilə əlaqədar verilən qərar heç də təsadüfi deyil, düşünülmüş bir qərar olmuşdur. Fikrimizcə, Naxçıvan şəhəri bu hüququ özünün zəngin tarixi keçmişi, keçdiyi inkişaf yolu, bugünkü tərəqqisi və əldə olunan böyük nailiyyətlər sayəsində qazanmışdır.

Naxçıvan Muxtar Respublikası, xüsusilə də Duzdağ ərazisində aparılan son tədqiqatlara görə, əsası bir yaşayış məskəni kimi eramızdan əvvəl V minilliyin əvvəllərində qoyulan Naxçıvan ilkin şəhər mədəniy­yətinin yarandığı bir ərazi olmuş, o, təxminən, beş min il bundan əvvəl şəhər kimi formalaşmışdır. Naxçıvan şəhəri, bütövlükdə Naxçıvan ərazisi bir sıra mədəniyyətlərin, o cümlədən Eneolit, Boyalı qablar və Kür-Araz mədəniyyətlərinin yarandığı və ətraf yerlərə yayıldığı bir mərkəzə çevrilmişdir. Bu inkişaf ilk orta əsrlər dövründə də özünü göstərmiş, həmin dövrdə Naxçıvan şəhəri Azərbaycanın yüksək dərəcədə inkişaf etmiş mühüm inzibati-siyasi mərkəzlərindən biri olmuşdur.

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Elm, Təhsil və Mədəniyyət üzrə ixtisaslaşmış qurumu olan UNESCO-nun rəsmi saytında Naxçıvan yallısı ilə bağlı məlumat yerləşdirilib. İngilis, fransız, ispan və ərəb dillərində verilən “Yallı (Köçəri, Tənzərə), Naxçıvanın milli rəqsləri” başlıqlı yazıda bu qədim milli rəqsimizdən bəhs edilir.
Vurğulanıb ki, 2018-ci ilin 26 noyabr-1 dekabr tarixlərində Mavriki Respublikasının paytaxtı Port Luis şəhərində UNESCO-nun Qeyri-maddi mədəni irsin qorunması üzrə Hökumətlərarası Komitəsinin 13-cü sessiyasında qəbul edilən qərarla “Yallı (Köçəri, Tənzərə), Naxçıvanın ənənəvi qrup rəqsləri” UNESCO-nun Təcili Qorunma Siyahısına daxil edilib. Bundan əlavə, UNESCO-nun rəsmi saytında “Köçəri” yallısı ilə bağlı videomaterial da yerləşdirilib. Bununla da Şərur, ələlxüsus “Köçəri” yallısını öz adına çıxmağa çalışan Ermənistanın “Yallı (Köçəri, Tənzərə), Naxçıvanın ənənəvi qrup rəqsləri” nominasiyasına qarşı təxribat xarakterli cəhdlərinin qarşısı alınıb, növbəti dəfə bu ölkəyə layiqli cavab verilib.
Namizədlik sənədinin məhz Naxçıvan adı ilə təqdim edilməsində əsas məqsəd ölkəmizin qədim və tarixi ərazisi olan Naxçıvanda yaşayan əhalinin ənənəvi mədəniy­yətinə və xalq yaradıcılığına dünya miqyasında işıq salmaq və tanıtmaq, eyni zamanda bu ənənələri UNESCO səviyyəsində qorumaqdan ibarətdir.

Azərbaycanın ən qədim bölgələrindən biri olan Naxçıvan diyarında zərgərlik, dülgərlik, xəttatlıq kimi peşələrlə yanaşı, tarixi çox qədimlərə söykənən duzçıxarma peşəsi insanlar arasında geniş yayılıb. Hələ Nuh Peyğəmbər dövründə mövcud olan duzçıxarma sonralar insanların əsas məşğuliyyət sahələrindən birinə çevrilib. Bəs bu gün də  qorunub yaşadılan duzçıxarma peşəsi nə vaxt yaranıb?

Tarixi mənbələrdə Duzdağ və duzçıxarma ilə bağlı o qədər geniş məlumat olmasa da, son illərdə bununla bağlı aparılan genişmiqyaslı araşdırmalar, bu haqda elm adamlarının fikirləri, müxtəlif ölkələrin tarixçiləri tərəfindən verilən məlumatlar gizli qalan bir çox faktları üzə çıxarıb. XIX əsr mənbələrində bununla bağlı rəvayətlərin birində deyilir ki, Nuh Peyğəmbər Dünya tufanından sonra Naxçıvanda məskunlaşan əhaliyə bir sıra sənətkarlıq sahələrini, o cümlədən Duzdağda duzçıxarmanı öyrədib. Araşdırmalar nəticəsində qədim mədənlərdən aşkar edilmiş alətlərin təhlili rəvayətin real­lığını, yəni V minillikdə buradan duzun mədən üsulu ilə çıxarıldığı və dünyanın ən qədim duzçıxarma mağarasının da məhz Naxçıvana məxsusluğu faktı təsdiq olunub. II əsrdə yunan alimi Klavdi Ptolomey, XVI əsrdə ərəb alimi Əl-Şərifi, XIX əsrdə rus alimi Konstantin Nikitin kimi tarixçilər və bundan sonrakı dövrlərdə tədqiqat işləri aparan yerli tarixçilərimiz öz əsərlərində Naxçıvan şəhərinin formalaşmasının Nuh Peyğəmbərlə və duzun çıxarılması ilə bağlı olduğunu qeyd ediblər. Rus tədqiqatçısı K.A.Nikitinin “Naxçıvan mahalı və Naxçıvan şəhəri” adlı irihəcmli məqaləsində belə bir məlumat da vardır ki, Nuh Peyğəmbərin özü duz mədənində ilk çalışanlardan biri olub və şəhər əhalisinə duz çıxarmağı öyrədib. Bu da Naxçıvan şəhəri ilə Duzdağın, təxminən, yaşıd olduğunu deməyə əsas verir.

Dünən Naxçıvan Muxtar Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə Naxçıvan Dövlət Rəsm Qalereyasında muzey əməkdaşları üçün “Gənc nəslin təlim-tərbiyəsində muzeylərin rolu” mövzusunda seminar-treninq ­keçirilib.
Tədbirdə nazirliyin baş məsləhətçisi Qumral Əsədova çıxış edərək bildirib ki, bu ilin 11 ayında muxtar respublikanın muzeylərinə 1389 eksponat daxil olub. Bu müddətdə muzeylərimizi 552 min 745 tamaşaçı ziyarət edib ki, onlardan da 171 mindən çoxu xarici ölkə vətəndaşıdır.
Naxçıvan Dövlət Rəsm Qalereyasının direktoru Hökümə Məmmədli mövzu ilə bağlı çıxış edib.
Sonra muzeyin ekspozisiyasına baxış olub, tədbir iştirakçılarının sualları cavablandırılıb.

Əli RZAYEV