Şair-dramaturq Adil Qafar oğlu Babayev 1925-ci il yanvar ayının 27-də Naxçıvan şəhərində dünyaya gəlmişdir. Atası Qafar Babayev Naxçıvan Fövqəladə Komissiyasının sədri, Daxili İşlər komissarı vəzifəsində işləməsinə baxmayaraq, 1925-ci ildə SSRİ Xalq Komissarları Sovetinin sədri A.Rıkovun Naxçıvan səfərindən sonra güllələnmişdir. Adil Babayev uşaqlıq illərindən atasına 1956-cı ildə verilən bəraətə qədər “Xalq düşməninin oğlu” damğasını qorxa-qorxa gəzdirməyə məhkum olmuşdu. Bəlkə də, məhz bu nisgilli həyat onun ömrünün tez başa çatmasına, 52 yaşında dünyasını dəyişməsinə səbəb olmuşdur. O, 1977-ci il avqust ayının 19-da dünyasını dəyişmişdir. 

Ulu öndər Heydər Əliyеv: “Gərək hər bir insan və xüsusən gənc nəsil müstəqilliyin nə qədər müqəddəs olduğunu bütün varlığı ilə dərk etsin. Bunun üçün isə o, Azərbaycançılığın, mənsub olduğu xalqın mədəniyyətinin, ədəbiyyatının, incəsənətinin, elminin nə olduğunu dərindən bilməlidir”.

Məlumdur ki, hər bir xalqın mənəviyyatı, mədəniyyəti, varlığı onun ədəbiyyatında ifadə olunur. Ədəbiyyatın böyük təsir gücü həmişə dəyərləndirilmişdir. Zamanın, cəmiyyətin hadisələrini əks etdirmək baxımından bədii ədəbiyyat həmişə qiymətli qaynaqlardan biri hesab olunmuşdur. Bu anlamda, müstəqillik dövründə Azərbaycan ədəbiyyatı əvəzsiz milli-mənəvi sərvətimiz olaraq bədiiliyin gücünü yetərincə ifadə edə bilən əsərlərlə zənginləşmişdir. Ədəbiyyatşünas alimlərimizin də qeyd etdiyi kimi Azərbaycan ədəbiyyatı milli tarixi köklərə malik olub bəşər ədəbiyyatının tərkib hissəsidir.
Azərbaycan ədəbiyyatının ayrılmaz qolu olan Naxçıvan ədəbi mühiti də xalqımızın tarixi dəyərini əks etdirmək baxımından maraqlı bir inkişaf yolu keçmiş, müstəqillik dövründə mövzu-ideya istiqamətində yaddaqalan yeniliklər qazanmışdır. Həmin dövrdə analitik düşüncələrin məhsulu olan əsərlərin bolluğu, mövzulara yeni baxış prizmasından yanaşmaq, azad Vətən probleminin estetik idealın əsasında dayanması məsələləri diqqəti çəkir. Xüsusilə də yeni şərait və zamanın tələbi ilə poetik əsərlərdə canlanma, ictimai-siyasi hadisələrin rolunu düzgün müşahidə etmək bacarığı azad şair psixologiyasının formalaşdığını göstərir. Ümumiyyətlə, kommunist ideologiyası, sovet senzurası kimi keçilməz hesab edilən sədləri aşa bilən bədii ədəbiyyatımız da yaşanan sarsıntılarla yanaşı, böyük tarixi uğurların təsvir və tərənnümünə geniş yer verilmişdir. Sözügedən zamanda sovet dövründə haqqında danışılmayan, ümumiyyətlə, qələmə alınmasına ehtiyat edilən bir sıra mövzulara marağın çoxalması diqqəti cəlb edən məsələlərdəndir. Bu mənada, İslam dini dəyərlərinə, müqəddəs ziyarətgahlara münasibəti ifadə edən əsərlərin üzə çıxması müstəqillik dövrünün töhfələrindəndir. Naxçıvan ədəbi mühitinin tanınmış nümayəndəsi olan Muxtar Qasımzadənin “Əshabi-Kəhf”, “Kırnada “Allah evi”, “İmamzadə” kimi şeirləri müstəqillik dövrünün imkan verdiyi və tələb etdiyi aktual mövzularda qələmə alınmışdır:

Əl açdı göylərə yeddi kimsənə,
Bir olan Allaha inam gətirdi.
Tanrı könül verdi öz bəndəsinə,
Yeddi kimsənəyə salam yetirdi.

“Əshabi-Kəhf” şeirində tarixi hadisələrin nəzmə çəkilməsindən başqa, şairin gerçəklikləri xatırlatması məqamları da vardır:

Ziyarət edirik “Əshabi-Kəhf”i,
İlk inanc yerimiz, qədərimizdi.
“İncil” də, “Tövrat” da, “Quran” da deyir,
Tanrı ocaqları haqq yerimizdi.

Bədii ədəbiyyatın əhəmiyyətli cəhətlərindən biri budur ki, həyatda baş verən hadisələri obrazlı şəkildə təqdim etməkdən başqa, onları maraqlı bir mənzərə kimi göz önünə gətirir və bu prosesdə nəyin gərəkli olduğunu anladır. Müstəqillik dövründə Naxçıvanda yaranan bədii ədəbiyyat nümunələrinin leytmotivində xalqımızın maddi-mənəvi mədəniyyət örnəkləri olan tarixi abidələri xüsusi yer alır. Bu mənada, Muxtar Qasımzadənin yaradıcılığı səciyyəvidir. Şairin əsərlərinin əksəriyyəti torpağımızın sinəsində qədim tarixin izi olan abidələrə həsr olunub. Yəqin buna görədir ki, professor Sədaqət Həsənova araşdırmalarının birində Muxtar Qasımzadəni “Naxçıvanın abidələr şairi” adlandırmışdır: “Vətənə sevgidən, onun keçmişindən, bu günündən, gələcəyindən, insanlarından və digər mövzularda yazanlar çoxdur. Muxtar Qasımzadənin fərqli cəhətlərindən biri onun daha çox Vətənin tarixi abidələrini ədəbi-bədii mövzulara çevirməsidir. Bu xüsusiyyət onun “Naxçıvanın abidələr şairi” kimi dəyərləndirilməsinə haqq verir”. Şairin “Gəmiqaya”, “Fərhad evi”, “Oğlan qala, qız qala”, “Duz saray”, “Çalxanqala”, “Əlincə”, “Köhnə qala haqqında ballada”, “Xaraba Gilan”, “Gülüstan”, “Xanəgah”, “Zorxana”, “Bəkir oğlu Əcəmi”, “Qarabağlar türbəsi”, “Babək qalası”, “Xan evi-xalq evi” kimi şeirləri tarixi-memarlıq abidələrimizə xüsusi maraq oyadır və onlar haqqındakı həqiqətləri yaddaşlara gətirir. Tarix elmləri doktoru, akademik İsmayıl Hacıyev Muxtar Qasımzadənin həmin əsərləri haqqında deyir: “İlk baxışda hiss edirsən ki, hər şeir, sanki bir poetik bələdçidir. Şeiri oxuduqdan sonra sözügedən qala, yaxud türbə haqqında səndə böyük təsəvvür və məhəbbət yaranır. Haradan söhbət gedirsə, oranı görmək həvəsi oyanır qəlbində. Misralar boyunbağı kimi qatarlanan Naxçıvan abidələrinə körpü salır elə bil”. Akademik hər bir şeirin özünəməxsus vəzifəsinin olduğunu da qeyd edir. Doğrudan da, şairin hər bir şeirində fərqli məziyyətlər vardır:

Nuhçıxandan gəlirəm,
Bura Nuhun öz eli.
Köhnə qala – məzarı,
Gəmiqaya – heykəli!

Bir çox əsərlərin meydana çıxmasında müstəqillik dövründə yaranan ictimai-siyasi, ədəbi-mədəni mühitin özünəməxsus rolu vardır. Maraqlıdır ki, həmin dövrdə tanınmış simalardan başqa, gənc şairlər də dövrün tələbindən irəli gələn mövzulara tez-tez müraciət edirlər. Filologiya üzrə elmlər doktoru Təyyar Salamoğlunun da qeyd etdiyi kimi, “Adətən, şeirə gələn şair, ilk qələm təcrübələrində sevgi motivinə, qadın-kişi münasibətlərinin ülvi məqamlarının tərənnümünə daha çox üstünlük verir”. Lakin həmin şairlərin əsərlərində Vətən, bayraq, torpaq sevgisi daha güclüdür.
Müstəqillik illərində Naxçıvan ədəbi mühiti gənc yazarlarla zənginləşmişdir. Onların içərisində qadınların da özünəməxsus yeri vardır. Kamilə Dönməz, Sədaqət Nemət, Təranə Arifqızı, Zeynəb Qasımova, Gülnarə Yusifqızı, Zeynəb Naxçıvanlı, Səbinə Əlincəli, Səadət İsmayıllı, Şəlalə Fərzəliyeva, Məftunə Hüseynbəyli, Güllü Mehdiqızı, Əzizə Həsənova, Gülzadə İbrahimli, Tacirə Dünya, Gülşən Azəri, Aytəkin Dərya kimi qələm sahiblərinin yaradıcılığı mövzu rəngarəngliyi ilə diqqəti çəkir. Həmin mövzular içərisində torpaq, yurd sevgisi, mübarizə notları, üçrəngli bayrağımızın tərənnümü, tarixi hadisələrdən irəli gələn narahatlıq daha qabarıqdır.
20 Yanvar faciəsi, Xocalı soyqırımı ədəbiyyatımıza yeni mövzular gətirdi. 1995-ci ildə müstəqilliyimizin qanuni əsasının – yeni Konstitusiyanın qəbul edilməsi, Azərbaycanın əvvəlki dövrlərlə müqayisədə beynəlxalq aləmdə daha çox şöhrətlənməsi, milli müstəqilliyimizin dünya dövlətləri tərəfindən tanınması bədii əsərlərin əsas mövzularına çevrilmişdir. Maraqlıdır ki, Xocalı faciəsi mövzusunda yazılan əsərlərdə daha çox hadisələrin təsviri və təəssüf hisslərinin tərənnümü çoxdur. Barmaqla sayılacaq qədər az əsərlərdə mübarizə çalarları da vardır ki, onlardan biri də Naxçıvan ədəbi mühitinin nümayəndəsi Kamilə Dönməzə məxsusdur:

Ağlamaq yaraşmır türk övladına,
Bu, ləkə gətirər türkün adına.
Yenidən çatmaqçün öz muradına
Xocalı səsləyir, Laçın səsləyir.

Müstəqillik dövründə Naxçıvanda yaranan ədəbi örnəklərdə maraqlı və diqqətçəkən məqamlardan biri də torpaqlarımızın işğalından irəli gələn qəzəb, nifrət hissi ilə yanaşı, qisas və mübarizəyə çağırış notlarının güclü olmasıdır. Sədaqət Nemətin bir sıra şeirləri bu baxımdan səciyyəvidir:

Köksünə daş atdıq unutqanlığın,
O gün unudulan olmayacaqdır.
Eşitsin yer üzü, eşitsin Tanrı,
Qisas qiyamətə qalmayacaqdır.

Sözügedən tarixi dövrdə Naxçıvanda qələmə alınan bədii nümunələr içərisində bayatı formalı əsərlər də diqqəti cəlb edir. Məlumdur ki, folklor örnəkləri dünya ədəbiyyatının ən gözəl inciləri hesab olunur. Yüksək sənətkarlıq səviyyəsinə malik olan, məxsus olduğu xalqın dil və təfəkkür mədəniyyətinin göstəricisi olan ağız ədəbiyyatı zəngin məzmunu və böyük təsir gücü ilə seçilir. Təsadüfi deyildir ki, folklor yazılı ədəbiyyatın “ilk mayak”ı hesab olunur. Dünya xalqlarını heyran edən böyük əsərlər folklordan qaynaqlandığı üçün geniş şöhrət tapmışdır. Naxçıvan ədəbi nümunələri bir daha təsdiq edir ki, folklor yazılı ədəbiyyata material verən əsas mənbələrdən biridir. Bundan başqa, yazılı ədəbiyyat bir sıra əsərlərin formasını da folklordan alır. Bu baxımdan Təranə Arifqızının aşağıdakı misraları maraqlıdır:

Öz əlifbam, öz dilim,
Öz bayrağım, öz gerbim,
Vətənimdir, Vətənim,
Mənim müstəqilliyim!

Naxçıvan ədəbi örnəkləri arasında gəraylı şəklində yazılan əsərlərlə də qarşılaşmaq olar. Bu mənada, Zeynəb Qasımovanın yaradıcılığı səciyyəvidir:

Günəş yenə doğacaqdır,
Qaranlığı boğacaqdır.
Üstünə nur yağacaqdır,
Ağlama, Vətən, ağlama!

Araşdırmadan aydın olur ki, müstəqillik dövründə Naxçıvanda ictimai-siyasi mövzular üstünlük təşkil etmişdir. Dövrün şairləri tarixi-siyasi hadisələrə diqqətlə yanaşmış, əsərlərində xalqın arzu, istəyi ilə yanaşı, öz hisslərini də ifadə etmişlər. Zeynəb Naxçıvanlının poeziyasında da ictimai-siyasi mövzuların bolluğuna rast gəlirik:

Soluma baxdım, yaralı,
Sağıma baxdım, yaralı,
Gül-çiçəkli dərələrə,
Sağıma baxdım, yaralı.
Əsir, yesir Qarabağım,
Kəlbəcərim, Laçınım,
Sarlar gəzir Şuşamda,
Hanı tərlan, Laçınım?!
Qubadlım, Cəbrayılım,
Ağdamım, Zəngilanım,
Nə vaxtadək, Xocalım,
Dərdə alışım, yanım?!

Müstəqillik dövrü Naxçıvan ədəbi mühiti bədii əsərlər bolluğu ilə fərqlənir. Burada lirik, epik və dramatik növlərin hamısına aid nümunələr yaradılsa da, lirik əsərlər mövzu aktuallığı və poetik ruhu ilə yanaşı, kəmiyyət etibarilə diqqəti cəlb edir. Araşdırma göstərir ki, müstəqillik dövründə Naxçıvanda ədəbiyyat öz axarında inkişaf etməklə kifayətlənməyib, mövzu-ideya baxımından daha da zənginləşərək davamlı inkişafı istiqamətində irəliləmişdir.

Nurlana ƏLİYEVA
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent

AMEA Naxçıvan Bölməsinin Tarix, Etnoqrafiya və Arxeologiya İnstitutunun direktoru, AMEA-nın müxbir üzvü Fəxrəddin Səfərlinin “Əlincəçay mahalının epiqrafik abidələri” adlı monoqrafiyası çap edilib.
Yeni nəşrdə Azərbaycanın qədim mədəniyyət mərkəzlərindən olan Naxçıvanın epiqrafik abidələrinin geniş yayıldığı yerlərdən biri, Əlincəçayın adı ilə adlanan mahala daxil olan yaşayış məskənlərində qeydə alınaraq tədqiq edilən epiqrafik abidələr işıqlandırılıb.

17 avqust Müslüm Maqomayevin doğum günüdür

Hər il avqustun 17-də zəmanəmizin görkəmli müğənnisi, SSRİ-nin və Azərbaycanın Xalq artisti Müslüm Maqomayevin xatirəsi anılır.

Bu gün Xalq artisti Müslüm Maqomayevin anadan olmasının 78-ci ildönümü tamam olur.

On dörd yaşında doğma şəhəri Bakıda dənizçilər klubunda çıxış edən Müslüm Maqomayev ilk uğurunu 1962-ci ildə qazanıb. Maestro Niyazinin tövsiyəsi ilə tələbə və gənclərin Helsinkidə keçirilən VIII Ümumdünya Festivalına yollanan Müslüm oradan medalla qayıdıb. Bu münasibətlə populyar "Oqonyok" jurnalı onun portretini və "Bakılı gənc dünyanı fəth edir" sərlövhəli məqalə dərc edib.

Naxçıvan... Adını eşidincə radionun, televizorun səsini daha da yüksəldirsən, sosial şəbəkələrdə zaman keçirərkən haqqında bir mənbəyə rast gəldikdə hər işini bir kənara atıb səhifəni diqqətlə oxuyursan, avtobusda gedərkən onunla bağlı bir söhbəti eşidib bütün fikrini oğrun-oğrun bu dialoqa yönəldirsən, şəhərdə gəzişərkən boş ərazilərdə yeni layihələrin inşasını görüb qürurlanırsan, küçələrində rahat-rahat yeriyərkən xoşbəxtlik duyğuları və xoş təbəssüm yaranır simanda...

Cəlil Məmmədquluzadə adına Naxçıvan Muxtar Respublika Ədəbiyyat Muzeyində növbəti onlayn ekskursiya keçirilib. Ekskursiyanı muzeyin baş elmi işçisi – Gülarə Babayeva, bələdçilər – Rəfiqə Baxşıyeva və Nərmin Yaqublu təqdim ediblər.

Rəssamlıq bir enerjidir... Nə qədər həyat var, rəssamlıq da olacaq

Rəssamlıq sənəti çox incə, maraqdoğuran, insan ruhunu oxşayan, görmədiyimiz bəzi məqamlarda olan gözəllikləri bizlərə aşılayan gözəl bir sənət növüdür. Rəssamların əsərlərində öz ürəklərini təsvir edə biləcəkləri bir ruh yaşayır. Həmsöhbətim sənətşünas rəssam, Naxçıvan Dövlət Universitetinin İncəsənət fakültəsinin Təsviri incəsənət kafedrasının müəllimi Ləman Məmmədova da belə rəssamlarımızdandır. 

Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin “Bəstəkar Məmməd Məmmədovun 100 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında” 2020-ci il 28 yanvar tarixli Sərəncamının icrası istiqamətində görülən tədbirlər çərçivəsində “Məmməd Məmmədov – 100” adlı kitab nəşr olunub.
Naxçıvan Muxtar Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin təşəbbüsü ilə hazırlanan yeni nəşrin elmi redaktoru sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Natəvan Qədimova, rəyçisi Azərbaycan Respublikasının Əməkdar artisti Elman Əliyevdir.

Bu günlərdə kitab rəfimdə, daha doğrusu, iş masamın üzərində Naxçıvan Muxtar Respublikasının Əməkdar jurnalisti, yazıçı-publisist Hüseyn Əsgərovun qələmi ilə ərsəyə gəlmiş kitabların biri də artdı: “Həyat cəsurları sevir”. “Əcəmi” Nəşriyyat-Poliqrafiya Birliyində işıq üzü görmüş kitabın ilk nüsxəsini müəllifin mənə təqdim etməsini sevinc hissi ilə qarşıladım. 

Milli mətbuatımızın 145 illik yubileyinə gözəl hədiyyə olan bu kitabda gedən yazıların hamısını hələ əlyazma şəklində oxumuşdum. Ancaq tələsik... İndi o yazıları daha çox yorğun vaxtlarımda oxumağa çalışıram.

Muxtar respublikamızda turizmin davamlı olaraq inkişaf etməsi və genişlənməsi bu sektoru sosial-iqtisadi tərəqqinin aparıcı sahələrindən birinə çevirib. Mövcud təbii ehtiyatlar, əlverişli iqlim şəraiti, zəngin tarixi-mədəni irs cəlbedici turizm məhsullarını çoxaltmaq üçün əsaslı zəmin yaradır. Məhz bu potensialdan istifadə nəticəsində Naxçıvanda müalicə-kurort müəssisələrinin, istirahət məkanlarının sayı artmaqda davam edir. Bu da muxtar respublikamızın turistlər üçün ən diqqətçəkən məkanlardan birinə çevrilməsinə səbəb olur. Həyata keçirilən tədbirlərin geniş vüsət almasında Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin 2018-ci il 31 yanvar tarixli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “2018-2022-ci illərdə Naxçıvan Muxtar Respublikasında turizmin inkişafına dair Dövlət Proqramı”nın xüsusi rolu vardır. Pro­qramın məqsədi muxtar respublikanın turizm potensialından tam istifadə edilməsi və bu sahədə müasir idarəetmə mexanizminin yaradılmasıdır.

Gənclər hər bir dövlətin gələcəyini, inkişaf istiqamətini müəyyənləşdirən böyük qüvvə olduğu üçün cəmiyyətin mühüm təbəqəsi sayılır. Dövlət müstəqilliyinin möhkəmləndirilməsi, gələcəyin təminatı intellektual gənclərin yetişdirilməsindən asılıdır. Ona görə də gənc nəslin inkişafı, onların mükəmməl vətəndaş kimi yetişməsi sivil cəmiyyətlərdə qarşıya qoyulan prioritet məsələlərdən biridir. Dövlətin mövcudluğunun təməl prinsiplərindən biri də məhz sağlam gənclikdir. Ölkəmizdə gənclərlə bağlı görülən işlər Azərbaycan gəncliyinin inkişafına təkan verir, onların cəmiyyətdə özlərini təsdiq etməsində böyük rol oynayır. Aparılan məqsədyönlü siyasət nəticəsində respublikamızda da yüksək intellektual səviyyəyə, vətənpərvərlik hissinə və milli düşüncəyə malik gənclər formalaşıb. 

Əsası ümummilli lider Heydər Əliyev tərəfindən qoyulan dövlət-gənclər siyasəti nəticəsində Azərbaycan gəncliyi yüksək inkişaf mərhələsini yaşayır. Ulu öndərimizin müəyyənləşdirdiyi bu siyasət Prezident cənab İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilərək mahiyyət və keyfiyyətcə yeni bir mərhələyə qədəm qoyub. Siyasətin başlıca istiqamətlərindən biri gənclərə dövlət dəstəyinin gücləndirilməsindən, onlara hərtərəfli diqqət göstərilməsindən ibarətdir. Gənclər siyasətinin əsasını məhz ölkəmizin davamlı inkişafı prosesində gənclərin imkanlarından səmərəli istifadə edilməsi üçün hər cür şəraitin yaradılması təşkil edir.

Bakı Şəhər Mədəniyyət Baş İdarəsi Yasamal rayon Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sisteminin İnformasiya-resurs şöbəsi “Qan yaddaşımız” başlığı altında işğal olunmuş rayonlar haqqında videoçarxlar hazırlamağa davam edir.

Azərbaycanın gözəl mənzərəli və unudulmayan torpaqlarından olan Kəlbəcər rayonu ilə bağlı kitabxananın sistem inzibatçısı Gülnar Allahverdiyeva videoçarx hazırlayıb.

Hər daşına, qayasına qədim izlər həkk olunan, hər dağı, dərəsi tarix qoxan, hər abidəsi dünənindən xəbər verən diyarımız böyük bir tarixi keçmişindən özü söhbət açır. Qürur duyduğumuz bu söhbətləri amalı qalasından, qayasından, abidəsindən, malikanəsindən tək bir daş parçasının düşməməsi olan əllərin inşa etdiyi dünənlə bu günü birləşdirən böyük bir körpü üzərində dinləyirik. Qədimdən gələn səsləri dinlədikcə və bu körpüdən muxtar respublikamızın 25 illik mənzərəsini seyr etdikcə bu zaman ərzində tariximizi qoruyan insanın özünün yeni bir tarix yazdığının da şahidi oluruq. Bu tarix blokada Naxçıvanında yazılır. 30 ilə yaxın dövrdə mənsub olduğu dövlətlə quru yol vasitəsilə heç bir əlaqəsi olmayan, blokadanın ilk illərinin acı və məşəqqətli günlərini yaşayıb, yaşananlara mərdliklə sinə gərən, keçmişindən güc alıb, müasirliyinə güvənən Naxçıvanda... Qorunan, bərpa olunan abidələri ilə tarixləşən, yaşanan dünənləri ilə muzeyləşən Naxçıvanda...

AMEA Naxçıvan Bölməsinin Əlyazmalar Fondu tərəfindən hazırlanan “Türkdilli əlyazma və çap kitabları” kataloqu işıq üzü görüb. AMEA-nın müxbir üzvü Əbülfəz Quliyevin elmi redaktorluğu ilə çap olunan nəşrin tərtibçisi və ön sözün müəllifi bölmənin Əlyazmalar Fondunun direktoru, filologiya elmləri doktoru Fərman Xəlilovdur.

Naxçıvan Muxtar Respublikasının ərazisi ən qədim məskunlaşma yerlərindən biri sayılır. Bunu bir çox amillər – ərazidə çoxsaylı mağaralarda məskunlaşma izləri, Gəmiqaya rəsmləri, Biçənək meşəsində karvan yolları üzərində yerləşən qədim şəhərin qalıqları, Kaha və Dərəşam dərələrində peçenenq türk tayfalarının yaşadıqları mağaralarda tapılan əmək və məişət alətləri və digər arxeoloji tapıntılar isbat etməkdədir. Bunlardan biri də vaxtilə indiki Sust kəndinin yerində yerləşən prolüvial – sel çöküntüləri ilə örtülmüş qədim şəhərin qalıqlarıdır.

1986-cı ildə Moskva şəhərində rus dilində nəşr olunmuş, E.A.Levaşovun müəllifi olduğu “Coğrafi adlar” kitabının 315-ci səhifəsində yazılır: “Naxçıvan Sovet İttifaqındakı ən qədim şəhərlərdəndir. Şəhər mühüm ticarət yollarının kəsişdiyi yerdə yaranmışdır və bunun əsas səbəbi Naxçıvan duzu olmuşdur”. Bu fikirlər Moskva şəhərində nəşr olunan “Znaniye-sila” jurnalının 1980-ci il 7 saylı nömrəsində təkrarlanmışdır. Qeyd etmək lazımdır ki, qədim və orta əsrlərdə duz insanlar üçün ən mühüm xammal sayılmışdır. Təsadüfi deyil ki, duz istehsalı olmayan dövlətlər bir növ iqtisadi asılılığa məruz qalmış bu səbəbdən də zaman-zaman duz müharibələri baş vermişdir. Bəzi Avropa ölkələrində məmurlara maaş əvəzinə puldan üstün sayılan duz verirdilər. Qərbi Avropa ölkələrinin duz təminatında Naxçıvan duzu mühüm rol oynamışdır. Karvanlarla Avropaya daşınan Naxçıvan duzunun 2 dəfə Romada duz üsyanının yatırılmasında böyük əhəmiyyəti olmuşdur.

Ötən ay Məhəmməd Tağı Sidqi adına Naxçıvan Dövlət Kukla Teatrı onlayn formada “Qızıl xoruz” tamaşasını nümayiş etdirmişdir. Naxçıvan Dövlət Filarmoniyası da iyul ayında konsert proqramlarını davam etdirərək, Xalq Çalğı Alətləri Orkestrinin onlayn solo konsertini musiqisevərlərə təqdim etmişdir.

İyul ayında Cəlil Məmmədquluzadənin və Hüseyn Cavidin ev-muzeylərindən keçirilən onlayn ekskursiyalar Naxçıvan Dövlət Televiziyasından və Naxçıvan Muxtar Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin rəsmi internet saytından, eləcə də sosial şəbəkə hesablarından canlı olaraq yayımlanmışdır. Bundan başqa, Təhsil Nazirliyi ilə birgə iyulun 22-də “Xan Sarayı” Dövlət Tarix-Memarlıq, Möminə Xatın və Açıq Səma Altında Muzey Kompleksində məktəblilərin asudə vaxtlarının səmərəli təşkili məqsədilə məktəbdənkənar müəssisələrin dərnək üzvlərinə, iyulun 29-da isə akademik Yusif Məmmədəliyevin ev-muzeyində Ordubad rayon məktəbliləri üçün onlayn ekskursiyalar təşkil edilmişdir. Ötən ay muzeyləri 1964 nəfər yerli, 31 nəfər əcnəbi olmaqla, ümumilikdə, 1995 tamaşaçı ziyarət etmişdir.

Naxçıvan şəhərindəki Heydər Əliyev Sarayında Naxçıvan Dövlət Filarmoniyasının Mahnı və Rəqs Ansamblının onlayn konserti olub. Konsert proqramında xalq mahnıları və Azərbaycan bəstəkarlarının yaradıcılığından nümunələr səsləndirilib. Ansamblın bədii rəhbəri Azərbaycan Respublikasının Əməkdar artisti Zeynalabdin Babayev, baletmeysteri Azərbaycan Respublikasının Əməkdar mədəniyyət işçisi Tamerlan Bağırov, xormeysteri İlhamə Şirəliyevadır.

Qeyd edək ki, 1959-cu ilin sentyabrında Naxçıvan Dövlət “Araz” Mahnı və Rəqs Ansamblı kimi fəaliyyətə başlayaraq Azərbaycanın bütün bölgələrində, Orta Asiya və Qafqaz ölkələrində qastrol çıxışları ilə dinləyicilərin rəğbətini qazanan kollektiv muxtar respublikada gənc musiqiçi kadrların yetişməsində də əvəzsiz rol oynayıb. Ansambl ətrafına topladığı istedadlı musiqiçilərin uğurlu fəaliyyəti nəticəsində kifayət qədər böyüyüb, professional ifaçılıq qabiliyyətinə görə mükəmməl kollektivə çevrilib. 1983-cü ildə həmin ansamblın bazası əsasında bugünkü Naxçıvan Dövlət Filarmoniyası yaradılıb. Ötən il ansamblın yaradılmasının 60 illiyi qeyd olunub.

Naxçıvanda xalça sənətinin yaranması və inkişafı milli mədəniyyətimizin ayrılmaz tərkib hissəsidir. Xalqımızın mənəvi dünyasını, gözəllik duyumunu, dünyaya fəlsəfi baxışlarını sirli naxışlarda yaşadan xalça sənətinin muxtar respublika ərazisində geniş yayılmasına və inkişaf etməsinə səbəb bu ərazidə olan əlverişli coğrafi iqlim şəraiti və müvafiq təsərrüfat fəaliyyətidir. Bu sahənin inkişafı muxtar respublikada bu gün də diqqət mərkəzində saxlanılır. Belə ki, “Naxçıvan Muxtar Respublikasında xalça sənətinin qorunmasına və inkişaf etdirilməsinə dair 2018-2022-ci illər üçün Dövlət Proqramı” milli xalçaçılıq ənənələrinin qorunması və gələcək nəsillərə ötürülməsi, bu sənətin gənc nəsil arasında təbliği və inkişaf etdirilməsi, çeşnilərin bərpası, əllə toxunan xalçaların ixrac potensialının artırılması, eləcə də əhalinin məşğulluğunun təmin edilməsində müstəsna rola malikdir.

Ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin “Azərbaycan kinosu gününün təsis edilməsi haqqında” 2000-ci il 18 dekabr tarixli Sərəncamına əsasən hər il 2 avqust ölkəmizdə Azərbaycan Kinosu Günü kimi qeyd olunur.

Bu il milli kinomuzun yaranmasından 122 il ötür. Azərbaycanda kino sənətinin inkişafında dahi bəstəkar Üzeyir Hacıbəylinin həyat və yaradıcılığının böyük rolu olmuşdur. Onun dəfələrlə ekranlaşdırılmış əsərləri milli kino sənətimizə böyük uğur qazandırmışdır. Dünya kinosunun tarixi ilə üst-üstə düşən Azərbaycan kinosu ilk vaxtlar səssiz və ağ-qara, sonradan isə rəngli və səsli formatda olmuşdur. XIX əsrdən etibarən cərəyan edən maarifçilik hərəkatının, dünyəvi teatrın və mətbuatın inkişafı kinonun yaranmasına təkan vermişdir. 1898-ci ildən başlayaraq Azərbaycanda “Şəhər bağında xalq gəzintisi”, “Bazar küçəsi sübh çağı”, “Qatarın dəmiryol vağzalına daxil olması”, “Balaxanıda neft fontanı”, “Qafqaz rəqsi”, “Bibiheybətdə neft fontanı yanğını” və başqa filmlər çəkilmişdir.

İllər ötdü, yaşa doldum

Anladım ki, ana dilim

         Ürəyimdən çıxmaz mənim,

         Doğransam da dilim-dilim

                            Xəlil Rza Ulutürk

Hər bir xalqı, milləti başqalarından fərqləndirən mühüm amillərdən biri və ən başlıcası onun dilidir. Bu baxımdan Azərbaycan dili də  özünəməxsusluğu, gözəlliyi, dolğunluğu, mükəmməlliyi və şirinliyi ilə başqa dillərdən seçilir. Doğma ana dilimiz daş kitabələrdən  üzü bu yana uzun, çətin və şərəfli bir yol keçərək  bugünkü səviyyəyə gəlib çatmışdır. Dədə Qorqud qopuzundan, Koroğlu sazından süzülüb gələn , Xətai qılıncından sıyrılıb çıxan  dilimiz  həzin ana laylası ilə canımıza, qanımıza  hopmuşdur.

Bir xalqın, bir millətin var olmasının başlıca amillərindən biri və ən vacibi özünəməxsus dilinin olmasıdır.  Bir toplum xalq kimi məhz Ana dili vasitəsi ilə özünü sübut edir, təsdiq edir və yaşadır. Biz bir xalq, bir  toplum kimi  zamanın  cürbəcür  sınaqlarından keçərək dilimizi, milliliyimizi, mənəvi dəyərlərimizi qoruyub bu günümüzə qədər gətirib çıxarmışıq.

Əzəl gündən elimizdə, obamızda, tariximizdə yaddaşımızda, mənliyimizdə, kimliyimizdə, dünənimizdə bu günümüzdə səslənən, qəlbimizi ovsunlayan, varlığımızı sübut edən bir kəlmə var yer üzündə  –  Ana dilim. O dilim ki, atdığımız hər addımda, aldığmız hər nəfəsdə duyuruq varlığını, hərarətini. Onun adıyla səhərlərə gözümüzü açıb, onun qüdrətilə qaranlıq gecələrlə sağollaşırıq.  O dilim ki, beşik başında körpələrin ilk eşitdiyi şirin ana laylasının məlahətli səsidir. Elə qəlbimizi kövrəldən, ruhumuzu dinləndirən həmin məlahətli harmoniyalı, nəvazişli, qayğılı səsin vəhdətində bütünləşirik, birlik oluruq, dilin qüdrətindən güc alırıq, yumruq oluruq.

Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Naxçıvanşünaslıq Mərkəzinin təşkilatçılığı və Naxçıvan Dövlət Universiteti İncəsənət fakültəsinin müəllimlərinin iştirakı ilə “Görkəmli bəstəkar Məmməd Məmmədov yaradıcılığı” mövzusunda onlayn tədbir keçirilib.

Əsrarəngiz təbiəti, iqlimi, flora və faunası, əlverişli coğrafi mövqeyi ilə seçilən Naxçıvanın olduqca zəngin, ləzzətli və özünəməxsus mətbəxinin Azərbaycan milli mətbəxində öz xüsusi yeri vardır. Bu mətbəx bizə məharətli əllərlə ləzzətli yeməklər hazırlayan analarımızın, xüsusilə bəzi yeməklərdə bacarıqlı aşpaza çevrilən atalarımızın, əl ləzzətini öyrəndiyimiz nənələrimizin, mətbəx mədəniyyəti nümunələrini yaradan babalarımızın mirasıdır. Bu mətbəx xalqımızın incəsənətində, musiqisində, rəqslərində, mahnılarında, düşüncə tərzində, fiziki görünüşündə, geyimlərində, folklorunda, bayramlarında və digər milli-mədəni dəyərlərində öz əksini tapır. Bir yaradıcılıq nümunəsi olan mətbəx həm də insanı bioloji fərd kimi var edən, könüllü, zəhmətkeş əməklə ucaldandır.

Zaman keçdikcə mətbəx ləvazimatları, ərzaqlar, süfrə etikası, qismən dəyişilsə də, folklorumuzda, nağıl və əfsanələrimizdə, mahnı və bayatılarımızda, atalar sözlərimizdə, andlarımızda, inanclarımızda yaşadılır qədim və zəngin mətbəx nümunələrimiz. “Ocaq haqqı”, “Kəsdiyimiz duz-çörəyə and olsun!”, “Ocağının tüstüsü əskik olmasın!”, “Ağüzlü, ağ çörəkli olasan”, “Yeməyini bilməyənə lor da birdir, şor da birdir”, “Salmança saldım saca, salınca qarnım aca” kimi and, alqış və deyimləri bu gün də eşidirik. Həmçinin diyarımızın ərazisində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı tapılmış tarixin müxtəlif dövrlərinə aid xörək hazırlamaq, çörək bişirmək üçün xüsusi yerlər, müxtəlif məişət əşyaları, ocaqlar, təndirlər, un hazırlamaq üçün alətlər, dulusçuluq sənətilə məşğul olan babalarımızın hazırladıqları yüksəkkeyfiyyətli şirli, boyalı mətbəx qabları, Naxçıvan Dövlət Tarix Muzeyində nümayiş etdirilən müxtəlif dövrlərə aid məişət əşyaları Naxçıvan mətbəxinin qədimliyindən, özünəməxsusluğundan söhbət açır. Qədimdə insanlar tərəfindən təndirbaşı (və ya təndirəsər), qəfəxana, biş-düş damı, əl damı kimi adlandırılan Naxçıvan mətbəxi ilə bağlı dəyərlər, adət-ənənələr bu gün də qorunub yaşadılır. Muxtar respublikamızda yeraltı və yerüstü təndirlərdə diyarımızın brend məhsulu olan lavaş, təndir çörəyi, müxtəlif xörəklər, bayram yeməkləri, şirniyyatlar bişirilir. Naxçıvanın daş küftəsi, yarmaaşı, əriştəaşı, bozpörtü, pitisi, qovurması, kababı, dolması, kətəsi, qayğanağı və paxlavası, şəkərburası, sucuğu, halvası, quru meyvələri, limonu, mürəbbələri, mineral suları, yabanı və mədəni bitkiləri və digər mətbəx nümunələri xüsusi dad və ləzzəti ilə seçilir, diyarımıza gələn xarici qonaqların da diqqətini cəlb edir. Milli mətbəximizdə mühüm yer tutan plovun Naxçıvan mətbəxində də yeri həmişə görünür. Xüsusilə bayram axşamlarında hazırlanan, “süfrələrin şahı” adlandırılan Naxçıvan plovunun (aş) bu qədər sevilməsinin bir səbəbi diyarımızın təmiz havasının, suyunun, duzunun, ətinin, göyərtilərinin bu yeməyə verdiyi xüsusi ləzzətdirsə, digər səbəbi isə bu diyarın sakinlərinin bacarığında, yeməyə qatdıqları sevgidədir. Diyarımızda “Plov”, “Kətə”, “Naxçıvan çörəkləri”, “Yaradıcı əllər”, “Göycə” festivallarının keçirilməsi zəngin mətbəximizin, süfrə ənənələrimizin təbliğinə, milli dəyərlərimizin yaşadılmasına göstərilən qayğının bariz nümunələrindəndir.
Doğma yurdumuzun mətbəx mədəniyyətinin kökündə duran ən mühüm xüsusiyyətlərdən biri də süfrə mədəniyyəti, qonaqpərvərlik, qonağa hörmət hissidir. Naxçıvanda bu gün də bir çox evlərdə işlədilən “qonaq otağı” ifadəsi bu diyarın insanlarının mənəvi zənginliyinin göstəricisidir.
Muxtar respublikamızda atılan hər addımda, görülən hər işdə milli mətbəximizin qorunmasına, yaşadılmasına, təbliğinə göstərilən xüsusi diqqət və qayğının şahidi oluruq. Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin “Naxçıvan Muxtar Respublikasında Xalq yaradıcılığı günlərinin keçirilməsi haqqında” 2009-cu il 7 fevral tarixli Sərəncamı xalq yaradıcılığının ən qədim sahələrindən biri olan kulinariya mədəniyyətinin sistemli şəkildə öyrənilməsi və inkişaf etdirilməsi, təbliği, tanıdılması, unudulmaqda olan mətbəx nümunələrimizə yeni həyat bəxş edilməsi işində mühüm rol oynayıb. Naxçıvan şəhərində “Naxçıvan Mətbəxi” Kulinariya Mərkəzi yaradılıb, 2012-ci ildə nəfis şəkildə, Azərbaycan və ingilis dillərində “Naxçıvan mətbəxi” kitabı nəşr olunub.
“Naxçıvan Mətbəxi” Kulinariya Mərkəzinin bərpa və yenidənqurmadan sonra istifadəyə verilən Naxçıvan şəhər buzxanasında yerləşməsi isə heç də təsadüfi deyil. Ta qədimdən buzxanalar həm də mətbəx mədəniyyətimizin bir parçasını özündə yaşadan maddi mədəniyyət nümunəsi olub. Qədimdə insanların buza olan tələbatını ödəyən, ərzaq məhsullarının uzun müddət saxlandığı buzxanalarda bu gün milli mətbəx nümunələrimizin təbliği tarixi və mədəni irsimizin yaşadılmasına göstərilən ən böyük qayğıdır. Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri cənab Vasif Talıbov Naxçıvan şəhər buzxanasının bərpa və yenidənqurmadan sonra istifadəyə verilməsi münasibətilə keçirilən tədbirdə demişdir: “Buzxana abidəsinin tarixi görkəmi qorunub saxlanılmaqla bərpa olunması ona ikinci həyat vermişdir. Abidədə xalqımızın milli dəyərlərinin bir hissəsi olan kulinariya mədəniyyəti yaşadılacaq və təbliğ olunacaqdır. Bu gün Naxçıvan Dövlət Universitetində müvafiq ixtisas üzrə kadr hazırlığının aparılması və həmin ixtisasın hamiliyə götürülməsi, eləcə də gənclərimizə kulinariya mədəniyyətimizin öyrədilməsi qarşıda duran əsas vəzifələrdəndir. Ona görə də buzxanada Naxçıvan Turizm Departamentinin “Naxçıvan Mətbəxi” Kulinariya Mərkəzinin fəaliyyəti üçün şərait yaradılmış, yeni iş yerləri açılmışdır. Burada milli mətbəx nümunələrimiz hazırlanaraq təbliğ olunacaq, həm tariximiz, həm də dəyərlərimiz yaşadılacaqdır...”
Burada yaradılan şərait bir daha əminlik yaradır ki, gələcəkdə Naxçıvan mətbəxi yerli və xarici turistlərin də böyük marağına səbəb olacaq. Belə ki, tarixi-memarlıq görkəmi saxlanılaraq bərpa olunan abidəni ziyarət edən turist həm min illər ərzində xalqımızın formalaşdırdığı məişət mədəniyyətinin izlərini özündə daşıyan tarixi abidə – buzxana ilə tanış olacaq, həm də Azərbaycan, o cümlədən Naxçıvan mətbəxinin zəngin nümunələrindən, çoxçeşidli milli yeməklərindən dada biləcək.
Mərkəzdən verilən məlumata görə, gələcəkdə də Naxçıvan Dövlət Universiteti, Naxçıvan Qızlar Liseyində müvafiq ixtisas üzrə kadr hazırlığının aparılması, eləcə də gənclərimizə kulinariya mədəniyyətinin öyrədilməsi, televiziya verilişləri vasitəsilə milli mətbəx nümunələrinin hazırlanma qaydalarının əyani formada nümayişi, internet resurslarında təbliğat işinin aparılması, unudulmaqda olan mətbəx nümunələri haqqında məlumatların toplanması və bərpası, mətbəxlə bağlı folklor nümunələrinin əldə olunması, qədim mətbəx nümunələrimizin təbliği məqsədilə müsabiqələrin, festivalların təşkili, milli mətbəxlə bağlı buklet və kitabların nəşrə hazırlanması işi davam etdiriləcək. Yaxın vaxtlarda mərkəzin internet saytının yaradılması da diqqətdə saxlanılır.
Biz də inanırıq ki, “Naxçıvan Mətbəxi” Kulinariya Mərkəzi Azərbaycanın ayrılmaz tərkib hissəsi, zənginliyi və ağız ləzzəti ilə həmişə diqqət mərkəzində olan Naxçıvan mətbəxinin təbliği işinə öz layiqli töhfəsini verəcək.

- Güntac ŞAHMƏMMƏDLİ

Azərbaycanın ilk mətbu nümunəsi olan “Əkinçi”nin yaranmasından artıq 145 il ötür. Mətbuatımıza işıq salan, böyük bir jurnalist, maarifçi ordusu yetişdirən “Əkinçi” məktəbi həm də mətbuatımızın əzm, fədakarlıq, mübarizə məktəbidir desək, yanılmarıq. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin “Azərbaycan milli mətbuatının 145 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında” 2020-ci il 30 iyun tarixli Sərəncamında deyilir: “145 il əvvəl – 1875-ci il iyulun 22-də görkəmli ziyalı və maarifçi-publisist Həsən bəy Zərdabi tərəfindən Azərbaycan dilində nəşr olunmağa başlamış “Əkinçi” qəzeti milli mətbuatımızın ilk nümunəsi və həmin dövr Azərbaycanın ictimai-siyasi həyatının mühüm hadisəsi kimi tarixə düşmüşdür. Sonrakı illərdə çoxsaylı nəşrlərlə zənginləşən milli mətbuatımız Azərbaycan ədəbi dilinin və maarifçilik hərəkatının inkişafına əhəmiyyətli töhfələr vermiş, milli özünüdərk və istiqlal məfkurəsinin formalaşmasında, qabaqcıl ideyaların təbliğində böyük xidmətlər göstərmişdir”. 

Azərbaycanda ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin hakimiyyətə gəlişindən sonra bütün sahələrdə olduğu kimi mətbuatda, bütövlükdə, kütləvi informasiya vasitələrində yeni bir canlanma yarandı. “Mətbuat cəmiyyətin güzgüsüdür”, – deyən ulu öndər müstəqil mətbuatın inkişafını demokratiyanın tələbi kimi dəyərləndirərək, bu sahəyə diqqətini əsirgəmədi. Ümummilli liderimizin mətbuatın inkişafı sahəsində gördüyü ən böyük işlərdən biri də 1998-ci ildə senzuranın ləğv edilməsi oldu. Bu, Azərbaycan mətbuat tarixində yeni bir eranın başlanğıcı oldu. Məhz bu tarixdən sonra müstəqil qəzet və jurnallar yaranmağa başladı. Böyük şəxsiyyətin mətbuat sahəsindəki unudulmaz xidmətlərindən biri də kütləvi informasiya vasitələri haqqında müxtəlif qanunları qəbul etməsi, onların inkişafına xidmət edən fərman və sərəncamlar imzalaması oldu. 1999-cu ildə “Kütləvi informasiya vasitələri haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun, sonrakı dövrlərdə isə “Məlumat azadlığı haqqında”, “İnformasiya, informasiyalaşdırma və informasiyanın mühafizəsi haqqında” Azərbaycan Respublikası qanunlarının qəbul edilməsi ilə kütləvi informasiya vasitələri cəmiyyətin dinamik şəkildə demokratikləşməsinə təsir edən qüdrətli vasitəyə çevrildi. Ulu öndərin 2000-ci il 6 mart tarixli Sərəncamı ilə təsdiq edilən “2000-2001-ci illərdə kütləvi informasiya vasitələrinin maddi-texniki şəraitinin yaxşılaşdırılması üçün Tədbirlər Proqramı” isə bu sahənin maddi-texniki bazasının gücləndirilməsində mühüm rol oynadı.

İşıqların iki saatdan bir yanan vaxtları idi. Soyuq, həm də vahiməli qış gecələri canımıza qorxu, vəlvələ salmışdı. Pəncərəni donduran buz parçaları da iki gün idi ki, şəklini dəyişdirməmişdi. Çovğun arabir qapının ağzında ipə atılan balaca xalçanı var gücü ilə yellədirdi. Evimizin ağbirçəyi, 86 yaşlı nənəm pəncərənin qarşısında dayanmışdı. Ev soyumasın deyə, qapını da aça bilmirdi. Diqqətli baxışlarla köhnə xalçasını gözündən qoymurdu. Ailə üzvlərinin söhbətlərinə məhəl qoymadan nəzərləri xalçada qalmışdı. Ürəyindən keçən fikirləri, qorxuları gözləri danışırdı: sanki külək o köhnə xalçanı aparacaq, o da bizi daha qapıda qarşılamayacaqdı...

Yaponiyanın “Sərhədləri aşanlar 3.0” YouTube kanalında ulu öndər Heydər Əliyevə və Naxçıvan Muxtar Respublikasına həsr olunan xüsusi veriliş yayımlanıb.

Verilişin aparıcısı, Azərbaycanın yaxın dostu Kazuyasu İşida “Azərbaycan Respublikasının Milli Atlası” kitabına əsasında ölkəmizin coğrafi mövqeyi, dövlət atributları, müstəqilliyin bərpa edilməsindən sonra ümummilli lider Heydər Əliyevin rəhbərliyi altında həyata keçirilən neft strategiyası, Prezident İlham Əliyevin təşəbbüsü ilə reallaşan qlobal layihələr barədə ətraflı məlumat verib. Dəfələrlə çoxsaylı yapon iş adamları ilə birlikdə Azərbaycana səyahət etdiyini xatırladan K.İşida, ölkəmizin qədim tarixi, zəngin mədəniyyəti, müasir inkişafı ilə görənləri heyran qoyduğunu vurğulayıb. Qeyd edib ki, əsrarəngiz təbiəti, müasir mehmanxana və nəqliyyat strukturu ilə seçilən Azərbaycan yalnız Yaponiyadan deyil, həmçinin dünyanın müxtəlif ölkələrindən gələn turistlərin sevimli istirahət və əyləncə mərkəzlərindən birinə çevrilib.

Milli özünüdərkin bərqərar olmasında, vətənpərvərlik hisslərinin aşılanmasında, milli və ümumbəşəri dəyərlərin təbliğində müstəsna rol oynayan Naxçıvan mətbuatı xalqımızın azadlıq və müstəqillik uğrunda mübarizəsinə öz böyük töhfəsini verib. Yarandığı və fəaliyyət göstərdiyi illər ərzində Naxçıvan mətbuatı zəngin və mənalı bir inkişaf yolu keçib. XX əsrin 30-cu illəri Azərbaycanın da daxil olduğu keçmiş Sovet İttifaqında kollektivləşmə, kolxoz quruculuğu dövrü kimi xarakterizə olunur. Kollektivləşmə siyasətinin həyata keçirilməsi başlıca məsələlərdən birinə çevrilirdi. Bu dövrdə Naxçıvanın siyasi həyatı daha gərgin idi.

Belə bir dövrdə mətbuatın üzərinə xüsusi missiya düşürdü. Məhz bu illərdə rayonlarda da yerli mətbuatın təməli qoyulur. Naxçıvan Muxtar Respublikasının Şərur (“Pambığa doğru”, 1931), Ordubad (“Ordubad fəhləsi”, 1932), Əbrəqunus (“Zərbəçi heyvandar”, 1932), Culfa (“Bolşevik yolu”, 1932) və Şahbuz (“Sosializm maldarlığı”, 1936), rayonlarında yerli qəzetlər nəşrə başlayır. Qəzet mətbəələrində texniki prosesi yaxşılaşdırmaq məqsədilə 1934-cü ilin yayında Bakı poliqrafiya tresti rayon və siyasi şöbə qəzetlərinin mətbəələri üçün birillik kurs təşkil etdi. Bu kursu bitirənlər sırasında Naxçıvanın rayon qəzetlərinin əməkdaşları da var idi. Və bununla qəzetlərin normal nəşri təmin olunmağa başlandı. 30-cu illərin qəzetlərində rayonların həyatında elə bir sahə yox idi ki, qəzetlər ora yol açmamış olsun. Qəzetlər sosializm quruculuğunun mənzərəsini işıqlandırmaqla yanaşı, israfçılığa, bürokratizmə, mənfi hallara qarşı da mübarizə aparırdılar.

İngilisdilli "China Daily" qəzetində "Qədim Azərbaycanın minillik tarixinin yaşadıldığı məkan – Gəmiqaya abidəsi" sərlövhəli məqalə dərc olunub.

AZƏRTAC-ın Naxçıvan bürosunun rəhbəri Rauf Əliyevin (Kəngərli) müəllifi olduğu məqalədə Azərbaycanın ən qədim yaşayış və mədəniyyət mərkəzlərindən biri Naxçıvan diyarının qədim sivilizasiya məkanı olduğu vurğulanıb. Qeyd edilib ki, bura insanlığın tarixi keçmişinin yadigarı olan qədim abidələr, yaşayış yerləri, möhtəşəm qalalar, qayaüstü rəsmlər, daş qoç heykəllərlə zəngindir. Bu mənada Naxçıvanın minillik tarixinin şahidi olan Gəmiqaya abidəsi diqqəti daha çox cəlb edir.

Ötən həftəsonu uşaqların istəyi ilə badımcan, bibər, pomidor dolması hazırlamağı düşünürdüm. Elə bu məqsədlə də evimizin yaxınlığında yerləşən bazara üz tutdum. Mövsümü olduğundan çətinlik çəkmədən lazım olan yerli məhsullardan münasib qiymətə aldım. Bazarlığımı edib geri qayıdarkən qonşumuz Səmayə xala ilə rastlaşdım. Qonşum uşaqların arzusunu eşidəndə mənə kömək etmək istədiyini bildirdi. Birlikdə evə qayıdıb, nahardan sonra azacıq istirahət edib mətbəxə keçdik. Aldığım tərəvəzlərə baxan qonşum badımcanların ölçüsünü bəyənərək “yerlidir, böyük olsa da, toxumlu deyil”, – dedi.

Adil Babayev adına Naxçıvan Muxtar Respublika Uşaq Kitabxanasının kollektivi oxucuları ilə budəfəki onlayn görüşündə Ernest Heminqueyin “Qoca və dəniz” əsərinin müzakirəsini keçirib.
Onlayn müzakirənin moderatoru, kitabxananın direktor müavini Kəmalə Ağayeva tədbiri açaraq Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin 28 avqust 2017-ci il tarixli Sərəncamı ilə təsdiq olunmuş “Oxunması zəruri olan kitabların Siyahısı”na daxil edilmiş kitabların böyüməkdə olan uşaq və yeniyetmələrin tərbiyəsində xüsusi əhəmiyyətə malik olduğunu vurğulayıb.

Naxçıvan Muxtar Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə 12 iyun-12 iyul tarixləri arasında keçirilən “Saz sənətini yaşadırıq” adlı onlayn saz ifaçılığı müsabiqəsinin qalibləri müəyyənləşdirilib.

AMEA Naxçıvan Bölməsinin İncəsənət, Dil və Ədəbiyyat İnstitutunda görkəmli Azərbaycan ədibi Nağı Nağıyevin anadan olmasının 110 illiyinə həsr olunan onlayn elmi konfrans keçirilib.

Mütaliəyə orta məktəbdə oxuyarkən maraq göstərməyə başlamışam. Bu marağı məndə ədəbiyyat fənnini tədris edən Rəşadə Seyidova yaradıb və buna görə də özümü ona borclu sayıram. Hələ orta təhsil illərində Rəşadə müəllimənin tövsiyəsi ilə dünya və Azərbaycan ədəbiyyatından müxtəlif əsərləri oxumuşam. Tədricən kitablar yaxın dostlarıma çevrilib. Çünki mütaliə insanların söz ehtiyatının zənginləşməsində, həyata baxışlarının formalaşmasında, nitq qabiliyyətinin inkişafında ən yaxşı vasitədir.

İri və inamlı addımlarla irəliləməsi heç vaxt səngiməyən Azərbaycanın sosial-mədəni həyatı yaşadığımız 2020-ci ildə də əlamətdar hadisələrlə zəngin olmuşdur. Onlardan biri Türk-oğuz dünyasının keşməkeşli çağlarını yaşadan və əks etdirən misilsiz Gəmiqayanın daş salnaməsi haqqında möhtəşəm yeni əsərin – ən dolğun kitabın nəşridir. Haqqında bəhs edəcəyimiz kitab, “Əcəmi” Nəşriyyat-Poliqrafiya Birliyində nəfis tərtibatla işıq üzü görən “Gəmiqaya qayaüstü rəsmləri” adlı fundamental nəşrdir. Elmi yeniliklərlə zəngin kitabın layihə rəhbəri, gərgin elmi tədqiqatların ideya təşəbbüskarı və himayədarı Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri cənab Vasif Talıbovdur.

Azərbaycanın əsrarəngiz yerlərindən olan Gəmiqayadakı təsvirlər artıq yarım əsrə bərabərdir ki, elm aləminə məlumdur və hələ də öz zənginliyi, özəllikləri ilə diqqət mərkəzində qalmaqda davam edir.

Dünən Naxçıvan Muxtar Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin Mədəniyyət üzrə Elmi-Metodik Mərkəzinin və Culfa Rayon Mədəniyyət Şöbəsinin təşkilatçılığı ilə “Milli dəyərlərimiz milli varlığımızdır” mövzusunda onlayn dəyirmi masa keçirilib.

Muxtar respublikamızda uğurla həyata keçirilən sosial-iqtisadi  islahatlar doğma diyarımızın iqtisadi qüdrətinin artmasına, regionların sürətli inkişafına, yaşayış məntəqələrinin abadlaşdırılmasına, vətəndaşlarımızın həyat şəraitinin yaxşılaşmasına səbəb olub. Həyata keçirilən islahatlar, sürətlə davam edən abadlıq-quruculuq işləri hər bir naxçıvanlının qəlbində fərəh və qürur hissləri oyadır. Çünki bu gün hər bir vətəndaş muxtar respublikada gedən inkişafın bəhrələrini gündəlik həyatında, maddi təminatının yüksəlməsində açıq-aydın hiss edir. Uğurlu inkişaf strategiyası, davamlı sabitlik nəticəsində qazanılan bütün nailiyyətlər isə muxtar respublikamızda şəhər və kəndlərin, qəsəbələrin yeniləşməsinə geniş imkanlar yaradıb. 

Abadlaşan, hər addımda müasirliyilə gözoxşayan, qəlbə fərəh bəxş edən ünvanlardan biri də Şahbuz rayonunun Badamlı qəsəbəsidir. Bu yaxınlarda qəsəbədə olarkən orada gördüklərim məni valeh etdi. Adıçəkilən ünvana kiminsə yolu düşsə, işgüzarlıq və fəallığın, heyrət doğuracaq inkişafın şahidi olar. Son vaxtlar bu bölgəmizə yeni həyat, yeni nəfəs bəxş olunub. İnsanlarda qurub-yaratmaq əzmi daha da artıb. Bu əzmi artıran isə, heç şübhəsiz, Şahbuzun inkişafına göstərilən diqqət və qayğıdır. Bu qayğının ən böyük ifadəsi qəsəbəyə yaraşıq verən kompleks quruculuq işləridir. Yaşayış məntəqəsində məktəb, qəsəbə və xidmət mərkəzləri tikilib. Mənzillər dayanıqlı təbii qaz, elektrik enerjisi və rabitə xidməti ilə təmin olunub. Bundan başqa, burada avtomobil yolu yenidən qurulub, yaşayış binaları təmir edilib.
Həmsöhbət olduğumuz müəllimlər şagirdlərin elmin sirlərinə dərindən yiyələnmələri üçün hər cür şəraitin yaradıldığını söylədilər. Bildirdilər ki, muxtar respublikamızda təhsilə qayğı ən yüksək səviyyədədir. Bu istiqamətdə həyata keçirilən tədbirlər, ilk növbədə, xoşbəxt və firavan gələcəyimizə hesablanıb. Təhsilli, vətənpərvər gənc isə gələcəkdə həm ölkəsi, həm də cəmiyyət və ailəsi üçün yararlı olacaqdır. Biz müəllimlər yaradılan hərtərəfli şərait müqabilində gənclərin mükəmməl təhsil alması və əsl vətəndaş kimi yetişdirilməsi üçün əlimizdən gələni əsirgəmirik.

Ötən ay Naxçıvan Dövlət Filarmoniyası və Məhəmməd Tağı Sidqi adına Naxçıvan Dövlət Kukla Teatrı tərəfindən təqdim edilən onlayn konsert və tamaşalar, muzeylər tərəfindən həyata keçirilən onlayn ekskursiyalar internet resurslarında paylaşılmışdır.
İyunun 15-də Naxçıvan şəhərindəki Heydər Əliyev Sarayında Milli Qurtuluş Gününə həsr olunmuş Naxçıvan Dövlət Filarmoniyasının Kamera və Xalq Çalğı Alətləri orkestrlərinin tanınmış bəstəkar Məmməd Məmmədovun əsərlərindən ibarət konsert proqramlarının onlayn təqdimatı olunmuşdur. Həmçinin Naxçıvan Muxtar Respublikası Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi ilə birgə sağlamlıq imkanları məhdud uşaqlar üçün Milli Qurtuluş Günü münasibətilə Heydər Əliyev Muzeyinə onlayn ekskursiya edilmişdir.

İstanbulun fəthinin rəmzi hesab edilən Ayasofyanın muzey olaraq fəaliyyət göstərməsinə dair Türkiyə Respublikası Nazirlər Kabineti tərəfindən 1934-cü il noyabrın 24-də verilmiş qərar ölkənin Dövlət Şurasının iyulun 10-da qəbul etdiyi yeni qərara əsasən ləğv edilib.

Rusiyanın çox milyonlu müsəlman əhalisinin həyatı rus mətbuatında zəif işıqlandırılır və buna görə də rus cəmiyyəti arasında müsəlmanlar haqqında təsəvvür həmişə mübhəm və bəzən də yanlış olub.
Rus mətbuatını izləyən və rus cəmiyyətində dolanan ziyalı müsəlmanların hamısının ümumi fikri belədir.
Bu cür kədərli vəziyyət onunla izah edilir ki, rusiyalı ziyalı müsəlmanlar nəinki müsəlmanların özünəməxsus tarixi taleyi, hüquqları və adətləri ilə, hətta öz ana dilləri ilə tanış deyillər.
Və bu, əlbəttə ki, onların günahı deyil.

Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi, böyük dramaturq, nasir və publisist Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin 150 illik yubileyinin qeyd olunması haqqında Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin 2020-ci il 31 yanvar tarixli Sərəncamının icrası ilə əlaqədar Azərbaycanın İspaniyadakı səfirliyinin təşəbbüsü ilə İspaniyanın Dövlət Poçt və Teleqraf Cəmiyyəti tərəfindən xüsusi poçt markaları hazırlanıb.

Qədim diyarımız Naxçıvan ərazisində aparılan arxeoloji qazıntılar nəticəsində tapılmış materiallara əsasən demək mümkündür ki, Eneolit və ondan sonrakı dövrlərdə də diyarımızda yeməklər hazırlamaq üçün ayrıca yerlər olmuşdur. Arxeoloji tədqiqatlar sübut edir ki, daşdan keramikaya, saxsı çanağa, sonra isə metala keçilməsi məişətdə böyük dəyişikliklərə gətirib çıxarmışdır. Bununla belə, qab-qacaqların, məişət alətlərinin bir çoxu bu gün də həyatımızda yerini qorumaqdadır. Aparılan arxeoloji qazıntılar nəticəsində bir çox ocaqlar, təndirlər də meydana çıxıb. Keçmişdə təndiri, hətta evlərin içində quraşdırardılar ki, qışda ondan təkcə çörəkbişirmə məqsədilə deyil, həm də otaqları qızdırmaq üçün istifadə etsinlər. 

Naxçıvan Dövlət Universitetinin İncəsənət fakültəsində məzun rəssamların sərgisi təşkil edilib.
Rəngkarlıq və təsviri incəsənət müəllimliyi ixtisası tələbələrinin buraxılış işlərinin üstünlük təşkil etdiyi sərgini giriş sözü ilə universitetin Tədris və tərbiyə işləri üzrə prorektoru Rafiq Rəhimov açıb. Qeyd edilib ki, fakültədə ustad dərsləri, əlamətdar tarixi günlərlə bağlı onlayn konsertlər keçirilməsi müntəzəm şəkil alıb. Prorektor məzun tələbələri təbrik edib və əsərlərinin gələcəkdə daha böyük sərgilərdə nümayiş olunmasını arzulayıb.

Görkəmli dramaturq Cəlil Məmmədquluzadənin Naxçıvan şəhərində yerləşən ev-muzeyində onlayn ekskursiya keçirilib.
Ekskursiyanın əvvəlində bələdçi Nəsrin Abdullayeva muzeyin yaradılma tarixi haqqında məlumat verərək bildirib ki, Azərbaycanın görkəmli dramaturqu və nasiri Cəlil Məmmədquluzadənin xatirəsini əbədiləşdirmək məqsədilə Naxçıvan şəhərində ev-muzeyinin yaradılması haqqında Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyev 1998-ci il 19 iyun ­tarixli Sərəncam imzalamışdır. Ulu ­öndərin 1999-cu ildə muzeyin açılış mərasimində iştirak etməsi əlamətdar hadisələrdən biridir.

Azərbaycanın professional musiqisinin şifahi irsini təşkil edən aşıq sənəti, əsrlərin süzgəcindən keçərək formalaşmış, xalqımızın mədəni ənənələrinin və tarixi köklərinin bir növ daşıyıcısına çevrilmişdir. Qədim ozan-aşıq sənəti həm də Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatının ən zəngin qolunu təşkil edir.
Müasir aşıq sazının sələfi sayılan üçsimli “qolça qopuz” isə Azərbaycan türklərinin istifadə etdikləri ən qədim simli musiqi aləti hesab olunur. “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanında qolça qopuz bir neçə adda təqdim olunur. Kitabda adları çəkilən “quruluca qopuz”, “alça qopuz” ayrı-ayrı alətlərin deyil, eyni bir alətin müxtəlif cəhətlərini açıqlayır. Əbdülqadir Marağayi “Məqasid əl-əlhan” əsərində qopuzun iki növünün – “rumlular qopuzu” və “ozan qopuzu”nun quruluşu barədə məlumat verib.

Naxçıvanda tarixi çox qədimlərə gedib çıxan xalçaçılıq sənəti nümunələrinin böyük əksəriyyətində, demək olar ki, həndəsi motivlərə rast gəlinir. Mənbələrin verdiyi məlumata görə, uzaq keçmişdə həndəsi naxışlar ibtidai insanlar arasında ilk yazı, yəni izahat forması olmuşdur. Tanınmış sənətşünas alim, akademik Rasim Əfəndiyev qeyd edirdi ki, “Bir çox həndəsi ornamental formalar, düz, qırıq, dalğavarı xətlər, üç, dörd, səkkiz, onikiguşəli ulduzlar, üçbucaq, dördbucaq, dairə və sair çox qədimlərdən inkişaf edərək ənənəvi şəkil alıb, bu günədək öz mahiyyətini itirməmiş və son zamanlara qədər sənət əsərləri üzərində dönə-dönə işlənir”.

Naxçıvan Muxtar Respublikası Gənc­lər və İdman Nazirliyi və “Gənc­lərin İntellektual İnkişaf Mərkəzi” İctimai Birliyi tərəfindən sosial şəbəkələrdə gənclərin asudə vaxtlarının səmərəli keçməsi üçün bir sıra aksiya və yarışların təşkili diqqət mərkəzində saxlanılıb. Belə tədbirlərdən biri də “Mütaliədən qalma!” aksiyasıdır.

İrsi qədər könül dünyası da zəngin, dəyərli olan böyük şairimiz Nizami Gəncəvi deyirdi:
Sözün də su kimi lətafəti var,
Hər sözü az demək daha xoş olar.
İnci tək sözlər seç, az danış, az din,
Qoy öz sözlərinlə dünya bəzənsin.
Bəli, daşdan süzülə-süzülə damlayan su saflaşaraq şəffaf hala gəldiyi kimi, düşünülüb ifadə edilən, yerində, zamanında lakonik şəkildə deyilən sözün qiyməti də böyükdür. Elə güclü zəkaya əsaslanan söz sənəti hesab olunan jurnalistikada da belədir. Zaman-zaman çox insan əlinə qələm alıb fikir yürütməyə, cəmiyyəti istiqamətləndirməyə çalışsa da bu çətin və məsuliyyətli peşənin yükünü çiyinlərində layiqincə daşımaq hər kəsə nəsib olmayıb...

XX əsr məşhur Azərbaycan kinematoqrafiya nümunələrindən biri olan “Nəsimi” filmində Əmir Teymurun dilindən səslənən məşhur bir fraza vardır: “...Bəzək-düzəksiz, sadə, el dilində. Necə deyirəm, elə də yaz...”
Dövrün məşhur sərkərdəsi Fateh Teymurun məktub yazılan zaman bu cür ifadə işlətməsi heç də təsadüfi deyildi. O, yaxşı bilirdi ki, insanlara fikir tam, dolğun çatdırılmalı, düşüncələr sərbəst ifadə olunmalı və söz azadlığı təmin edilməlidir. Təbii ki, totalitar sovet rejiminin hakim olduğu bir dönəmdə Azərbaycan filmlərində yer alan bu düşüncələr ancaq belə sətiraltı məna ilə insanlara çatdırıla bilərdi.

Naxçıvan Muxtar Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə keçirilən “Bir neçə dəqiqədə mədəniyyət” adlı videoçarx müsabiqəsinə yekun vurulub və qaliblər müəyyənləşdirilib.

Türkiyənin “Son saat” qəzetində və sonsaat.com.tr saytında AZƏRTAC-ın Naxçıvan bürosunun rəhbəri Rauf Əliyevin (Kəngərli) “Teymurun qüdrətli ordusuna 14 il təslim olmayan – Əlincə qala” sərlövhəli məqaləsi işıq üzü görüb.

Məqalədə Azərbaycanın dilbər guşələrindən olan Naxçıvanın tarixinin qəhrəmanlıq səhifələri ilə zəngin olduğu, bu diyarın məğlubedilməz Vətən övladlarının yurdu olduğu vurğulanıb. Qeyd edilib ki, “Şərqin qapısı” adlandırılan Naxçıvanda yerləşən Əlincə qalası da əfsanəyə çevrilən möhtəşəm tarixi ilə Azərbaycan xalqının qəhrəmanlıq simvoluna çevrilib.