Naxçıvan Muxtar Respublikası Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin əməkdaşları tərəfindən sentyabr ayı ərzində muxtar respublikada əkilmiş qarğıdalı bitkisi məhsulunun yığımının qısa müddətdə başa çatdırılması, 2022-ci təsərrüfat ilində, əsasən, yağ üçün qarğıdalı və günəbaxan bitkilərinin əkinlərinin aparılması, eləcə də əkinlərə aqrotexniki qaydada qulluq göstərilməsi haqqında maarifləndirici söhbətlər aparılıb, müvafiq Dövlət proqramlarının icrası ilə əlaqədar işlər davam etdirilib.

Payızı məhsul fəsli də adlandırırlar. Çünki insanlar ilboyu çəkdikləri zəhmətlərinin bəhrəsini, əsasən, payız aylarında götürürlər. Həqiqətən də, indi diyarımızın hansı kəndinə üz tutsaq, insanların səhərin erkən saatlarından axşama qədər məhsul tədarükü ilə məşğul olduqlarını görərik.

Payızın gəlişi ilə bağ-bağçaların məhsullu toplanıb qış tədarükü görülür. Yurdumuzun hansı kəndinə getsək, orada torpağa baş əyən zəhmətkeş insanların öz həyətyanı sahəsindəki bağında – bağçasındakı payız məhsulunu topladığını görərik. Kimi badam, fındıq toplayır, kimi heyva dərir, kimi isə cəviz çırpır. Bu günlərdə yolu bazara düşən hər kəs yaş cəviz alıb dadına baxmağa tələsir. Doğma yurdumuzun bir çox nemətləri kimi cəviz də brendə çevrilib. Elə biz də Naxçıvan cəvizi haqqında oxucularımıza məlumat vermək üçün yolumuzu Babək rayonunun Aşağı və Yuxarı Buzqov kəndlərindən saldıq. 

“Cahan Holdinq” Kommersiya Şirkətlər İttifaqı Naxçıvan Muxtar Respublikasının, eləcə də Azərbaycanın iqtisadi inkişafında mühüm rolu olan şirkətlərdəndir. Şirkətin 2008-ci ildə əsası qoyulan “Cahan İnşaat” Sənaye Kompleksinin tərkibində fəaliyyət göstərən bir neçə istehsal sahəsi vardır ki, onlardan biri də Plastik Məmulatlar Zavodudur. Burada “Maqna” brendi adı altında beynəlxalq standartlara cavab verən qapı-pəncərə profilləri, polipropilen əsaslı kompozit və sadə içməli su boruları, polietilen suvarma boruları, lambir, saydinq və aksesuarlar, müxtəlif boruların əlavə hissələri istehsal olunur. İstehsal edilən məhsullar həm daxili, həm də xarici bazarda öncül sıralardadır.

Son illərdə muxtar respublikada müasir standartlara uyğun avtomobil yolları salınıb, mövcud yol-nəqliyyat kompleksi təkmilləşdirilib, yeni körpülər tikilib, hava və dəmir yolu nəqliyyatının infrastruktur təminatı daha da yaxşılaşdırılıb.
Avtomobil yollarının yenidən qurulması muxtar respublikada iqtisadiyyatın inkişafına töhfə verməklə yanaşı, həm də insanların rahatlığına xidmət edir. Ölkə başçısı cənab İlham Əliyevin Naxçıvana səfəri zamanı dediyi kimi: “Yollar çox keyfiyyətlə tikilir, bəzi yollar çoxdan istismara verilib, amma buna baxmayaraq, keyfiyyət də yerindədir”.

Daşınmaz Əmlak və Torpaq Məsələləri üzrə Dövlət Xidməti tərəfindən Naxçıvan Muxtar Respublikasında torpaqlardan istifadəyə və onların mühafizəsinə dövlət nəzarətinin gücləndirilməsi, eləcə də daşınmaz əmlakın kadastrı və reyestrinin təkmilləşdirilməsi sahəsində ardıcıl fəaliyyətin təmin edilməsi cari ilin sentyabr ayında da diqqətdə saxlanılıb, xidmətin fəaliyyət sahələri üzrə işlər uğurla icra edilib.
“2021-2025-ci illərdə Naxçıvan Muxtar Respublikasında meyvəçiliyin və tərəvəzçiliyin inkişafı üzrə Dövlət Proqramı”nın icrası ilə əlaqədar Ordubad rayonu üzrə 161,78 hektar meyvə bağı, 50,82 hektar meşə zolağı plana alınaraq xəritələşdirilib.

Şərur rayonunun əlverişli təbii-coğrafi şəraiti, bərəkətli torpaqları təsərrüfatın müxtəlif sahələrinin inkişaf etdirilməsinə imkan verir. Bölgənin əməksevər, zəhmətkeş, torpağa bağlı insanları bu imkanlardan səmərəli istifadə edir, əkinçilik, meyvəçilik və digər sahələrlə məşğul olur, məhsul bolluğu yaradır, daxili bazara töhfələrini verirlər. Bununla həm də öz ailə büdcələrini artırırlar.

Hər bir dövlətin qarşısında duran əsas məsələlərdən biri əhalisini etibarlı şəkildə ərzaq məhsulları ilə təmin etməkdir. Ərzaq təhlükəsizliyi dedikdə bütün insanların aktiv və sağlam həyat tərzi yaşamaq üçün keyfiyyətli qida məhsullarına olan tələbatının fasiləsiz ödənilməsini təmin edən tədbirlər kompleksi nəzərdə tutulur. Ərzaq çatışmazlığı çox ciddi problemdir. Azərbaycan Respublikası 2000-ci ilin iyun ayında BMT-nin Beynəlxalq Kənd Təsərrüfatı və Ərzaq Təşkilatının (FAO) ərzaq təhlükəsizliyi proqramına qoşulub, bunun ardınca 2 mart 2001-ci il tarixdə “Azərbaycan Respublikasının ərzaq təhlükəsizliyi Proqramı” təsdiq edilib. Xalqımızın ümummilli lideri Heydər Əliyev ölkənin etibarlı şəkildə ərzaqla təmin olunma məsələsinin təkcə bu gün üçün deyil, gələcək nəsillər üçün də vacibliyini nəzərə alaraq özünün inkişaf strategiyasının başlıca elementi hesab edirdi.

Naxçıvan Muxtar Respublikasında 2021-2022-ci illərin payız-qış mövsümünə hazırlıq və qarşıda duran vəzifələrlə əlaqədar keçirilən müşavirədə Naxçıvan Muxtar Respublikasının Rabitə və Yeni Texnologiyalar Nazirliyinə payız-qış mövsümündə bütün yaşayış məntəqələrində fasiləsiz rabitə və internet xidmətlərinin göstərilməsinə diqqət yetirilməsi, qəzalı vəziyyətdəki xətt və dirəklərin dəyişdirilməsi, müvafiq mal-material ehtiyatının yaradılması istiqamətində tapşırıqlar verilmişdir.

Muxtar respublikada 2021-ci ilin yanvar-avqust aylarında 1 milyard 878 milyon 670 min 800 manatlıq ümumi daxili məhsul istehsal olunmuşdur ki, bu da 2020-ci ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 0,7 faiz çoxdur.

Sentyabrın 23-də Macarıstanın paytaxtı Budapeşt şəhərində Türk Ticarət və Sənaye Palatasının biznes  forumu keçirilib. Forumda ölkəmizi Azərbaycan Sahibkarlar Konfederasiyasına üzv sahibkarlar təmsil ediblər. Tədbiri Türk Ticarət Sənaye Palatası ilə Macarıstan İxracın Təşviqi Agentliyi (HEPA) təşkil edib. Tədbirə ümumilikdə 120 sahibkar qatıla bilib.

Sentyabrın 24-də Naxçıvan Biznes Mərkəzində İqtisadiyyat Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə Şərur Sənaye Məhəlləsinin sahibkarlar üçün üstünlükləri, istehsal və emal sahələrinin təşkili üçün yaradılacaq imkanlar barədə özəl bölmə nümayəndələrinin məlumatlandırılması və muxtar respublikada reallaşdırılması səmərəli hesab edilən layihələrlə bağlı müzakirələrin aparılması məqsədilə sahibkarlarla görüş keçirilib.

Torpaq silahla qorunmaqla yanaşı, milli ruhla da sevilməlidir ki, VƏTƏN olsun

Bu dəfə yolumuz Ordubadın ən səfalı yerlərindən biri Üstüpüyədir. Əslində, bu kəndə gəlməyimiz təsadüfi deyil. Bu yay bir neçə dəfə yanından ötdüyümüz Üstüpü kəndinin zəhmətkeş insanları ilə həmsöhbət olmaq arzusu bizi yenidən bu kəndə gətirdi. Naxçıvan-Ordubad magistralından sola ayrılaraq Üstüpüyə gedən yola çıxırıq. Başı ərşə dayanan cəviz ağaclarının kölgəsinə bürünmüş asfalt örtüklü rahat yolumuz bizi irəli apardıqca bir-birini əvəz edən kəndlər, gördüyümüz mənzərələr, zəhmətkeş insanların yaratdıqları ilə sanki başqa bir aləmə qovuşuruq. Bəli, rahat yollar. O yollar ki bir zamanlar tozlu-torpaqlı, daşlı-kəsəkli idi. Üz tutduğun ünvana bir saata getməli olacaq yolu iki saata ancaq qət edirdin. Hələ qışını demirəm. İndi isə Düylün-Çənnəb-Üstüpü-Məzrə qolunun gözəlliklərini seyr edirik. Tarixi evlər, müasir memarlığın əsəri olan kənd mərkəzləri, məktəblər, dağlardan üzü Araza doğru axan çay və göz işlədikcə uzanıb gedən yaşıllıq zolağı dünənlə bu günün, canlı təbiətlə antropogen təsirin tandemini yaradır. Kəndlərdəki müasir quruculuq insan amilinə verilən dəyərin, qazanılan uğurların və müasir inkişafın mənzərəsini gözlər önünə sərir. Bu yerlərin insanları ana təbiətin dilini bilib bu qiymətli sərvətdən onun ahənginə uyğun istifadə edirlər. Təbiət də onların zəhmətini əvəzsiz qoymur, qarşılığını birə-beş ödəyir.

Naxçıvan Muxtar Respublikasında iqtisadiyyatın bütün sahələrinin dinamik inkişafı rabitə infrastrukturunun da yenidən qurulmasına əsaslı zəmin yaradıb. Muxtar respublikanın digər şəhər, qəsəbə və kəndlərində olduğu kimi, Babək rayonunun Araz kəndində xətt təsərrüfatının yenilənməsi, əhalinin müasir rabitə xidmətləri ilə əhatə olunması istiqamətində zəruri işlər görülür.

Naxçıvan Muxtar Respublikası Kənd Təsərrüfatı, Iqtisadiyyat, Ekologiya və Təbii Sərvətlər nazirliklərinin, Naxçıvan Antiinhisar və İstehlak Bazarına Nəzarət Dövlət Agentliyinin, Dövlət Baytarlıq Xidmətinin, “Naxçıvan Muxtar Respublikası Dövlət Sığorta Xidməti” publik hüquqi şəxsin, AMEA Naxçıvan Bölməsinin və “Naxçıvan Muxtar Respublikası Arıçıları” İctimai Birliyinin əməkdaşları Şərur Rayon İcra Hakimiyyəti ilə birgə arıçılıq təsərrüfatı sahibkarlarının iştirakı ilə “Payız mövsümündə arıxanalarda baytarlıq tədbirlərinin aparılmasının və arıxanaların qışlamaya hazırlığın əhəmiyyəti” mövzusunda seminar-müşavirə keçiriblər.

İllər öncə hər dəfə doğma diyara gələndə burada yaşayan qohum, tanışlar oradan ət məhsulları – əsasən də kolbasa gətirməyimi istəyirdilər. Amma bir neçə ildir ki, heç kim bunu istəmir. Bu hal mənə çox maraqlı gəldi və tanışlardan soruşanda ki, niyə heç biriniz ət məhsulları istəmirsiz, aldığım cavab, sözün düzü, marağıma səbəb oldu. Naxçıvana növbəti gəlişimdə burada istehsal olunan ət məhsullarının dadına baxdım. Doğrudan da, çox ləzzətli idi. Ət məhsulları kompleksi də istehsal və xidmət baxımından yüksək şəraitə malik bir müəssisədir. Artıq hər dəfə doğma diyarıma qonaq gələndə bu müəssisədə istehsal olunan müxtəlif çeşiddə keyfiyyətli ət və ət məhsullarından Bakıda yaşayan dost-tanışa sovqat aparıram. Bu sözləri Bakı şəhərində yaşayan və Naxçıvana qonaq gələn həmyerlimiz Əli Məmmədovdan eşidəndə bir anlıq keçmişə qayıdaram. Kolxoz, sovxoz vaxtlarına. Hansı ki çox işləsək də, südün qaymağını sovetlərin xəzinədarları, üzsüz hissəsini isə zəhmətkeşlər yeyirdi. Kolxozun əkin sahələri, tövlələri var-dövlətlə dolub-daşırdı. Amma insanlar o fermalardakı inəklərin nə ətindən, nə də ki südündən yetərincə faydalana bilirdi. Ümid qışa qalırdı ki, bəlkə, buz tutmuş yolda inəyin biri yıxılıb ayağını sındıra və kolxoz məcbur qalıb o inəyi kəsə və kənd sakinləri arasında bölə. Kolxozların tövlələri mal-qara ilə dolu olsa da, muxtar respublikamızda bir dənə belə olsa, ət məhsulları müəssisəsi yox idi. Bunun bir səbəbi var idi – asılılıq yaratmaq. Müstəqillik qazandığımız illərdən sonra hər sahədə olduğu kimi, bu istiqamətdə də xeyli iş gördülər. Həmin illərdə kimsə xeyir iş görəndə bir neçə gün əvvəldən Bakıya kolbasa sifarişi verməli olurdu. Bu gün isə tamam başqa bir mənzərə ilə qarşılaşırıq. Muxtar respublikamızda sahibkarlıq mühitinin formalaşması, iş adamları üçün əlverişli şəraitin yaradılması istiqamətində ardıcıl və məqsədyönlü tədbirlər həyata keçirilir. Bunun nəticəsində əhalinin ərzaq təhlükəsizliyi təmin olunub. İllər öncə ət məhsullarına olan tələbatımızı ödəmək, dadlı-tamlı bir məhsul əldə etmək üçün muxtar respublikadan kənara çıxırdıqsa, indi bunun tamam əksini görürük. Daxili bazarda yüksəkkeyfiyyətli ət məhsulları istehsal edilir. Bu gün Naxçıvanda istehsal olunan ət məhsulları respublikamızda və qonşu ölkələrdə adla deyilir. Artıq Naxçıvan brendlərinin arasında qovurma ilə yanaşı, burada istehsal edilən kolbasanın da adı çəkilir. Belə müəssisələrdən biri, “Gəmiqaya Ət Məhsulları” Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyəti də dövlət qаyğısındаn bəhrələnmişdir. Babək rayonunun Qoşadizə kəndi ərazisində istеhsаl müəssisəsi üçün tоrpаq sаhəsi аyrılmış, 2012-ci ilin iyun ayından burаdа müasir layihə əsasında yеni ət məhsulları kompleksinin tikintisinə başlanılmış və 2013-cü ilin may ayında istifadəyə verilmişdir.

Müasirləşən kəndlərimiz

Qədim Şərur torpağı da digər bölgələrimiz kimi özünün inkişaf mərhələsini yaşayır. Rayon mərkəzində və kəndlərdə istifadəyə verilən müxtəlif təyinatlı obyektlər, fəaliyyətini genişləndirən, hərtərəfli dövlət qayğısı ilə əhatə olunan emal və istehsal müəssisələri, təsərrüfatın ayrı-ayrı sahələrinin inkişafı Şəruru tanınmaz dərəcədə dəyişdirib, gözəlliyə qovuşdurub. Belə tədbirlər hesabına yeni iş yerləri açılıb, əhalinin gün-güzəranı yaxşılaşıb, həyat səviyyəsi yüksəlib. Rayon sakinləri bölgənin sosial-iqtisadi inkişafına töhfələrini vermək üçün əzmkarlıq göstərir, səy və bacarıqlarını əsirgəmirlər. Rayonun kənd yaşayış məntəqələri ilin bu vədəsində daha füsunkar olur. Şəhriyar kəndi də bu cəhətdən istisna deyil.

Son illər Culfa şəhərində aparılan tikinti-quruculuq işləri həyatın bütün sahələrini əhatə edir. İdarə, müəssisə və təşkilatlar üçün yeni binaların inşası da mütəmadi olaraq diqqətdə saxlanılır, işçilərin ilin bütün fəsillərində səmərəli fəaliyyəti üçün lazımi şərait yaradılır. Belə ki, Culfa şəhər İcra nümayəndəliyinin, Culfa şəhər Bələdiyyəsi, Rayon Qeydiyyat Şöbəsi, Statistika İdarəsi, Gigiyena və Epidemiologiya Şöbəsi, Natoriat Ofisi və Naxçıvan Muxtar Respublikası Daşınmaz Əmlak və Torpaq Məsələləri üzrə Dövlət Xidmətinin Culfa Rayon İdarəsinin yerləşdiyi inzibat binada aparılan təmir bərpa işlərini artıq yekunlaşmaq üzrədir. Hazırda son tamamlama işlərinin görüldüyü obyektdə yuxarıda adları çəkilən idarə və təşkilatlar üçün müasir iş otaqları tikilib, işçilərin ilin bütün fəsillərində səmərəli fəaliyyəti üçün lazımi şərait yaradılıb. Elektrik, rabitə və qaz təchizatı sistemi yenidən qurulub. Burada yerləşəcək 7 təşkilatın soyuq qış aylarında rahat fəaliyyət göstərməsi üçün fərdi istilik sistemi də quraşdırılıb.
Qeyd edək ki, obyektin tikintisini Naxçıvan Muxtar Respublikası Dövlət Şəhərsalma və Arxitektura Komitəsinin Culfa Rayon Tikinti İdarəsinin inşaatçıları aparır. İnşaatçılar tərəfindən işin keyfiyyətlə görülməsinə və təhlükəsizlik qaydalarına əməl olunmasına ciddi fikir verilir.

Alim AĞAYEV

Muxtar respublikada həyata keçirilən uğurlu islahatlar çərçivəsində özəlləşdirmənin sürətləndirilməsi, bu sahəyə iş adamlarının aktiv şəkildə cəlb edilməsi, o cümlədən özəlləşdirilən müəssisələrin müasir əsaslarla yenidən qurulması və fəaliyyətinin genişləndirilməsi, özəlləşmənin iqtisadiyyatın inkişafına təsirinin artırılması əsas prioritetlərdəndir. 

Naxçıvan Muxtar Respublikası Dövlət Vergi Xidmətinin və Mərkəzi Bankın Naxçıvan Muxtar Respublikası İdarəsinin birgə təşkilatçılığı ilə “Rəqəmsal ödəniş xidmətlərinin tətbiqinin və nağdsız hesablaşmaların genişləndirilməsi” istiqamətində görüşlər keçirilib.

Naxçıvan Muxtar Respublikasında əhalinin etibarlı ərzaq təminatı iqtisadi siyasətin başlıca istiqamətlərindən birini təşkil edir. Ərzaq təhlükəsizliyi baxımından strateji əhəmiyyəti olan taxılçılıq kənd təsərrüfatı sektorunun aparıcı sahələrindən biridir. Belə ki, bitkiçilik sahəsinə aid olan taxılçılıq təsərrüfatı bütün kənd təsərrüfatının əsasını təşkil edərək əhalinin çörək və çörək məmulatlarına olan tələbatını ödəməklə yanaşı, həm də heyvandarlıqda qüvvəli və qaba yem ehtiyatının əldə edilməsində mühüm rol oynayır. Bu baxımdan taxılçılıq təsərrüfatının inkişafına diqqətin artırılması mühüm məsələ kimi qarşıya qoyulmuşdur.

İnkişaf edən bölgələrimiz

Qədim Oğuz elində bir yurd var – qeyrətin, igidliyin dastanının yazıldığı bir yurd. Həmin yurd ki adının sahibinin şəninə layiq inkişaf edir, gözəlləşir. Oranın sakinləri düşmənin beşaddımlığında olsa da, bir an belə, qorxu hissi keçirmir. Çünki bilirlər ki, hər bir güllənin cavabı artıqlaması ilə veriləcək. Sədərəyi dövrəyə alan dağlar onların zirvələrində dayanan oğulların sayəsində yarılmaz bir səddir.

Avqust ayı ərzində nazirliyin əməkdaşları tərəfindən muxtar respublikada əkilmiş kartof məhsulunun yığımının qısa müddətdə başa çatdırılması, yığılmış məhsulların Naxçıvan Muxtar Respublikası İqtisadiyyat Nazirliyinin və fəaliyyət göstərən sahibkarların soyuducu anbarlarına təhvil verilməsi, qəbul edilmiş Dövlət proqramlarının müvafiq bəndlərinin icrası ilə əlaqədar maarifləndirmə işləri aparılıb. Biçindən sonra təkrar əkin sahələrində aqrotexniki qulluğun düzgün və vaxtında aparılması, payızlıq taxıl əkinlərinə hazırlıqla əlaqədar növbəli əkin sisteminə əməl etməklə əkin sahələrinin seçilməsi, keyfiyyətli şumun qaldırılması, toxumun dərmanlanmasının əhəmiyyəti, meyvə və üzüm bağlarında məhsul yığımından sonra aparılacaq aqrotexniki tədbirlərlə bağlı torpaq mülkiyyətçiləri və ailə təsərrüfatı sahiblərinin iştirakı ilə tarla-seminar müşavirələri keçirilmişdir. Payızlıq şumun qaldırılmasında iştirak edəcək texnikaların texniki vəziyyəti nəzarətdə saxlanılıb. Eyni zamanda texnika və torpaq mülkiyyətçiləri ilə müasir texnologiyalar tətbiq edilməklə əkinlərin keçirilməsinin üstünlükləri, səmərəliliyi və məhsuldarlığa təsiri barədə ətraflı söhbətlər aparılıb.

Muxtar respublikada sosial-iqtisadi həyatın bütün sahələrində informasiya-kommunikasiya sistemlərinin təkmilləşdirilməsi və yeni texnologiyaların tətbiqi məqsədilə kompleks tədbirlər həyata keçirilmiş, əhalinin bu xidmətlərdən istifadə imkanları daha da yaxşılaşdırılmışdır.

Müasirləşən qədim yurd yerlərimiz

Naxçıvan Muxtar Respublikasının inzibati ərazi vahidinə daxil olan Sədərək, həm də “Qeyrət qalası” adlanır. Bu bölgəmiz ötən əsrin səksəninci illərinin sonu, doxsanıncı illərin əvvəllərində mərdliklə qorunaraq öz adını tarixin qəhrəmanlıq və mübarizə dolu səhifələrinə yazdırdı. Qala qapısı rolunu oynayaraq Naxçıvanın erməni işğalından müdafiə olunmasına öz töhfəsini verən Sədərək bu gün etibarlı şəkildə qorunur. Saraclı dağı, Vəlidağ, Əjdəkan, Ucubiz, Tejgar və Qırmızılar dağ silsilələri ilə əhatələnən rayon ərazisi üç ölkə ilə – Türkiyə, İran və Ermənistanla həmsərhəddir. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin 2021-ci il 23 fevral tarixdə imzaladığı “Naxçıvan Muxtar Respublikasının Şərur və Sədərək rayonlarının inzibati ərazi bölgüsündə qismən dəyişikliklər edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununa əsasən Dəmirçi kənd inzibati ərazi dairəsi Şərur rayonunun tabeliyindən çıxarılaraq Sədərək rayonunun tabeliyinə verildikdən sonra rayon bir qəsəbə və dörd kəndi əhatə edir. 

Tarixin saxlanc yeri

“Naxçıvan Ensiklopediyası”nda qeyd olunur ki, Sədərək Naxçıvan ərazisində Eneolit dövrünə aid yaşayış məskənlərindən biridir. 1958, 1978, 1983 və 2000-ci illərdə aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı burada Eneolit və İlk Tunc dövrlərinə aid yaşayış yeri aşkar edilib. Əldə olunan maddi mədəniyyət nümunələri hazırda Sədərək Rayon Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyinin ekspozisiyasında nümayiş etdirilir. Rayon ərazisində bu günə qədər Əjdəkan, Cin təndiri, Cəhənnəm dərə, Şir arxı, Dəhnə, Qaraburun, Qırmızılar, Karvansaray kimi qədim yer adlarının olması da bu yurd yerinin tarixi keçmişindən soraq verir. Əjdəkan dağının ətəyində yerləşən Əjdəkan mağarası, bir qədər aşağıda – 7 ildən bir qaynayıb çıxan Cincili bulaq, insanların tez-tez ziyarət etdikləri Ağoğlan türbəsi, Sədərək qalası, “Div hörən” deyilən siklop tikili qalıqları haqqında dolaşan əfsanə və rəvayətlər bu gün də elin yaddaşındadır. Həmçinin Sədərək qəbiristanlığında XVIII-XIX əsrlərə dair məzar kitabələri mövcuddur ki, bu da ta keçmiş zamanlardan türklərin həmin ərazidə məskunlaşdığını göstərir. Ümumilikdə, Sədərək bölgəsində 3 dünya, 14 ölkə, 14 yerli əhəmiyyətli tarixi abidə mövcuddur. Ərazidə XX əsrin əvvəllərinə aid edilən hamam, 2 tarixi məscid binası burada həm də memarlığın tarixi inkişafından xəbər verir. Tarixi qaynaqlarda sədərəkli memar Məhəmmədin, Təqi oğlu Məşədi Əhmədin adları keçir.

2010-cu ildən arxeoloji tədqiqatlara cəlb edilən Sədərək yaşayış yeri Eneolitdən Son Dəmir dövrünə və orta əsrlərədək böyük bir dövrü əhatə edir. Abidə xalq arasında “Kültəpə”, “şəhər yeri” adları ilə də tanınır.
Səfəvilər dövründə Sədərək Naxçıvanın digər bölgələri ilə birlikdə Çuxursəd bəylərbəyliyinin tərkibində olub, orta əsrlərdə şəhər səviyyəsinə yüksəlib. Fransız səyyahı Jan Şarden, türk səyyahı Övliya Çələbi və digərləri öz qeydlərində Sədərəkdən də bəhs ediblər. “İrəvan əyalətinin icmal dəftəri”ndə Sədərək nahiyəsinin 24 kənddən ibarət olduğu bildirilib.
Bu torpağın tarixinin qədimliyini mərhum şairimiz Vaqif Məmmədov belə poetikləşdirib:

Tarix hopub bu yerdə hər kəlməyə,
Qarışında neçə nağıl, söz olar.
Sədərəyin tarixini bilməyə
İnsan üçün bir ömür də az olar.

Üzümçülüyün məskəni

Sədərəklilərin əsas məşğuliyyətini tarixən əkinçilik təşkil etsə də, sonralar təsərrüfatlarında üzümçülük də yer alıb. Bu barədə faktları Övliya Çələbinin “Səyahətnamə”sindən oxuyuruq: “Biz Sədərək kəndinə çatdıq. Naxçıvan torpağında yerləşən kənd gözəl və abaddır, min gözəl evi, saysız-hesabsız bağ və üzümlükləri, xoş iqlimi var”.
Hələ 1974-cü ildə Naxçıvan MSSR-in yaradılmasının 50 illiyi tədbirlərində iştirak etmək üçün Naxçıvana gələn ümummilli lider Heydər Əliyev Sədərəkdə olmuş, yeni salınmış üzüm bağlarında kənd əməkçiləri ilə görüşmüşdür. Ulu öndər Sədərək ərazisindən səmərəli istifadə olunması, üzümçülük təsərrüfatının genişləndirilməsi barədə tapşırıqlarını vermişdir. Görkəmli dövlət xadimi Heydər Əliyev 1977-ci ildə Bakıda kənd əməkçilərinin respublika müşavirəsindəki nitqində Azərbaycan üzrə ən yüksək göstəricilərə nail olan 10-12 təsərrüfatın sırasında Sədərəkdəki üzümçülük sovxozunun da adını çəkir, Süleyman Nəsirovun sovxozdakı briqadasını Azərbaycanda üzümçülüyün mayaklarından biri kimi qiymətləndirir.
1978-ci il oktyabrın 15-də respublika rəhbəri kimi 2-ci dəfə Naxçıvana gələn ulu öndər Sədərəkdə əhali ilə görüşür, kənd ağsaqqallarına, ziyalılara Sədərək üçün gələcəkdə görüləcək işlər barədə, xüsusilə burada salınacaq nümunəvi qəsəbədən bəhs edir.

1980-ci il may ayının 19-da yenə Naxçıvana gələn ümummilli lider Sədərəyin bir çox əkin sahələrində olmuş, əməkçilərlə və ağsaqqallarla görüşüb, kəndin problemləri ilə bağlı söhbətlər aparmışdı. Dahi rəhbərin Naxçıvana və Sədərəyə hər gəlişi, bu qəsəbənin inkişafına stimul vermişdir.
Ötən əsrin 70-ci illərində ulu öndər Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə sərhəddə inşa edilən və Şərur-Sədərək bölgəsinin iqtisadi həyatında mühüm yer tutan şərab emalı zavodu fəaliyyətini ermənilər bu zavodu dağıdana qədər davam etdirmişdir.

...1990-cı il Sədərək hadisələri nəinki bu bölgənin, ümumilikdə, Azərbaycanın tarixində mühüm bir səhifəni təşkil edir. Məlumdur ki, ermənilərin Sədərəyə, ümumən, Naxçıvana, Azərbaycana torpaq iddiaları 1990-cı illərdən başlamayıb. Bunun tarixi kökləri keçmişə dayanır. 1905-1907, 1918-1920-ci illərin o ağır, qanlı-qadalı günləri Sədərəkdən də yan keçməyib.
1918-1920-ci illərdə Sədərək əhalisinin erməni daşnaklarına qarşı apardığı mübarizədə Abbasqulu bəy Şadlinskinin rəhbərliyi ilə təşkil edilmiş “Qırmızı Tabor”un böyük xidmətləri olub. Onun əsas qərargahı bir müddət Sədərəkdə yerləşib. Taborun üzvlərindən 40 nəfəri sədərəkli idi. Onlardan Həsən Şahverdiyev, Heydər Heydərov, Müseyib Tarverdiyev, Ələkbər Sadiqov, Nəcəf Əliyev, Qafar Əliyev, Qasım Hüseynov, Allahverdi Cəfərov, Zeynalabdin Həsənov, Yusif Əliyev, Məhəmməd Əkbərov, Həbib Bağırovun adlarını çəkmək olar. Bu igidlərlə yanaşı, Zəhra Dünyamalıyeva adlı qadın da döyüşlərdə qəhrəmanlıq göstərib.
Həmin dövrlərdə Dərələyəz və Zəngəzur dağlarına çəkilmiş daşnak dəstələri hücumları ilə Şərur əhalisini rahat buraxmırdı. “Qırmızı Tabor”un döyüşçüləri 40 kilometrlik cəbhə xəttində düşməni geri oturtmuş və yurdu qorumuşlar. 1921-ci ildə Naxçıvan, İrəvan, Dərələyəz, Zəngəzur, Şərur və digər yerlərin erməni daşnaklarından təmizlənməsində fərqləndiklərinə görə “Qırmızı Tabor”un “Qırmızı Bayraq” ordeni ilə təltif edilmiş 19 döyüşçüsünün 4 nəfəri sədərəkli olub: Qasım Hüseynov, Nəcəf Əliyev, Qafar Əliyev, Ələkbər Sadiqov.
“Qırmızı Tabor”un fəal üzvlərindən olan Sədərək taborunun komandanı Həsən Şahverdiyev 17 nəfərlə kəndi qoruyub. Həsən həmkəndlilərinin yaddaşında, həm də xeyirxah əməlləri ilə də qalıb. Belə ki, 1929-cu ildə onun təşəbbüsü ilə dağlardan daş daşınaraq çətinliklə də olsa, 4 sinifli məktəb tikilib.

Sədərək necə qorundu

Sədərək 1990-1993-cü illərdə 14 dəfə ermənilərin güclü hücumuna məruz qalıb, buraya 300-ə yaxın top mərmisi atılıb, 500-ə yaxın ev, məktəb, ictimai-inzibati binalar, sosial obyektlər dağıdılıb. Düşmənin məkrli planı, güclü texnika ilə qəfil hücumları və buna hazırlıqlı olmayan sədərəklilər... Hələ 1988-ci ildən başlayan hadisələr, silahlı hücumlar 1990-cı ildə kulminasiya nöqtəsinə çatdı. Beləcə, Sədərək ağır sınaqla üz-üzə qaldı.
1990-cı il iyul ayının 22 -də Naxçıvana gələn ulu öndər Heydər Əliyev iyulun 28-də Sədərək kəndinə gedir. Əhalini daha dözümlü və əzmkar olmağa, düşmən qarşısında daha mətanətlə dayanmağa səsləyir.
18 may 1992-ci il... Strateji baxımdan mühüm coğrafi mövqedə yerləşən Laçın rayonu Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən işğal edilir. Ermənilərin digər planı ilə həmin gün Sədərək səddi də yarılmalı idi. Erməni təcavüzkarları bütün qüvvələrini cəmləşdirib üç istiqamətdən – Əjdəkan dağı, Beşbarmaq-Ucubiz və Mil dağı-Qaraburun istiqamətlərindən hücuma keçərək nəyin bahasına olursa-olsun, rayonu işğal etmək qərarına gəlmişdilər. Düşmənin ağır hücum əməliyyatları nəticəsində Sədərək 38 şəhid verir. Yaralıların sayı isə bundan da çox idi. Mildə şəhid olanlardan 17 nəfərin nəşini götürmək mümkün olmur. Onların meyitləri ulu öndər Heydər Əliyevin səyi nəticəsində 10 gün sonra döyüşdükləri səngərdən götürülərək torpağa tapşırılır. Görkəmli dövlət xadimi Heydər Əliyev həmin ağır günlərdə Sədərəyin müdafiəsində yaralananların da taleyinə bir an belə biganə qalmır, onların müalicəsi ilə maraqlanır, ağır yaralıların qardaş Türkiyənin müxtəlif şəhər xəstəxanalarına göndərilməsi üçün ciddi tapşırıqlar verir.

1993-cü ilə qədər davam edən müharibədə naxçıvanlılar ulu öndər Heydər Əliyevin ətrafında sıx birləşərək Sədərəyi mərdliklə qorumağa müvəffəq olurlar. Necə deyərlər, el bir olsa, dağ oynadar yerindən. Bu müharibədə 109 nəfər şəhidlik zirvəsinə yüksəlir.
Ümummilli lider 2002-ci ilin avqust ayında muxtar respublikaya səfəri çərçivəsində Sədərək rayon zəhmətkeşləri ilə görüşündə əvvəlki illəri belə xatırlayır: “Sədərək rayonunun Naxçıvan Muxtar Respublikasında, o cümlədən Azərbaycanda xüsusi yeri var. Böyük bir kənd olmuş və rayon statusu almış Sədərək həmişə bizim, Azərbaycanın ən kənar yerində, sərhəddə yerləşərək Azərbaycan torpaqlarını qorumuş, saxlamış və mərdlik nümunələri göstərmişdir. Mən indi qəsəbəni bu cür görəndə həddindən artıq sevinirəm”.

II Qarabağ müharibəsi

27 sentyabr 2020-ci il tarixində Azərbaycan Respublikası Prezidenti, Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin Ali Baş Komandanı cənab İlham Əliyevin əks-hücum əmri ilə tarixə II Qarabağ müharibəsi adı altında düşmüş əzəli ata-baba torpaqlarımızın işğaldan azad olunması üçün hərbi əməliyyatlara başlanıldı. Bu uğurlu əməliyyatlar nəticəsində işğal altındakı torpaqlarımız rəşadətli ordumuzun şücaəti və şəhidlərimizin qanı bahasına azad edildi. Bu müharibədə Sədərəyin 44 igid oğlu müharibədə iştirak etdi, onlardan 4-ü şəhidlik zirvəsinə yüksəldi. 17 igidimiz müxtəlif dərəcəli bədən xəsarəti aldı, Ali Baş Komandanın müvafiq sərəncamı ilə 24 döyüşçü orden və medallarla təltif olundu.
Atalarının və babalarının Vətən torpağı üçün etdiklərini bu dəfə onların ardıcılları etdilər. Bu müharibə Azərbaycan xalqının şanını-şöhrətini özünə qaytardı. Xalq olaraq qürurumuzu, vüqarımızı, inamımızı özümüzə qaytardı. İgid Azərbaycan oğulları öz qəhrəmanlıqları ilə nəinki bugünkü nəsil üçün, eyni zamanda gələcək nəsillər üçün daim fəxr edib, qürur duyacağımız şanlı tarix yazdılar. Elə bir tarix ki, qərinələr, əsrlər keçəcək, nəsillər dəyişəcək, ancaq 44 günlük Vətən müharibəsi Azərbaycan xalqının qan yaddaşında və tarixində qızıl hərflərlə həkk olunub əbədi yaşayacaq. Biz – bugünkü nəsil xoşbəxt nəsilik ki, bu şanlı tarixin yazılmasına şahidlik etdik.

Sədərəyin inkişafı

Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin “Sədərək rayonunun sosial-iqtisadi inkişafı haqqında” 2000-ci il 15 mart tarixli Sərəncamı ilə həyata keçirilən məqsədyönlü tədbirlər sərhəd bölgəsinin inkişafına təkan verib.
Mərkəzi Heydərabad qəsəbəsi olmaqla, abadlaşan, gözəlləşən Sədərək bu gün inkişafının ən yüksək dövrünü yaşayır. Sədərəklilər üçün 90-cı illərin o dəhşətli, əzab dolu günləri artıq geridə qalıb. Onlar Naxçıvanın qeyrət qalası Sədərəyin inkişafına öz töhfəsini verməyə çalışır, qurur, yaradır, şən, firavan günlərini yaşayırlar. Çünki arxayındırlar. Nə 1918-ci ilin, nə 1948-1953-cü illərin, nə də 90-cı illərin rüzgarı artıq bu torpağın üstündən əsə bilməz. Sədərəyi dövrələyən o məğrur dağların başında müzəffər ordumuzun məğrur əsgərləri keşik çəkir.
Bəli, bugünkü Sədərək düşmənə gözdağıdırsa, dağlarda məskən salan igidlərimiz yarılmaz səddir.

Gülnarə HÜSEYNOVA
“Oğuz yurdu” qəzetinin redaktoru

İstehsal və xidmət sferasının bütün sahələrində müasir keyfiyyət standartlarının tətbiqinə nail olmaq muxtar respublikada həyata keçirilən sosial-iqtisadi inkişaf siyasətinin mühüm tərkib hissəsidir. Bu çərçivədə əhalinin sağlamlığının və alıcılıq qabiliyyətinin qorunub saxlanılması, keyfiyyətli yerli məhsulların istehsalının təşviqi Naxçıvan Muxtar Respublikası Antiinhisar və İstehlak Bazarına Nəzarət Dövlət Xidmətinin qarşısına qoyulmuş mühüm və təxirəsalınmaz vəzifələrdəndir. Bu istiqamətdə həyata keçirilən tədbirlər cari ilin avqust ayında da davam etdirilmiş, məhsul göstəricilərinin texniki normativ-hüquqi aktların, standartların və texniki şərtlərin tələblərinə uyğunluğu diqqətdə saxlanılmışdır. Hesabat dövründə, ümumilikdə, məhsulların 108 halda, o cümlədən qida məhsullarının 102 halda keyfiyyət göstəriciləri üzrə laboratoriya sınağı aparılmış, nöqsan aşkar edilməmişdir.

Müasir texnologiyalardan geniş istifadə insanların informasiya tələbatlarının ödənilməsində, iqtisadiyyat, elm, təhsil, səhiyyə və digər sahələrin inkişafında mühüm əhəmiyyət daşıyır. Rabitə sahəsində gedən sürətli inkişaf əhalinin müasir rabitə xidmətləri ilə əhatə olunması istiqamətində işlərin davam etdirilməsinə əsas zəmin yaradıb. Bu gün muxtar respublikada internet istifadəçilərinin müasir rabitə xidmətləri ilə təmin edilməsi, göstərilən xidmətlərin hər bir sakin üçün əlçatan olması prioritet məsələlərdəndir.

Muxtar respublikamızın ən böyük bölgələrindən biri olan Şərur rayonunun kənd adamları kartofçuluqda zəngin təcrübə qazanıblar. Onlar hərtərəfli dövlət qayğısından və qazandıqları təcrübədən səmərəli istifadə edərək hər il uğurlu nəticələrə nail olurlar. Bu cəhətdən cari il də tarlalar vaxtlı-vaxtında və yüksək aqrotexniki səviyyədə becərildiyindən torpaq mülkiyyətçiləri bol məhsula sahib olublar. Ötən günlərdə torpağa baş əyən insanlarla elə iş başındaca, əkin sahələrində görüşüb, həmsöhbət olduq.

Son illər Ordubad rayonunda həyata keçirilən tikinti-quruculuq tədbirləri bu qədim yurd yerinə müasirlik bəxş edib. Hər il bölgənin müxtəlif ünvanlarında reallaşan belə tədbirləri rayon sakinləri onlara göstərilən qayğı kimi dəyərləndirirlər.

Naxçıvan Muxtar Respublikası Maliyyə Nazirliyi yanında Maliyyə Tədris Mərkəzində ikigünlük təlim keçirilib.
Təlimin keçirilməsində məqsəd mühasibatlıq sahəsində çalışan işçilərin peşə hazırlığının təkmilləşdirilməsi və biliklərinin qiymətləndirilməsidir. Mərkəzin direktoru Mehriban İmanova peşəkar mühasib sertifikatının verilməsi qaydaları haqqında məlumat verib.

Sentyabrın 6-da “Naxçıvanbank” Açıq Səhmdar Cəmiyyətinin Şahbuz rayonunda yeni filialı istifadəyə verilib.
Bu münasibətlə keçirilən tədbirdə “Naxçıvanbank” Açıq Səhmdar Cəmiyyətinin Müşahidə Şurasının sədri Əsədulla İsgəndərov çıxış edərək deyib ki, “Naxçıvanbank” ASC Azərbaycan Respublikasının ilk regional bankıdır və Mərkəzi bank tərəfindən 4 avqust 2008-ci il tarixdə verilən lisenziya əsasında 11 sentyabr 2008-ci il tarixdən fəaliyyətə başlayıb. Bank əhaliyə, sahibkarlıq subyektlərinə universal bank və maliyyə xidmətini kompleks şəkildə göstərməkdədir. Bankın Naxçıvan, Şərur, Kəngərli, Culfa, Ordubad, Bakı şəhərlərində filial və şöbələri fəaliyyət göstərir. Baş idarə, 7 filial, bir şöbə, 2 valyutadəyişmə məntəqəsi, 44 bankomat, 72 ödəniş terminalı, 1021 POS-terminal və 61 mindən çox ödəniş kartı ilə müştərilərinə xidmət edən bankın cari ildə 14 mindən çox aktiv kredit müştərisi olub ki, onun 529 nəfəri Şahbuz rayonunda yaşayan əhalidir. Müştəri məmnuniyyətini, şəffaflığı və peşəkar xidməti əsas prinsip seçən “Naxçıvanbank” ASC artıq Şahbuz rayonunda da fəaliyyətə başlayır.

Muxtar respublikanın digər rayonları kimi, Şərur rayonunda da hər bir sahədə inkişaf tempi artır. Aparılan abadlıq və quruculuq işləri çərçivəsində əhalinin müasir rabitə xidmətləri ilə əhatə olunması istiqamətində işlər davam etdirilir. Rayonun kəndlərində sakinlərin internet xidmətləri ilə təmin olunması məqsədilə müvafiq işlər həyata keçirilir. Hazırda rayonun Dərvişlər kəndində rabitə xətlərinin yenilənməsi istiqamətində həyata keçirilən tədbirlər bu sahənin inkişafına göstərilən diqqət və qayğının əyani ifadəsidir.

Muxtar respublikada müasir suvarma sistemlərinin quraşdırılması və suvarma suyundan səmərəli istifadə olunmasına nəzarət həyata keçirilir, su təsərrüfatı sistemlərinin istismarının yaxşılaşdırılması diqqət mərkəzində saxlanılır.

Tanrının Vətənimizə bəxş etdiyi nemətlər bitib-tükənməzdir. Münbit torpaq, sağlam iqlim, zəngin bitki örtüyü imkan verir ki, müxtəlif növ heyvanların cins tərkibi yaxşılaşdırılsın.  Bütün bunlar ölkəmizdə heyvandarlığı inkişaf etdirmək üçün geniş imkanlar açır.  Bu gün kəndli-fermer və digər heyvandarlıqla məşğul olan təsərrüfatların inkişaf etdirilməsi qarşıya qoyulan əsas məqsədlərdəndir. Bu baxımdan dövlət vaxtaşırı bu sahəyə ciddi maliyyə dəstəyi göstərir. Prezident cənab İlham Əliyev 2015-ci ildə “Heyvandarlığın cins tərkibinin yaxşılaşdırılmasına dövlət dəstəyi haqqında”, “Heyvandarlığın inkişafına dövlət dəstəyinin gücləndirilməsi haqqında” və “Heyvandarlığın maddi-texniki təchizatının yaxşılaşdırılması ilə bağlı tədbirlər haqqında” sərəncamlar imzalamışdır. Sərəncamlara əsasən əhalinin heyvandarlıq məhsulları ilə təminatının daha da yaxşılaşdırılması, yüksək məhsuldar genetik potensialı olan heyvanların baş sayının artırılması və bu sahəyə marağın gücləndirilməsi üçün süni mayalanma yolu ilə alınmış hər baş buzova görə heyvan sahiblərinə 100 (yüz) manat həcmində subsidiya müəyyən edilir.

Naxçıvan Muxtar Respublikası Maliyyə Nazirliyində payız-qış mövsümünə hazırlıq və qarşıda duran vəzifələrlə əlaqədar keçirilən iclasda nazir Rafael Əliyev çıxış edərək aidiyyəti üzrə tapşırıqlar verib.
Avqustun 28-də Naxçıvan Muxtar Respublikasında 2021-2022-ci illərin payız-qış mövsümünə hazırlıq və qarşıda duran vəzifələrlə əlaqədar müşavirədə Ali Məclis Sədrinin verdiyi tapşırıqları diqqətə çatdıran maliyyə naziri qeyd edib ki, payız-qış mövsümündə diqqətdə saxlanılacaq birinci məsələ elektrik enerjisi və təbii qaz təchizatıdır. Çünki muxtar respublikada məskunlaşmanın artması, yeni yaşayış məhəllələrinin salınması, sənaye və digər enerji tutumlu müəssisələrin istifadəyə verilməsi elektrik enerjisinə və təbii qaza olan tələbatı ilbəil artırır.

Cəmiyyətin inkişafında təbii ehtiyatlardan səmərəli istifadə edilməsi də mühüm şərtlərdən biridir. Bunlar içərisində yerüstü və yeraltı sular əhəmiyyətli yerə malikdir. Ona görə də su ehtiyatlarının mühafizə edilməsi və qorunması qarşıda duran mühüm vəzifələrdən biridir. 

Su ehtiyatlarının başqa təbii ehtiyatlara görə özünəməxsus xüsusiyyətləri vardır. Bu xüsusiyyətlərdən biri də su ehtiyatlarının fasiləsiz bərpa olunmasıdır. Bununla da təbiətdə su dövranı daim təkrar olunur. Muxtar respublikamızın ərazisi quru, rütubətli, subtropik, dağlıq zonalara və sairəyə bölünür ki, burada da müxtəlif torpaq örtüyünün, bitki, heyvan aləminin inkişafına şərait yaranır. Belə bir şəraitin yaranması əraziyə düşən yağmurun miqdarından, yağma vaxtından, xarakterindən və ərazidə buxarlanmanın dərəcəsindən asılıdır. Təbii sərvətləri ilə zəngin olan muxtar respublikamızda son illər ərzində su təchizatının yaxşılaşdırılması istiqamətində xeyli işlər görülüb. Nəticədə, diyarımızda su təminatı dünyada gedən su qıtlığının əksinə olaraq ilbəil yaxşılığa doğru dəyişir.

Baytarlıq qurumlarının iş şəraitinin yaxşılaşdırılması məqsədilə Kəngərli rayonunda Baytarlıq İdarəsi üçün yeni inzibati bina inşa olunur.
Bina zirzəmi ilə birlikdə 3 mərtəbədən ibarətdir. Zirzəmi hissəsində arxiv, iş otaqları, süni mayalanma avadanlıqlarının və dərmanların saxlanc otaqları, yeməkxana və qazanxana yerləşəcək. Birinci mərtəbədə iş otaqları, laboratoriya, patoloji materialların qəbulu otağı, Bakteriologiya və Serologiya şöbələri, ikinci mərtəbədə isə iş otaqları, baytar həkim və sahə baytar məntəqəsi üçün otaqlar olacaqdır.

Şərq aləminin canlı muzeyi

Ulu öndər Heydər Əliyevin “Azərbaycanın incisi” adlandırdığı Ordubad, burada mühafizə olunaraq nəsillərdən-nəsillərə ötürülən adət-ənənələr, milli-mənəvi dəyərlərimiz, yeraltı və yerüstü sərvətlər, qonaqpərvərlik, bölgənin mətbəxi və digər diqqətçəkici məqamlarla bağlı səyyahların, tarixçilərin, ziyalıların söylədiklərini toplasaq, yəqin ki, bir kitabça alınar. Və qədim yurd yerinin dünəninə, bu gününə baxsaq, deyilənlərin həqiqət olduğunu təsdiq edərik.

Naxçıvan Muxtar Respublikası Dövlət Statistika Komitəsindən aldığımız məlumata görə, 2021-ci ilin yanvar-iyul aylarında muxtar respublikada vəsait qoyuluşları çərçivəsində bütün maliyyə mənbələrindən əsas kapitala 596 milyon 951 min 400 manat vəsait yönəldilib. Bu ötən ilin müvafiq dövründəki göstəricidən 0,3 faiz çoxdur. Əsas kapitala yönəldilmiş vəsaitin 572 milyon 178 min 100 manatı və ya 95,9 faizi tikinti-quraşdırma işlərinin payına düşüb. Bu da cari ildə də tikinti-quruculuq tədbirlərinin həyata keçirilməsinə imkan verib.

Muxtar respublikada aparılan genişmiqyaslı tikinti-quruculuq işləri Kəngərli rayonunda da uğurla davam etdirilir. Rayonda həyata keçirilən quruculuq tədbirləri çərçivəsində burada Bayraq Meydanı inşa olunur.
Naxçıvan-Sədərək magistral yolunun Qıvraq qəsəbəsindən keçən hissəsinin sol tərəfində inşa olunan Bayraq Meydanının ümumi ərazisi 10 min kvadratmetrdir. Bayrağın ümumi hündürlüyü 36,5 metr olacaq. İndiyədək ərazidə torpaqbərkitmə işləri görülüb, istinad divarları tikilib, hazırda isə bayraq dirəyinin təməl hissəsinin bərkidilmə işləri aparılır.

Babək İsmayılov

“Gecədən xeyli keçmişdi. Hava tutqun olduğundan ətraf zil qaranlığa bürünmüşdü. Çöldə tüğyan edən külək, sanki gücünü göstərirmiş kimi öz vıyıltısını köhnə qapı və pəncərələri cırıldadaraq içəri doldururdu. Arif kişi pəncərənin kənarında oturub düşüncəyə dalmışdı. Onu düşündürən və narahat edən təkcə güclü küləyin evinin dam örtüyünü sıradan çıxarması deyildi. O, ailəsinin dolanışığını təmin etdiyi əkin sahəsini fikirləşirdi. Onsuz da Arif kişi əkin apardığı sahəni suvara bilmədiyi üçün məhsul xeyli az olacaqdı, biçin vaxtı da yetişdiyindən texnika olmadığı üçün məhsulu əl ilə biçməyə məcbur olacağını da bilirdi. Axı o, keçən il də bu problemlə üzləşmişdi. Nəticədə, götürdüyü məhsul gələn ilin toxumluğuna belə, çatmamışdı. Ötən il olduğu kimi, bu il də o, toxumluq buğda, su və texnika üçün müvafiq yerlərə müraciət etsə də, dadına çatan olmamışdı. Otağa daxil olan ömür-gün yoldaşının qapını cırıldatması Arif kişini düşüncələrindən ayırdı. Başını qaldırıb hisdən qaralmış çırağın şüşəsinə diqqət yetirdi. Çırağı əlinə götürüb neftini yoxladı və fərqinə vardı ki, artıq yanacağı qurtarmaq üzrədir. Güllü xanıma üzünü tutaraq: – Güllü, o neftdən bir az gətir, çıraq bir azdan tamamilə sönəcək, – dedi.

Muxtar respublikamızda məhsul istehsalçılarına güzəştli kreditlərin verilməsi, texnika və gübrə ilə təchizatın yaxşılaşdırılması, suvarma sistemlərinin yenilənməsi, müasir aqrar infrastrukturunun formalaşdırılması kənd təsərrüfatının dayanıqlı inkişafına xidmət edir. Digər tədbirlərlə yanaşı, təsərrüfat subyektlərinin kredit resurslarına çıxış imkanlarının yaxşılaşdırılması da cari ildə diqqətdə saxlanılıb, 2021-ci ilin yanvar-iyul aylarında muxtar respublikanın bank və kredit təşkilatları tərəfindən hüquqi və fiziki şəxslərə 126 milyon 837 min 300 manat məbləğində kreditlər verilib ki, bu da bir il öncəki göstəricidən 26,8 faiz çoxdur.

və ya yaxın tarixə qısa bir səyahət

Belə bir deyim vardır: “Çəkilən əziyyət yerdə qalmaz, gec-tez mükafatla nəticələnər”. Düşünürəm ki, bu cür fikirlər heç vaxt əsassız deyilmir. Bu, həqiqətən də belədir. Elə muxtar respublika sakinlərinin 1990-cı illərdə çəkdiyi əziyyətlər və həmin əziyyətlərin bugünkü mükafatları kimi...
Həmin illərdə Naxçıvanla Azərbaycanın əsas əraziləri arasında bütün kommunikasiya əlaqələrinin kəsilməsi əhalinin yaşamını daha da çətinləşdirmişdi. Ulu öndər Heydər Əliyevin dediyi kimi: “Taleyin ümidinə buraxılmış tənha bir ada”nı xatırladırdı Naxçıvan.

Muxtar respublikada quruculuq tədbirləri genişləndikcə qədim yurdumuzun kənd yaşayış məntəqələri də öz simasını əsaslı surətdə dəyişir, ayrı-ayrı ünvanlarda müxtəlif təyinatlı obyektlər inşa olunur, mövcud obyektlər yenidən qurulur, onların maddi-texniki bazaları gücləndirilir.

Hər bir ölkədə iqtisadiyyatın aparıcı sahələrindən birini kənd təsərrüfatı təşkil edir. Aqrar sektor istər əhalinin məşğulluğunun artırılması, istər ərzaq təhlükəsizliyinin təmin olunması, istərsə də sənaye sahəsinin xammal təchizatı baxımından olduqca mühüm əhəmiyyətə malikdir. Kənd təsərrüfatının önəmini xarakterizə edən əlamətlərdən biri də ondan ibarətdir ki, bu sahədə istehsal və emal olunan məhsulların çeşidi artdıqca idxaldan asılılıq da azalır. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin dediyi kimi: “...Qoyulan investisiyalar, aparılan islahatlar, verilən subsidiyalar, kənd təsərrüfatına elmi yanaşma öz nəticəsini verməkdədir. Əminəm ki, gələcək illərdə kənd təsərrüfatı dayanıqlı şəkildə inkişaf edəcək və beləliklə, həm məşğulluğun, eyni zamanda kənd təsərrüfatı ixracının artırılmasına xidmət göstərəcək”.

Maşınımız sakit-sakit axan Arpaçayın sağ sahilində qərar tutan Şərur rayonunun Mahmudkəndinə doğru irəliləyir. Kəndə yaxınlaşdıqca muxtar respublikamızda həyata keçirilən aqrar islahatların digər yaşayış məntəqələri kimi Mahmudkəndə də yeni nəfəs gətirdiyinin şahidi oluruq. Yaradılan şəraitdən bu kəndin sakinləri də istifadə edərək yaşayış səviyyələrini daha da yaxşılaşdırır, sosial-iqtisadi inkişafımıza öz töhfələrini verməkdə əzmkarlıq göstərirlər. Öz torpaqlarının əsl sahibinə çevrilən insanların həyata baxışları da tamamilə dəyişib. Çünki insan qayğı ilə əhatə olunanda qəlbində qurmaq-yaratmaq eşqi olur. Elə 63 yaşlı Abdulla Heydərov da qurub-yaratmaq həvəsiylə yaşayan ailə təsərrüfatçısıdır.

Simasından inkişaf, tərəqqi, yüksəliş, firavanlıq rayihəsi saçan, antik dövrdən başlamış tarixin bütün mərhələlərinə aid çoxlu sayda maddi mədəniyyət abidələri, o cümlədən də Qazma mağarası ilə ululuq, qədimlik rəmzidir, orijinal, bənzərsiz yallısı ilə dahi bəstəkar Üzeyir Hacıbəyovun da dediyi kimi, Azərbaycan folklor mədəniyyətinin beşiyidir Şərurum. Saranı aparan coşqun Arpaçayın suyu ilə ilhamlanıb sıldırım qayaların, əzəmətli dağların qucağında böyüyən Şərur şəhəri, Xələc, Şəhriyar, Muğanlı, Qorçulu, Kürçülü, Kürkənd, Cəlilkənd, Mahmudkənd, Yuxarı Aralıq, Aşağı Aralıq kimi müasirləşən kəndləri ilə inkişaf tarixi, Sədərək döyüşləri, Günnüt zəfəri, 44 günlük Vətən müharibəsində Sahil Cəlilov, Əli Yusifov, Cavid Nuriyev kimi onlarla igidləri ilə qəhrəmanlıq dastanı yazan Şərurum. Gəlmişəm yenə inkişafından, tərəqqindən, 2021-ci ilin ilk yarısında da muxtar respublika iqtisadiyyatına verdiyin töhfələrdən, bütün sahələrdə qazandığın uğurlardan söhbət açam, Şərurum...

Kənd təsərrüfatı Naxçıvan Muxtar Respublikasında sosial-iqtisadi həyatın aparıcı sahələrindən biri hesab olunur. Çünki muxtar respublikada mövcud olan əlverişli təbii şərait, əhalinin çoxəsrlik təcrübəsi, bu sahəyə marağının olması və göstərilən dövlət dəstəyi aqrar sektorun inkişafına ciddi təkan verir.

Dövlət proqramı icra olunur

İnsanın ruhuna hüzur bəxş edən, gözoxşayan, ruhu dinləndirən yaşıllıq insan həyatının neməti, sərvətidir. Tanrının insanlara bəxş etdiyi bu neməti sərvətə çevirmək insanın öz əlindədir. Çünki təbiəti nizama salan, daha füsunkar, daha abad və ecazkar edən elə insanın özüdür. Bu mənada, təbiəti qorumaq daim diqqət mərkəzində olan vacib bir məsələdir. 

Sosial-iqtisadi inkişafın davamlılığının təmin edilməsi məqsədilə hər bir rayonun istehsal potensialından səmərəli istifadə yolu ilə sahibkarlığın inkişaf etdirilməsi mühüm şərtdir. 

Məlum olduğu kimi, sahibkarlığın, özəl sektorun inkişafına normal şərait yaratmadan iqtisadi yüksəlişi təmin etmək, əhalinin məşğulluq səviyyəsini artırmaq, infrastrukturu yeniləşdirmək, sosial məsələlərin həllinə nail olmaq mümkün deyil. Bu məqsədlə muxtar respublikada iqtisadi sahədə həyata keçirilən siyasətin əsas istiqamətlərindən birini məhz sahibkarlığın inkişafı təşkil edir.