Naxçıvan dünən 

Yüz ildir ki, işıq üzü görən “Şərq qapısı” qəzetinin arxivini vərəqləyərkən qəzetin 9 fevral 1994-cü il tarixli sayında dərc edilmiş “İşsizlik” sərlövhəli məqalə ilə rastlaşdım. O anda bu gün qazanılan uğurların miqyasını bir daha xəyalıma gətirdim. Yazıdakı ümidsizliyi ifadə edən fikirlərlə tanış olarkən inana bilmirsən ki, blokadanın yaratdığı ağır çətinliklərlə üz-üzə qalan bir məkan bu gün belə bir zirvəyə yüksəlib. Məqalədə diqqətə çatdırılan çatışmazlıqlar, əsasən, blokada vəziyyətinə düşmüş və 70 il asılı iqtisadiyyat sistemi ilə idarə olunan Naxçıvan Muxtar Respublikasındakı bütün müəssisələrin bağlanması səbəbi ilə vaxtilə mövcud olan problemlərdir. Gəlin, fikir bildirməyə tələsməyək. Naxçıvanın dünəni ilə bu gününü müqayisə etmək üçün əvvəlcə həmin məqalə ilə tanış olaq.

               Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin “Şərq qapısı” qəzetinin 100 illik yubileyinin qeyd olunması barədə” 2021-ci il 1 iyun tarixli Sərəncamı ilə təsdiq olunan Tədbirlər planına əsasən dünən Sədərək rayonunda mətbu orqanın yubiley tədbiri keçirilib.

                Tədbiri giriş sözü ilə rayon İcra Hakimiyyəti başçısının müavini Mahirə Adnayeva açaraq “Şərq qapısı” qəzetinin mətbuat tariximizdəki əhəmiyyətindən, muxtar respublikanın sosial-iqtisadi inkişafının, ictimai-siyasi həyatının tarixiləşdirilməsindəki rolundan, strtaeji əhəmiyyətli royun kimi  Sədərək rayonun sosial-iqtisadi inkişafına göstərilən dövlət qayğısının mətbuatdakı  inikasından danışıb.

Muxtar respublikamızın ən böyük bölgələrindən biri olan Şərur rayonunun kənd adamları kartofçuluqda zəngin təcrübə qazanıblar. Onlar hərtərəfli dövlət qayğısından və qazandıqları təcrübədən səmərəli istifadə edərək hər il uğurlu nəticələrə nail olurlar. Bu cəhətdən cari il də tarlalar vaxtlı-vaxtında və yüksək aqrotexniki səviyyədə becərildiyindən torpaq mülkiyyətçiləri bol məhsula sahib olublar. Ötən günlərdə torpağa baş əyən insanlarla elə iş başındaca, əkin sahələrində görüşüb, həmsöhbət olduq.

Təbiətin “sarı gəlin”i payızın bərəkətli günlərinin yurdumuza qədəm qoymasına sayılı günlər qalıb.  Budaqlardakı heyvanın, armudun, almanın ətri bağları bürüyüb. Hansı obaya, kəndə üz tutursan, orada hamı qış tədarükündədir. Kimisi cəviz, fındıq, badam ağaclarının barını toplayır, kimisi çilləyə qarpız seçir, kimisi isə yazdan bordağa bağlayıb, xüsusi bəslədiyi mal-heyvanı kəsib ətini qış azuqəsi üçün qovurmağa hazırlaşır, kimi də qonum-qonşunu ətrafına toplayıb əriştə kəsir, yarma hazırlayır. Ta qədimdən qışa hazırlıqla bağlı qayğıların bir hissəsi qadınlarımızın öhdəsində olub. Bu adət-ənənələrimizdən analarımıza, onlardan da qızlarımıza ötürülüb. Evdar qadınlar bilirdilər ki, yayda hər işi öz qaydasına qoyub əl damını, payızda isə taylarla çörək yapıb çörək yeşiklərini doldurmaq lazımdır. 

27 sentyabr 2020-ci il tarixdə Dağlıq Qarabağda 30 ildən artıq bir müddətdə qövr eyləyən bir yaranın qaysağı qopdu. Elə həmin gün qəhrəman Azərbaycan əsgəri öz şücaətini göstərdi, nəyə qadir olduğunu sübuta yetirdi. Ordumuzun qüdrəti qarşısında tab gətirməyən düşmən uzun illərdir, möhkəmləndirdiyi səngərlərini, döyüş postlarını buraxıb qaçdı, yüzlərlə erməni silahlısı məhv edildi. Bu döyüş zamanı əsgərlərimiz dillərə dastan olacaq mətanət göstərdilər, Qarabağın heç bir zaman düşmənə güzəştə gedilməyəcəyini sübuta yetirdilər. 

Bu gün muxtar respublikamızın ən ucqar sərhəd yaşayış məntəqələrində, ən kiçik kəndlərdə tikilən müasirtipli məktəb binaları təhsilin inkişafına göstərilən böyük qayğı olmaqla, şagirdlərin elm, bilik dünyasına aparan yollarını aydınladır, qarşıya qoyulmuş məqsədə nail olmaq üçün stimul yaradır, öz intellekti ilə xalqına, cəmiyyətinə daha çox fayda vermək istəyənlərin sayı ilbəil artır. Nəticədə, ali və orta ixtisas məktəblərinə qəbul imtahanlarındakı göstəricilər ildən-ilə yüksəlir. Sərhəd bölgəsi olan Sədərək rayonunda da təhsilə göstərilən dövlət qayğısı nəticəsində hər il ali təhsil müəssisələrinə qəbul olunanların sayı artır. Bu da onunla bağlıdır ki, gələcəyimizin formalaşmasında təhsil ən mühüm amildir. Təhsilli bir cəmiyyətə sahib olmaq üçün ən vacib şərt isə övladlarımızın sahib olduğu təhsil səviyyəsidir. Onu da qeyd edək ki, yüksək bal toplayan abituriyentlər sırasında qızlar çoxluq təşkil edir. Xeyriyyəçi Hacı Zeynalabdin Tağıyev müsəlman şərqində ilk qızlar məktəbini tikdirərək qızların təhsil almasına yaratdığı imkanlarla, əslində, bir neçə nəslin təhsil almasına şərait yaradaraq deyirdi: “Bir kişinin (və ya oğlan uşağının) təhsil alması, sadəcə, bir nəfərin təhsil almasına bərabərdirsə, bir qadının (və ya qız uşağının) təhsil alması bir nəslin təhsil almasına bərabərdir”.

Havasına, suyuna, torpağına , daşına  vurğun olanlar bilər bu yurdun necə cənnət məkan olduğunu. Torpağında bitən bitkilər, köksündən qaynayıb çıxan mineral sular  necə min dərdin dərmanıdırsa elə havası da elədir gözəl yudumuzun. Dünyanın çox yerini gəzib dərdinə dərman tapa bilməyənlər çarəni burada Naxçıvanda tapırlar. Dərin,ürəkdən  bir nəfəs almaq üçün ildə bir neçə Naxçıvana üz tuturlar.

      Övladını şəfa tapması ümidi ilə uzaq Sibirdən buraya gətirən Vəfa Məmmədova da onlardan biridir. O, bir ana kimi çox sevinclidir və deyir ki, yurdunzun havası övladına yeni həyat bəxş etdi.

  – Allahın ən gözəl hədiyyəsi də, sınağı da övladdır. Hər bir valideyn üçün dünyanın  ən əziz neməti də  onun övladıdır. Yaradan mənə də bu şirin paydan bəxş edib. Uzun illərdi 15 ildir ki, Azərbaycana gəlməmişdim. Bəzən insanın başı  işə –  gücə elə qarışır  ki, vaxt tapıb Vətənə gələ bilmirsən. Bir zaman başını qaldıranda illərin keçdiyini görürsən. Və bəzən də ailə üzvlərinin birinin Vətənin havasına ehtiyyac duyduğunu görəndə. Qızımın 13 yaşı var o, Naxçıvanı ilk dəfədir görürdü. Elə təyyarədən enən kimi onun əhvalının dəyişdiyini nəfəs almasının asanlaşdığını gördüm. Həmin gün qədim yurdda yerləşən Duzdağ Fizioterapiya Mərkəzində oduq. Həkimlər qızımı müayinə edib bir neçə gün burada qalmalı olacağımızı dedilər. İndiyə kimi çox yerlərə üz tutsaq da, müalicənin müsbət effektini görə bilməmişdik. Naxçıvana gəldikdə isə  ilahi möcüzənin şahidi olduq. Artıq az bir zaman keçməsinə baxmayaraq, müsbət nəticələr əldə etmişik. Burada Naxçıvandan olmayan bir çox insanla tanış oldum hər kəs yurdumun insanlarının, təbiətinin gözəlliyindən,möcüzələrindən danışır. Və bu məni çox sevindirir. Qurub yaradan əllərə alqış deyirəm. 

Yol uzun, hava isə həddindən artıq isti olsa da, dağ yolları ilə qalxan avtomobildən yaşıllıqlar arasından boylanan müasir Sədərəyi izləmək və bir zamanlar buranın Vətənimizin düşməndən müdafiə səddinə çevrildiyini xatırlamaq qürurvericidir. Vətənimizin hər qarışı bizim üçün əzizdir, amma qədim Azərbaycanın tarixində və taleyində bəzi şəhər və kəndlərimizin xüsusi yeri olub. Belə yurdlardandır ulu öndərin “Qeyrət qalası” adlandırdığı Sədərək. O Sədərək ki illər öncə hər qayası, hər daşı, torpağı naxçıvanlı igidlərin qanı ilə sulandı, amma düşmənə bir ovuc torpaq verilmədi. Həmin yurd ki 30 il öncə torpaqlarımıza göz dikmiş yağı düşmənə ilk zərbə məhz orada endirildi. Və həmin illərdə cəsur oğullarımızın cəsarətindən, igidliyindən qorxuya düşən ermənilər bunu hələ də unuda bilmirlər. Buna 44 günlük Vətən müharibəsində də qürurla şahidlik etdik. Şahid olduq ki, düşmənlərimiz Naxçıvanda yerləşən mövqelərimizə bir güllə belə, atmağa cəsarət etmədilər. Bacarıqsız və səriştəsiz zabitləri tərəfindən Ordubad rayonunun boş, dağlıq ərazisinə atılan raket mərmisinin düşmənin özü kimi heçnəyə yaramamasını isə hamımız qəzəbqarışıq rişxəndlə qarşıladıq.