Məlum olduğu kimi, bu gün muxtar respublikamızda əhalinin sosial rifah halının yaxşılaşdırılmasını nəzərdə tutan bir çox tədbirlər həyata keçirilir. Belə tədbirlərin mühüm bir hissəsini də sakinlərin fərdi mənzillərə sahib olması təşkil edir. Son illərdə yeni yaşayış binalarının tikilməsi, mövcud olanların dövlət hesabına yenidən qurularaq sakinlərin istifadəsinə verilməsi, o cümlədən müxtəlif əhali quruplarının mənzillərlə təmin olunması bu sahədə görülən işlərin ümumi mənzərəsini ortaya qoyur. Əhalinin həyat səviyyəsinin yaxşılaşdırılmasını göstərən amillərdən biri də fərdi yaşayış evlərinin tikintisidir. Diqqət etsək, digər bölgələrimizlə yanaşı, paytaxt Naxçıvan şəhərində də fərdi evlərin sayı ildən-ilə artmaqdadır, eyni zamanda belə evlərə sahiblik marağı da böyükdür. Bəs fərdi evlərin tikintisi ilə bağlı sakinlərdən hansı qaydalara əməl etmələri tələb olunur? Ümumiyyətlə, qanunvericilikdə bununla bağlı hansı müddəalar əks olunub? Mövzu ilə bağlı müvafiq dövlət qurumlarının nümayəndələrini redaksiyamıza dəvət etmişik. Qonaqlarımız Naxçıvan Muxtar Respublikası Prokurorluğunun Hüquqi təminat və informasiya şöbəsinin böyük prokuroru Razi Quliyev, Fövqəladə Hallar Nazirliyinin Dövlət Tikintidə Təhlükəsizliyə Nəzarət İdarəsinin rəisi Vüqar Kazımov, Daşınmaz Əmlak və Torpaq Məsələləri üzrə Dövlət Xidmətinin Daşınmaz əmlak məsələləri şöbəsinin müdiri Əkbər Əliyev və Naxçıvan Şəhər İcra Hakimiyyəti başçısı aparatının Şəhər təsərrüfatı, memarlıq və tikinti şöbəsinin müdiri-baş memar İqbal Mahmudovdur. 

– Hər birinizi xoş gördük redaksiyamızda. Razi müəllim, sualı artıq ünvanlamışıq, ilk olaraq sizdən başlayaq.

–Fərdi evlərin tikintisi ilə bağlı müddəalar Azərbaycan Respublikasının Şəhərsalma və Tikinti Məcəlləsində öz əksini tapıb. Belə ki, həmin məcəllənin müvafiq maddələrinə uyğun olaraq göstərilir ki, fərdi evlərin tikintisi üçün, ilk növbədə, təyinat üzrə müvafiq torpaq sahəsi mövcud olmalıdır. Torpaq sahəsi dedikdə Torpaq Məcəlləsinin 4-cü maddəsində nəzərdə tutulmuş dövlət torpaq kadastrında və torpaq üzərində hüquqların dövlət qeydiyyatı sənədlərində, sərhədləri, ölçüləri, coğrafi mövqeyi, hüquqi statusu, təyinatı və digər göstəriciləri əks etdirilmiş yer səthinin bir hissəsi başa düşülür. Tikintinin aparılması üçün torpaq sahəsinin mülkiyyətçisi müvafiq icra hakimiyyətinə müraciət edərək orada fərdi evin tikintisi üçün icazə almalıdır. Barəsində icazə tələb olunan fərdi yaşayış evinin tikintisi şəhərsalma və tikintiyə dair normativ sənədlərin tələblərinə zidd olmadığı təqdirdə, həmin icra hakimiyyəti orqanı tikintiyə icazə verməlidir.
–İqbal müəllim, bəs sizin təmsil etdiyiniz qurumun bu işdə vəzifələri nədən ibarətdir?
–Təbii ki, Naxçıvan Şəhər İcra Hakimiyyətinin müvafiq şöbəsi də öz fəaliyyətini şəhərsalma və tikinti qanunvericiliyinin tələbləri əsasında qurur. Belə ki, bir az bundan əvvəl adıçəkilən məcəllədə həm tikintisinə icazə tələb olunmayan tikinti obyektləri haqqında 79-cu maddənin, həm də məlumatlandırma icraatı haqqında 80-ci maddənin tələbləri əsas götürülür. Məlumatlandırma icraatı o deməkdir ki, əgər vətəndaş mülkiyyətində, icarəsində və ya istifadəsində olan torpaq sahəsində fərdi ev tikməyə qərar veribsə, bununla bağlı müvafiq icra hakimiyyətinə məlumat verir. Eyni zamanda qanunvericiliyə görə, təyinatı üzrə tikiləcək evin mərtəbələrinin sayı 3-dən, hündürlüyü 12 metrdən, aşırımların uzunluğu isə 6 metrdən çox olmamalıdır. Binanın hündürlüyünün ölçüsünə gəldikdə, bu, birinci yerüstü mərtəbənin döşəməsinin üst hissəsindən sonuncu mərtəbənin örtüyünün alt hissəsinədək, yəni, çardaqaltı döşəmənin alt hissəsinədək nəzərdə tutulur. Eyni zamanda vətəndaş bizə müraciət edərkən, ondan tikiləcək fərdi evin tikinti layihəsinin yalnız zirzəmilərin, mərtəbələrin, dam örtüklərinin planlarından, kəsiklərdən və fasadlardan ibarət memarlıq-planlaşdırma və tikinti ərazisinin baş planı bölmələrinin hazırlanması tələb olunur.
–İqbal müəllim, az əvvəl tikintisinə icazə tələb olunmayan tikinti obyektlərinin adını çəkdiniz. Bunlar hansı obyektlərdir?
–Tikintisinə icazə tələb olunmayan tikinti obyektləri qeyd etdiyimiz kimi adını çəkdiyimiz məcəllənin 79-cu maddəsinin tələblərinə əsasən müəyyən edilir. Məsələn, tutaq ki, vətəndaş ona aid torpaq sahəsində hündürlüyü ən çoxu 5 metrdən, sahəsi 100 kvadrtametri keçməyən birmərtəbəli yardımçı tikili tikirsə, bunun üçün icazə tələb olunmur. Eyni zamanda bu qeyd olunan ölçülər nəzərə alınmaqla kənd təsərrüfatı, meşə təsərrüfatı və ya balıqçılıq fəaliyyəti ilə bağlı obyektlərin inşası üçün icazələr nəzərdə tutulmur. Bundan əlavə, xüsusi mülkiyyətində olan torpaq sahələrində həcmi ən çox 60 kubmetr və dərinliyi ən çox 5 metr olan quyuların, həcmi ən çox 200 kubmetr olan hovuzların, tutumu 100 nəfərə qədər olan müvəqqəti tikililərin, hündürlüyü ən çox 3 metr və sahəsi ən çox 300 kvadratmetr olan istixanaların tikintisi üçün icazə qanunvericilikdə nəzərdə tutulmur.
– Əkbər müəllim, vətəndaşlar tərəfindən tikilən fərdi yaşayış evlərinin, sadə dildə desək, ­sənədləşdirilməsi necə həyata keçirilir?
– Bu proses evin tikintisi tam başa çatdırıldıqdan sonra başlayır. Belə ki, vətəndaş ona verilmiş tikilinin layihəsinin bir nüsxəsini torpaq sahəsi üzərində hüquqları təsdiq edən sənədlə birlikdə Daşınmaz Əmlak və Torpaq Məsələləri üzrə Dövlət Xidmətinə təqdim edir və həmin sənədlər əsasında evin texniki pasportu hazırlanır. Qeyd etmək istərdim ki, Şəhərsalma və Tikinti Məcəlləsi qüvvəyə minənə, yəni 2013-cü ilədək bu sahədə müəyyən çətinliklər var idi. Ancaq məcəllənin qüvvəyə minməsindən sonra bu çətinliklər aradan qalxmış oldu. Məcəllənin tələbinə əsasən tikililər iki yerə ayrıldı. Əvvəlki dövrdə tikilən evlər, məcəllənin qüvvəyə minməsindən sonra tikilən evlər və buna müvafiq olaraq da təqdim olunan sənədlərdə fərqlilik yarandı. Belə ki, məcəllə qüvvəyə minməzdən əvvəl tikilən ev icarədə və ya istifadədə olan torpaq sahəsində tikilmişsə, bu halda müraciət edən şəxs torpaq sahəsi üzərində icarə və ya istifadə hüququnu təsdiq edən sənədi və tikilinin layihəsini təqdim etməlidir. Yox, əgər torpaq sahəsi məcəllənin qüvvəyə minməsinədək vətəndaşın mülkiyyətində olubsa, o, sadəcə, torpaq sahəsi üzərində mülkiyyət hüququnu təsdiq edən sənədi təqdim etməklə həmin evə öz hüquqlarını rəsmiləşdirə bilər. Eyni zamanda məcəllənin qüvvəyə minməsindən sonra da tikililər iki hissəyə bölünür: icazə tələb olunan tikililər, icazə tələb olunmayan tikililər. Birincisi odur ki, icazə tələb olunan tikililər üçün yenə də torpaq sahəsi üzərində istifadəni, icarəni və ya mülkiyyət hüququnu təsdiqləyən sənəd, tikiliyə icazə verilməsi haqqında müvafiq sərəncam, tikintinin təsdiq olunmuş layihəsi tələb olunur. Yox, əgər tikintisinə icazə tələb olunmayan tikilidirsə, bu halda torpağın icarəyə, istifadəyə və ya mülkiyyətə verilməsini təsdiq edən sənəd, tikilinin memarlıq və planlaşdırma bölməsi tərəfindən təsdiq olunmuş layihəsi tələb olunur. Bu sənədlər təsdiq olunduqdan sonra həmin əmlaklara yerində baxış keçirilir, layihəyə uyğunluğu yoxlanılır və heç bir fərqlilik yoxdursa, vətəndaşın mülkiyyət hüququ qeydiyyata alınaraq ona müvafiq çıxarışlar verilir.
–Və baxış keçirilən zaman əmlakın ünvanı da qeydiyyata alınır.
–Bəli, baxış zamanı əmlakın ünvanı müəyyən deyilsə, onda o, ünvan sektoru tərəfindən müəyyənləşdirilərək ona ünvan verilir. Yəni ünvansız əmlak qeydiyyata alınmır.
– Vüqar müəllim, sizin rəhbərlik etdiyiniz idarə bu proseslərə nəzarəti hansı qaydada həyata keçirir?
– Qeyd etmək istəyirəm ki, tikinti obyektləri konstruktiv həllər, texnogen və təbiət təsirləri baxımından hər zaman potensial təhlükə mənbəyi olduğundan, onların dayanıqlıq və etibarlılığının təmin edilməsi daim qarşımızda duran prioritet vəzifələrdəndir. Son dövrlər tikintidə təhlükəsizliyin təmin olunması istiqamətində bir sıra məqsədyönlü tədbirlər həyata keçirilmiş və bu sahədə qanunvericilik bazası təkmilləşdirilmişdir. Qanunvericiliyə əsasən mülkiyyət formasından və təyinatından asılı olmayaraq, tikintisinə icazə tələb olunan obyektdə aparılan tikinti-quraşdırma işlərinə və barəsində məlumatlandırma icraatının tətbiq olunduğu obyektin tikintisinə bütün mərhələlərdə dövlət nəzarəti həyata keçirilir. Tikintiyə dövlət nəzarəti tikinti-quraşdırma işləri başlanan tarixdən tam başa çatdığı tarixə qədər olan müddətdə Dövlət Tikintidə Təhlükəsizliyə Nəzarət İdarəsi tərəfindən “Tikintiyə dövlət nəzarətinin həyata keçirilməsi Qaydaları”na uyğun olaraq həyata keçirilir. Dövlət nəzarətinin həyata keçirilməsi prosesində hər bir tikinti obyektinə aid olan sənədlərin bir nüsxəsi idarədə saxlanılır.
Qeyd olunduğu kimi, qanunvericiliyin tələblərinə əsasən fərdi yaşayış evlərinin tikintisi ilə bağlı proseslər xeyli sadələşdirilib. Belə ki, əvvəllər fərdi evlərin tikintisi üçün yerli icra hakimiyyətindən icazə tələb olunurdusa, yeni qaydalara əsasən bu, məlumatlandırma icraatı ilə əvəz olunub. Yəni vətəndaş özünəməxsus torpaq sahəsində fərdi yaşayış evi tikmək istəyirsə, o, qeyd olunan parametrləri nəzərə almaqla, yəni mərtəbələrin sayı 3, aşırımı 6 metr, hündürlüyü 12 metrdən çox olmayan, evin layihəsini layihəçi tərəfindən hazırladaraq ərizə ilə yerli icra hakimiyyəti orqanına təqdim edir. Yerli icra hakimiyyəti orqanı layihəni şəhərsalma və tikintiyə dair normativ sənədlərin tələblərinə uyğun olub-olmadığını yoxladıqdan sonra Dövlət Tikintidə Təhlükəsizliyə Nəzarət İdarəsi dövlət nəzarətinin həyata keçirilməsi üçün 3 iş günü müddətində barəsində məlumatlandırma icraatının tətbiq olunduğu obyektin tikintisi haqqında məlumat verir. Bundan sonra həmin evlərə layihənin memarlıq planlaşdırma bölməsinə uyğun tikilməsi istiqamətində nəzarət olunur, lazım gələrsə, bununla bağlı, eyni zamanda insaat materiallarından düzgün istifadə ilə bağlı tövsiyələr verilir. Bunu da qeyd edim ki, fərdi yaşayış evlərinin layihə sənədləri hazırlanarkən əgər mərtəbələrin sayı 3-dən, aşırımı 6 metrdən, hündürlüyü 12 metrdən çox olarsa, o zaman obyektin tikiləcəyi ərazinin qrunt tərkibi yoxlanılır, layihəçi tərəfindən onun memarlıq-planlaşdırma bölməsindən başqa, mühəndis-kommunikasiya bölməsi, konstruksiya bölməsi də hazırlanır. Bütün bunlardan sonra həmin işçi layihə idarə tərəfindən ekspertizadan keçirilir və ekspertiza rəyi verilir. Bununla yanaşı, biz fərdi evlərin tikintisi zamanı, əsasən, vətəndaşlara keyfiyyətli, çəki baxımından ağır olmayan inşaat materiallarından istifadə olunmasını tövsiyə edirik. Və yaxud dünya təcrübəsindən də aydındır ki, monolit-karkas sistemi ilə tikilən evlər daha keyfiyyətli, zəlzələlərə qarşı daha davamlıdır. Bunu da əlavə edim ki, bizim idarənin tərkibində mühəndis-geoloji, beton və sement laboratoriyası da fəaliyyət göstərir ki, burada akkreditasiya sahəsinə uyğun olaraq bir sıra inşaat materiallarının keyfiyyət göstəriciləri yoxlanılır və müvafiq protokollar verilir. Vətəndaşlar özləri də fərdi şəkildə bizə müraciət edərək müxtəlif inşaat materiallarının keyfiyyət göstəriciləri haqqında məlumat ala bilərlər. Qeyd edim ki, bununla bağlı bizə həm inşaat materialları istehsal edən müəssisələr tərəfindən, həm də müxtəlif tikinti təşkilatları tərəfindən də müraciətlər olunur. Eyni zamanda laboratoriyanın əməkdaşları tərəfindən inşaat materialları istehsalı müəssisələrində maarifləndirici tədbirlər aparılır, müxtəlif mövzularda seminarlar təşkil olunur və həmçinin dövlət nəzarəti həyata keçirilir.
– Razi müəllim, son sualımı yenə də sizə ünvanlamaq istərdim. Qanunsuz tikililərlə bağlı qanunvericilikdə hansı məsuliyyət nəzərdə tutulub?
– Qeyd etdiyiniz hallarla bağlı məsuliyyət Azərbaycan Respublikası Mülki Məcəlləsinin 180-ci maddəsində nəzərdə tutulub. Belə ki, burada qeyd olunur ki, tikinti məqsədləri üçün ayrılmayan torpaq sahəsində və ya buna lazımi icazələr almadan və ya şəhərsalma və tikinti normalarını və qaydalarını ciddi surətdə pozmaqla tikilmiş yaşayış evi, digər tikili, qurğu və ya başqa daşınmaz əmlak özbaşına tikili sayılır. Özbaşına tikinti aparmış şəxs ona mülkiyyət hüququ əldə etmir. Onun tikintiyə dair sərəncam vermək, onu satmaq, bağışlamaq, icarəyə vermək, digər əqdlər bağlamaq ixtiyarı yoxdur. Bunu xüsusi olaraq vurğulamaq istərdim ki, özbaşına tikintiyə mülkiyyət hüququ məhkəmə tərəfindən o şəxs üçün tanına bilər ki, tikinti aparılmış torpaq sahəsi onun mülkiyyətində olsun. Tikinti məqsədləri üçün ayrılmayan torpaq sahəsində lazımi icazələr almadan, şəhərsalma və tikinti normalarını ciddi surətdə pozmaqla tikilmiş bina və qurğular müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının, maraqlı tərəfin müraciəti üzrə qəbul edilmiş məhkəmənin qərarı əsasında sökülə bilər.
– Çox sağ olun, redaksiyamıza gəlib, bizi maraqlandıran suallarımızı cavablandırdığınız üçün minnətdaram.
Müsahibəni apardı:

 Səbuhi HƏSƏNOV