Çox gözlədik... İnandıq... Düz 27 il... Həsrətin sona yetəcəyinə... Bu ötən illər ərzində hər iki ölkə arasında dırnaqarası sülh danışıqları oldu, boş vədlər verildi. ATƏT-in Minsk Qrupunun Həmsədrlərinin bu laqeyd münasibəti, xalqımıza qarşı törədilən vəhşilikləri görməzdən gəlməsi, ərazi bütövlüyümüzün dünya ölkələri tərəfindən tanınmasına baxmayaraq, mənfur düşmən tərəfindən işğal altında saxlanması birtərəfli münasibətdən başqa bir şey deyildi. Amma buna baxmayaraq xalqımız doğma torpaqlarımızın geri qaytarılması uğrunda mübarizəni heç vaxt dayandırmadı. Çünki Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyev demişdir: ”Hər bir Azərbaycan vətəndaşı bilməlidir ki, biz hər bir şeyə dözə bilərik, ancaq torpaqlarımızın işğal altında qalmasına dözə bilmərik və dözməməliyik.”
Və nəticə...
Azərbaycan Ordusu Ali Baş Komandan, ölkə Prezidenti cənab İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə işğal altındakı torpaqlarımızı bir-bir azad edir. Minnətdarıq Ali Baş Komandan! Minnətdarıq Azərbaycan Ordusu! Minnətdarıq bu qüruru bizə yaşatdığınız üçün.
Oktyabrın 17-i Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Ali Baş Komandan cənab İlham Əliyev Füzuli şəhərinin və rayonun bir sıra kəndlərinin azad olunduğunu xalqa çatdırdı: “Şanlı Azərbaycan Ordusu öz xilaskarlıq missiyasını uğurla davam etdirir. Son günlər ərzində mən xalqıma xəbər verərək, yeni azad edilmiş kəndlərin adlarını açıqlamışdım. Bu gün də böyük məmnunluq hissi ilə, böyük sevinc hissi ilə azad edilmiş növbəti yaşayış məntəqələrinin adlarını əziz xalqıma çatdırmaq istəyirəm. Bu gün Füzuli rayonunun aşağıdakı yaşayış məntəqələri işğalçılardan azad edilib – Qoçəhmədli kəndi, Çimən kəndi, Cuvarlı kəndi, Pirəhmədli kəndi, Musabəyli kəndi, İşıqlı kəndi, Dədəli kəndi və Füzuli şəhəri. Füzuli şəhəri işğalçılardan azad edilib, Füzuli bizimdir, Qarabağ Azərbaycandır!”
Füzuli Azərbaycanın qədim və əhəmiyyətli bölgələrindən biridir. Əvvəlcə bu yerin adı Qarabulaq adlandırılmışdır. Təbii ki, burada bol sulu çayların olması bu adın verilməsinə səbəb olmuşdur. “Qara” sözü rəng mənasında yox, böyük mənasında işlədilmişdir. Bədnam qonşuların-insanlıq tarixinə ləkə olan ermənilərin müdaxiləsi nəticəsində bəzi qədim yer adlarımız da öz mənasını itirmişdir. Sonralar bu qədim torpağımızın adı dəyişdirilərək Qaryagin olmuşdur. O Qaryagin ki, Sisianov kimi türklərə qənim kəsilən bir şovinist idi. Lakin haqq-ədalət öz yerini gec-tez tapır. 1959-cu ildə böyük Azərbaycan şairi Məhəmməd Füzulinin anadan olmasının 400 illiyi şərəfinə bu rayonu Füzuli adlandırırlar.
İşğaldan əvvəl rayonda təxminən 144 min nəfər əhali yaşamış, 1 şəhər, 1 qəsəbə, 75 kənd və başqa yaşayış məntəqələri olmuşdur. Füzuli rayonu 1993-cü ilin avqustunda işğal edilən zaman yüzlərlə şəhid vermiş, minlərlə insan əlil olmuş, 100-dən çoxu isə itkin və girov düşmüşdür.
1994-cü ildə rayonun 22 yaşayış məntəqəsi, 50 min hektara yaxın ərazisi işğaldan azad edilmişdir. Rayonun azad olunan ərazilərində yenidənqurma işləri aparılmış, iş yerləri açılmış, bir sözlə, insanların rahatlığının təmin olunması üçün hər cür şərait yaradılmışdır. Horadiz qəsəbəsində evlər bərpa olunmuş, yeniləri tikilmiş, yollar abadlaşdırılmış, həyat öz axarına qaytarılmışdır. Ölkənin müxtəlif şəhər və rayonlarında yaşayan məcburi köçkünlər həmin evlərə köçürülmüşdür. Lakin erməni vandalları tərəfindən işğal olunan ərazilirəmizdə 30 il müddətində heç bir infrastruktur yaradılmamışdır. Əksinə var olanlar da dağıdılmışdır. Əslində təəccüblənməmək lazımdır. Çünki Ermənistan bərabərdi vəhşilik. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin 17 oktyabr 2020-ci il tarixində xalqa müraciəti zamanı dediyi kimi: “Biz Füzuliyə qayıdacağıq, biz bütün kəndləri yenidən quracağıq, abadlaşdıracağıq. O kəndlərə həyat qayıdacaq. Necə ki, vaxtilə Ulu Öndərin rəhbərliyi ilə Azərbaycan Ordusu Füzuli rayonunun 22 kəndini işğaldan azad edib, o cümlədən Horadiz qəsəbəsini. İndi baxın, görün necə gözəl məkandır. Horadiz qəsəbəsi çox abad, müasir şəhərə çevrilibdir. İşğaldan azad edilmiş kəndlərdə füzulililər yaşayır. Deyə bilərəm ki, bu günə qədər işğaldan azad edilmiş kəndlərdə Füzuli əhalisinin təqribən yarısı məskunlaşıbdır. Ancaq bu gün artıq füzulililərin yaşadıqları kəndlər azad edilib və oraya həyat qayıdacaq, onlar qayıdacaqlar, onlar orada yaşayacaqlar, öz əcdadlarının qəbirlərini ziyarət edəcəklər. Orada bərpa olunacaq məscidlərdə azan səsi eşidiləcək. Biz öz şərəfli missiyamızı yerinə yetiririk. Mən tam əminəm ki, bundan sonra da şanlı Azərbaycan Ordusu işğalçıları torpağımızdan qovmağa davam edəcəkdir.”
Füzuli şəhərinin azad olunması bizə strateji üstünlük verir. Bu qədim torpağımızın erməni tapdağından azad edilməsi üçün ağır döyüşlər getdi. İtkilər verdik. Amma əzəli, tarixi torpağımızı yağı düşmənə buraxmadıq. Azərbaycan Prezidentinin qətiyyətli mövqeyi və Azərbaycan Ordusunun şücaəti ilə düşmən silahlarını ataraq qaçır. Hətta Ermənistan Silahlı Qüvvələrində əsgərlər arasında əmrlərə tabe olmama halları baş verir. Düşmən hərbçiləri artıq döyüşmək istəmir və mövqeləri özbaşına tərk edirlər. Paylaşılan videolarda da bu, açıq-aydın görünür. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev: “Füzuli əməliyyatı rəmzi məna daşıyır. Bizim tarixi, qədimi yaşayış məskənimizi Azərbaycan özünə qaytardı, on minlərlə insanın o yerlərə qayıtmasını təmin etdi. Eyni zamanda, strateji nöqteyi-nəzərdən Füzulinin təmas xəttində yerləşən bir neçə müdafiə xəttinin yarılması bizə növbəti strateji üstünlüklər verir. Çünki Füzuli istiqamətində yerləşən bizim hərbi qüvvələrimiz bu günlər ərzində orada döyüşlər aparırdı. İndi təbii ki, bu, sirr deyil, biz Füzuliyə hansı tərəfdən girə bildik. Hansı böyük hərbi peşəkarlıq və rəşadət nəticəsində biz Füzulini işğalçılardan azad edə bildik. Ondan əvvəl Cəbrayıl şəhəri işğalçılardan azad edildi. Ondan əvvəl Hadrut işğalçılardan azad edildi. Xocavənd və Cəbrayıl rayonlarının, o cümlədən Füzuli rayonunun bir çox kəndləri işğaldan azad edildi. Məhz ondan sonra biz Füzuli şəhərini işğalçılardan azad edə bilmişik.”
Bu gün tarixi bir gündür
Ustad şairimiz Hüseyn Arifin "Sən burda qəribsən, yurd orda qərib" misrasında dilə gətirilən nisgil, Vətən həsrəti artıq vüsala çevrilir. Bu vüsala yetişməyin başlıca səbəbkarı isə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev və qüdrətli ordumuzdur. Bu gün Azərbaycan tarix yazır və bütün dünya bu tarixə şahidlik edir. Bir milyondan çox qaçqın, məcburi köçkünümüz artıq ata-baba yurdlarına qayıdacaqları günü səbirsizliklə gözləyir. Bu gün xeyirin şər üzərində qələbə çaldığı gündür. Bu gün tarixi gündür. Azərbaycan xalqı həyəcanla gözlədiyi günün-ərazi bütövlüyümüzün bərpa olunmasının həyəcanını yaşayır. Bir-bir azad olunan torpaqlarımızda azan sədaları eşidilir.
Füzulidən nə qalıb?!
Füzuli rayonu tarixi-dini abidələr, ziyarətgahlar, xüsusən də türbələrlə zəngin idi. Bu abidələr sırasına rayonun Babı kəndində yerləşən səkkizguşəli Şeyx Babı Yaqub (XIII əsr) türbəsini, Aşağı Veysəlli kəndində XIV əsrə aid Mirəli türbəsini, Əhmədalılar kəndində orta əsr qəbiristanlığının ərazisində sənduqə formalı qəbirdaşının üzərindəki türbəni, XIX əsrə aid olduğu söylənilən Cəlil türbəsini, Şah Abbas karvansarayını, Qiyasəddin məscidini aid etmək olardı. Cümlələr keçmiş zamandadı. Çünki erməni vandalizmi nəticəsində həmin abidələrdən, türbələrdən, ziyarətgahlardan əsər-əlamət qalmayıb. Amma geri qayıdıb orada dayanan həyatı yenidən, qaldığı yerdən davam etdirəcəyik.Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev: “Füzuli şəhəri deyəndə, əlbəttə, biz hamımız bilməliyik ki, şəhərdən bir şey qalmayıb, əsər-əlamət qalmayıb, bir dənə də salamat bina qalmayıb. Çünki otuz il ərzində o vəhşilərin əlində idi, yırtıcı heyvanların əlində idi, çaqqalların əlində idi. Bütün binalar sökülüb, dini abidələrimiz sökülüb, hər şey talan edilib, evlərin dam örtükləri, pəncərələri, əşyaları, hər şey. Sanki vəhşi bir qəbilə bu şəhəri zəbt etmişdir. Füzuli şəhərinin qalıqları erməni faşizminin təzahürüdür və erməni faşizminin şahididir.”
Azərbaycan həqiqətləri dünya mediasında
Prezident İlham Əliyev "Euronews", "Əl-Cəzirə", CNN-Türk, "Sky News", "Əl-Ərəbiyyə" televiziyalarına, Rusiyanın "Pervıy kanal", eləcə də "Rossiya 1" telekanalının "60 dəqiqə" proqramına, Türkiyənin "TRT Haber" telekanalına, "CNN International" televiziya kanalının "Connect the World" proqramına və digər telekanallara geniş müsahibələr verdi. Təbii ki, Prezidentə ünvanlanan suallar içərisində qərəzli, təxribat xarakteri daşıyan suallar da olurdu. Amma ölkə rəhbəri həmin suallara böyük səbrlə, təmkinlə cavablar verirdi. Azərbaycanın haqq yolunda olduğunu, öz torpağında vuruşduğunu, bu şərəfli missiyanın ləyaqətlə yerinə yetirildiyini dəfələrlə dünyaya çatdırdı.
Düşmən həmişəki kimi xainlik edib, üz-üzə döyüşdən qaçaraq mülki əhalini hədəfə alsa da, biz döyüş meydanında gücümüzü həm düşmənə, həm də dünyaya göstəririk. Biz sonadək vuruşacağıq. Vuruşacağıq ki, ərazi bütövlüyümüzü təmin edək. Vuruşacağıq ki, qələbə qazanaq. Qələbə qazanacağıq ki, şəhidlərimizin ruhu şad olsun. Və şəhidlərimizin narahat ruhu işğal altında olan torpaqlarımız azad olunandan sonra rahatlıq tapacaq. Biz xoşbəxt insanlarıq ki, o möhtəşəm günün yaxında olduğunu bilir və görürük. Ölkə başçısı cənab İlham Əliyevin də dediyi kimi: “Bir daha demək istəyirəm ki, biz xoşbəxt insanıq, bizim nəslimiz xoşbəxtdir ki, bu sevincli günləri görə bilirik. Mən özümü xoşbəxt insan hesab edirəm ki, bu sevincli xəbərləri doğma xalqıma çatdırıram. Ali Baş Komandan kimi bütün işlərə rəhbərlik edirəm və Azərbaycan xalqını əmin etmək istəyirəm ki, bundan sonra da öz fəaliyyətimdə ölkəmizin, xalqımızın milli maraqlarını qorumaq üçün əlimdən gələni əsirgəməyəcəyəm. Heç bir təhdid, heç bir hədə, heç bir təzyiq mənim iradəmə təsir edə bilməz. Bizim işimiz haqq işidir. Biz öz torpağımızda vuruşuruq, öz ərazi bütövlüyümüzü bərpa edirik. Yaşasın Azərbaycan Ordusu! Yaşasın Azərbaycan xalqı! Qarabağ Azərbaycandır!”
Rəmzi İBRAHIMOV
