Azərbaycan tarixinə qurucu və xilaskar kimi daxil olmuş ümummilli liderimiz Heydər Əliyev xalqımızın mənəvi, siyasi və ictimai həyatında misilsiz xidmətlər göstərmişdir. Ensiklopedik biliyi, dərin zəkası, müdrik və uzaqgörən strategiyası, çevik taktikası, polad məntiqi, sarsılmaz iradəsi, yüksək natiqlik məharəti, müstəsna idarəçilik istedadı ilə fenomenal şəxsiyyət olimpində qərar tutan dahi şəxsiyyət ömrünü Azərbaycanın gələcəyinə həsr etmiş, onun azadlığı, müstəqilliyi uğrunda inamla mübarizə aparmışdır. Ulu öndər Heydər Əliyevin 1991-ci il sentyabrın 3-də Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri seçilməsindən sonra ölkəmizdə milli dirçəliş prosesi sürətlənmiş, həmin gündən başlayaraq elmi əsaslara söykənən dövlət quruculuğu prosesinə start verilmişdir. Bu mənada, 3 sentyabr, əslində, həm də siyasi və iqtisadi cəhətdən etibarlı dayaqlar üzərində qurulmuş müstəqil Azərbaycan dövlətinin təməllərinin atıldığı gün kimi tarixdə öz yerini tutmuşdur.
Ölkəmizin taleyinin hərraca qoyulduğu, yurdumuzun fəlakətə sürükləndiyi bir vaxtda səsini yüksəldən, Azərbaycan həqiqətlərini bütün dünyaya çatdıran ümummilli lider Heydər Əliyevin Vətənə dönüşü asan olmamışdır. O dövrün “şöhrət yarmarkası”nda müəyyən təmənnalar güdən məddahlar siyasi dividend qazanmağa çalışır, vəzifə pilləsində yüksəlmək üçün əldən-ayaqdan gedir, hakimiyyətin əlaltı və ayaqaltıları təbəqəsi yaranırdı.
Bu təbəqə və onun himayəçisi olan Moskva bütün gücü ilə dahi şəxsiyyət Heydər Əliyevin Azərbaycana qayıdışının qarşısını almağa çalışırdı. Lakin görünür, Moskva ən yüksək vəzifələrə irəli çəkilərkən tərcümeyi-halını diqqətlə izlədiyi dahi şəxsiyyətin böyük təcrübəsini, Onun öz xalqı ilə qırılmaz tellərlə bağlılığını, qətiyyətini, dönməzliyini, başlıcası isə mübarizə üçün yarandığını nəzərdən qaçırmış və ya bu amilləri kifayət qədər qiymətləndirə bilməmişdi. Təsadüfi deyil ki, ən yüksək dairələrdən verilmiş xəbərdarlıqlara, onu gözləyən ciddi təhlükələrə baxmayaraq, ulu öndər Heydər Əliyev 1990-cı il iyulun 20-də Bakıya, iki gün sonra isə Naxçıvana gəlmişdir.
Moskvadan Naxçıvana qayıdış o dövrün bəzi qəzetlərində yazıldığı kimi, əyalət mərkəzinə yox, Vətənə qayıdış idi. Böyük siyasətə yenidən və fəal şəkildə, birmənalı, ardıcıl, qətiyyətli qayıdış idi. Xalq öz böyük xilaskarını sonsuz məhəbbət və ehtiramla qarşılamışdı. Onun Naxçıvana gəlişi xalqın əsl nicatına çevrilmişdi. 30 sentyabr 1990-cı ildə keçirilən seçkilərdə xalqın böyük dəstəyi ilə Naxçıvan və Azərbaycan parlamentlərinə deputat seçilən dahi şəxsiyyət bütün qüvvə və bacarığını xalqın üzləşdiyi problemlərin həllinə yönəltmişdir. Bu, bütün dünyada tanınan görkəmli siyasətçi Heydər Əliyevin xalqın iradəsi ilə böyük siyasətə qayıdışı üçün başlanğıc olmuşdur.
1991-ci il sentyabr ayının 3-də təkcə qədim diyarın deyil, həm də Azərbaycanın siyasi taleyində əhəmiyyətli rol oynayan çox mühüm bir hadisə baş vermişdir. On minlərlə insanın təkidli tələbi ilə ulu öndər Heydər Əliyev Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinə Sədr seçilmişdir. Beləliklə, 3 sentyabr 1991-ci il xalqımızın böyük oğlunun xilaskarlıq missiyasının başlanğıcı kimi tarixə düşmüşdür.
Ümummilli lider dövlətçiliyimizin gələcəyi baxımından əlamətdar olan həmin gün barədə danışarkən deyirdi: “Bu zamanın, bu dəqiqələrin, bu saatın hökmünü nəzərə almaya bilməzdim... Xalqın bu əhval-ruhiyyəsini, tələblərini, sonra sessiyadakı çıxışları nəzərə alaraq bütün məsələləri götür-qoy etdim. Yəqin etdim ki, mən öz prinsiplərimə sadiq qalaraq, eyni zamanda indi Azərbaycanın, Naxçıvanın belə vəziyyətində, çətin günündə, dövründə mənim üzərimə nəinki deputatların, binanın qarşısında, ətrafına toplaşan naxçıvanlıların qoyduqları vəzifənin ifasından geri çəkilsəm, bu, xalqın ağır günündə qaçmaq deməkdir... Mən öz taleyimi xalqa tapşırmışam və xalqın iradəsini, yəqin ki, indi bu müddətdə, bu çətin dövrdə yerinə yetirməliyəm”.
Beləliklə, ulu öndər Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri kimi fəaliyyətə başlayaraq qısa müddət ərzində neçə-neçə onilliklərə sığmayan böyük işlər görmüşdür. Ağır blokada şəraitində yaşayan Naxçıvana məhz ulu öndər həyat vermişdir.
Ali Məclisin Sədri kimi yorulmaq bilmədən çalışan ümummilli liderimiz düşmən təcavüzünə məruz qalan, blokada şəraitində yaşayan Naxçıvanın, ilk növbədə, müdafiə qabiliyyətini gücləndirmişdir. 1991-ci il sentyabrın 7-də Ali Məclis Naxçıvan Muxtar Respublikası Dövlət Müdafiə Komitəsinin yaradılması haqqında qərar qəbul etmişdir. Bu qərar Naxçıvanın müdafiə qabiliyyətinin gücləndirilməsi istiqamətində görülən işlərin başlanğıc nöqtəsi idi. Sonrakı dövrlərdə qəbul edilmiş tarixi qərarlarla isə Naxçıvanda yerləşən sovet qoşunlarına məxsus hərbi texnika və silahların yüz faiz muxtar respublikada saxlanması təmin olunmuşdur. Əhalinin böyük mütəşəkkilliyi, torpağa bağlılığı və ulu öndərə olan sonsuz inamı nəticəsində muxtar respublikada Milli Ordu yaradılmış, Naxçıvanın müdafiə potensialı gücləndirilmiş, bugünkü qüdrətli Azərbaycan Ordusunun əsası doğma Naxçıvanda qoyulmuşdur. Qeyd etmək lazımdır ki, ilk milli hərbi parad da 1992-ci il oktyabrın 9-da Naxçıvanda keçirilmişdir.
Bir sözlə, görkəmli dövlət xadimi Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə 1991-1993-cü illərdə Naxçıvan Muxtar Respublikası Azərbaycanda müstəqil dövlətçiliyin böyük məktəbinə çevrilmişdir. Bu, elə bir məktəb idi ki, müstəqil Azərbaycanın dövlətçilik sisteminin konturları, gələcək inkişafın istiqamətləri məhz burada müəyyənləşdirilmişdir. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev bu barədə demişdir: “Heydər Əliyevin Naxçıvandakı fəaliyyəti müstəqilliyə gedən yolda əsas rol oynamışdır. Sovet İttifaqının saxlanmasına dair referendumun keçirilməsi məhz Naxçıvanda mümkün olmadı. Çünki Heydər Əliyev buna imkan vermədi. Bu, müstəqilliyə gedən yolların müxtəlif istiqamətləri idi və o da təsadüfi deyil ki, məhz o illərdə Azərbaycan dövlətçiliyinin gələcəyi müəyyən edilirdi”.
Ulu öndərin ölkəmizin müstəqilliyini təmin etməyə istiqamətlənmiş qərarları bəzi antimilli dairələri ciddi narahat edirdi. Ona görə ulu öndərə qarşı siyasi mübarizə metodlarına sığmayan vasitələrdən istifadə etməyə çalışırdılar. Heydər Əliyev dühasına inanan, onunla həmrəy olan xalqın qətiyyətli mövqeyi nəticəsində Naxçıvanda çevriliş cəhdi də tam iflasa uğradı. Bu hadisə bir daha göstərdi ki, naxçıvanlılar ölkəni məhvə sürükləyən Xalq Cəbhəsi iqtidarını yox, məhz ümummilli lider Heydər Əliyevin siyasi xəttini dəstəkləyir, Naxçıvanın, bütövlükdə isə Azərbaycanın xilasını Onda görürlər.
Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri Vasif Talıbov “QAYIDIŞ” kitabında həmin hadisələri belə şərh etmişdir: “Heydər Əliyevin Naxçıvanda yenidən siyasətə qayıtması Azərbaycanı bir dövlət kimi dağıtmaq istəyən daxili və xarici düşmənləri ciddi təşvişə salmışdı. Ozamankı iqtidar Naxçıvanı iqtisadi və informasiya blokadasında saxlayır, Heydər Əliyevin əleyhinə hər cür yaramaz təbliğatı qızışdırır, yaltaq, ikiüzlü deputatların vasitəsilə Onu Azərbaycan parlamentində iştirakdan və ölkədə cərəyan edən siyasi proseslərdən təcrid etməyə çalışırdı. Qarabağ probleminin həlli ilə bağlı Heydər Əliyevin irəli sürdüyü təkliflər “Qarabağ heç vaxt indiki qədər bizim olmayıb” məddahlığı ilə qarşılanır, hadisələrin düzgün qiymətləndirilməməsi ucbatından siyasi proseslər getdikcə millət, xalq üçün təhlükəli xarakter almağa başlayırdı”.
Hakimiyyətdə olan AXC-Müsavat iqtidarının səriştəsizliyi, bacarıqsızlığı nəticəsində 1993-cü ilin iyun ayının əvvəllərində respublikada yaranmış gərgin ictimai-siyasi hadisələr kulminasiya nöqtəsinə çatmış, Gəncədə baş verən silahlı qarşıdurmalar fonunda hakimiyyət böhranı, siyasi böhran bütün ölkəni öz cənginə almışdı. Vəziyyətin getdikcə ağırlaşdığını görən xalq yeganə ümid yeri kimi həmin vaxt Naxçıvanda yaşayan möhtərəm Heydər Əliyevə üz tutdu. Xalq ulu öndərə müraciət edib Bakıya gəlməsini və vəziyyətdən çıxış yolu tapmasını təkidlə xahiş etdi. Dahi şəxsiyyət 1993-cü il iyunun 15-də ölkəmizdə ikinci dəfə siyasi hakimiyyətə gəlməklə respublikanı parçalanmaqdan xilas etdi.
Həmin gündən etibarən ulu öndərin müdrik daxili və xarici siyasəti nəticəsində vaxtilə Naxçıvandan başlanan müstəqillik yolu ölkə miqyasında davam etdirildi. Ümummilli lider Heydər Əliyevin Azərbaycan Respublikasının rəhbəri kimi fəaliyyət göstərdiyi tarixi dövr (1993-2003) ölkəmizdə müstəqil dövlətçiliyin möhkəmləndirilməsi və inkişaf etdirilməsi dövrü kimi yadda qalmışdır. Bu çətin və mürəkkəb dövrdə dahi şəxsiyyət özünün adı və yorulmaz mübarizəsi ilə bağlı olan yeni bir epoxa yaratmışdır. Bu, Azərbaycanın xilası və inkişafı epoxasıdır.
Ötən dövrdə Naxçıvan Muxtar Respublikasında da böyük inkişafa nail olunmuşdur. Bu gün əminliklə deyə bilərik ki, ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin tarixin çətin məqamlarında böyük xilaskarlıq missiyasını həyata keçirərək qoruyub saxladığı və gələcək inkişaf proqramını müəyyən etdiyi Naxçıvan Muxtar Respublikası ulu öndərin arzusunda olduğu inkişafa və tərəqqiyə qovuşub. Təsadüfi deyildir ki, bu gün Naxçıvanı siyasi baxımdan “Qafqazın Strasburqu”, iqtisadi inkişaf baxımından isə “Qafqazın San-Fransiskosu” kimi təqdim edirlər. Bütün bunlar isə ümummilli liderimizin dövlətçilik yolunun Naxçıvanda davam etdirilməsinin nəticəsidir.
Ulu öndər Heydər Əliyevin 1991-ci il sentyabrın 3-də Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri seçilməsi Azərbaycan xalqının taleyində böyük siyasi əhəmiyyətə malik olan tarixi hadisədir. Naxçıvandan başlanan xilaskarlıq yolu Azərbaycanın şanlı tarixində yeni səhifə açmaqla müstəqil ölkəmizin işıqlı gələcəyini təmin etmişdir.
“Şərq qapısı”
