Sən ki mənim Nuh babamın
Süfrəsinə duz vermisən.
Danışanda susub tarix –
Tarixə sən söz vermisən.
Bütün əyri sualların
Cavabını düz vermisən.
Öndə gedib iz açmısan –
Arxanca yeriyib zaman.
Naxçıvan!
(“Sən sevgilim, sən anamsan”).
Elxan Yurdoğlunun “Əcəmi” Nəşriyyat-Poliqrafiya Birliyində nəfis tərtibatla yenicə çapdan çıxan “20+13” adlı kitabında ən çox bəyəndiyim bu misraları oxuduqca Naxçıvan haqqında sözünü yazan şairin həm də özünü yazdığını dəqiqləşdirirəm. Deyirlər ki, şairlər və yazıçılar, söz adamları bəzən özləri belə, bilmədən yaratdıqları əsərlərdə özlərini yazırlar, özlərindən yazırlar. Bəziləri, bəlkə də, bir az qısqanaraq bu sözümü qəribçiliyə sala bilərlər. Amma məncə, bu bənddəki “öndə gedib iz açmısan” misrasını Elxan Yurdoğlu elə özü haqqında yazıb. Elxan Naxçıvan ədəbi mühitində yetişməkdə olan gənc yazarların önündə gedir və iz açır. Bu iz sadədir, bu iz aqressiv deyil, bu iz köhnə ədəbi ənənələrlə yeni ədəbi dəyərlərin kompromisidir. Ən əsası isə Elxan Yurdoğlu onlarla məqalənin, yüzlərlə şerin müəllifi olsa da, “qələmi kağıza sürtməyi öyrənən kimi” özünü Dostoyevskinin “qulu”, Füzulinin, Nəsiminin “ağası” hesab edənlərə bənzəmir. Elxan Yurdoğlu özü “məni oxumayın” yazır, onun şeirləri isə insanı oxumağa məcbur edir:
Daha heç kim oxumasın şerimi,
Bundan belə öz-özümü yazacam.
Dinməyəcəm, deməyəcəm yerimi –
Öz-özümü yazmayınca sonacan.
O yazır. Gündüzlərin işığında, gecələrin qaranlığında, hərəkətlərinin sürətində, baxışlarının durğunluğunda başdan-ayağa şeir olan Elxan Yurdoğlu bəzən bu sehrli aləmdə özünü unudur. Özünü evdə qoyur və poeziya aləminə səfərə çıxır:
Hər gün ölüb-dirilib,
Səhərə çıxar şair.
Özünü evdə qoyar,
Səfərə çıxar şair.
Ona “yazda doğulan payız şairi” demişəm həmişə. Bəlkə, ona görədir ki, Elxan bəzən özünü tənha hiss edir. Tənhalığı isə təkcə hiss etməklə şair olmaq olmur, şair tənhalığını ifadə etməyi də bacarmalıdır.
Sobanın kənarında qurumaqçün atılmış
Oğlumun əlcəyi də mənim qədər tək deyil –
Tənhalığı bu qədər sadə bir dillə və bu qədər dərin sətiraltı məna ilə ifadə etmək şairlikdir.
Və yaxud Elxanın bu kitabda, bəlkə də, ən çox bəyəndiyim şerində özünü ağaca bənzətməklə şair tənhalığını ifadə etməsini oxumaq yox, ancaq və ancaq hiss etmək olar:
Şəhərin ortasında səsə-küyə baxmadan
Üç yolun ayrıcında təkcə dayanmağıyla,
Balaca boyu ilə mənə çox axşayırdı.
“20+13”də “Bəzən sevmədiyi üçün də darıxmalı adam” başlıqlı sevgi şeirlərinin içində Elxan Yurdoğlunun “Payızam, xəzəlim ol” adlı şeri bir şairin sevdiyi insanla sevdiyi şəhərin eşqi arasında seçim edə bilməməsinin təzahürüdür:
Bir az mənə bənzəyir, bir az sənə bu şəhər,
Bir az mənim kimi sərt, sənin kimi gözəldir...
Bəzənib səhər-səhər zövqlə yenə bu şəhər,
Məni heyrətə salan hər tilsimi gözəldir.
Mən ki sizi sevməkdən ölmərəm, əsla ölməm.
Sevgi ilahi eşqdi, yaşadar məni hər an.
Arxamdan çağırmayın, geriyə bir də dönməm.
İkicə ünvanım var: o qız, bir də Naxçıvan.
Əslində, böyük ürəkli balaca adamların – şairlərin ən böyük mükafatı da elə böyük sevgidir. “20+13”də razılaşmadığım yalnız bircə məqam var. “Kitab qoxan qadın əlləri gözəl şeirlər kimi sehrlər məni”, – deyən Elxan Yurdoğlu bir az məhdudlaşdırıb, məncə. Kitab qoxanda təkcə qadın əlləri deyil, bütün əllər insanı sehrləyə bilir. Və o əllər darıxsa belə, “darıxmaq üşüməkdir” desə belə, heç vaxt darıxdıqda qızınmaq üçün kitabı yandırmır. Elxan Yurdoğlu yeni kitabının sonunda yazıb: “Üşüyən oxucum, darıxan oxucum, bu şeirlərlə qızına bilməsən, yandır bu kitabı. Yandır ki, heç olmasa vərəqlərin istisində qızınasan. Amma unutma, kitabı yandırmazlar...”
Bax bu kitabdır, üz qabığından adına qədər şeir olan bir kitab, sehrləyən bir kitab: “20+13” və yaxud “yazda doğulan payız şairi”nin düşüncələri...
Elnur KƏLBİZADƏ